Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015
Стратификация *а(идалары мен Jлгілері
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.8.2. Стратификация *а(идалары мен Jлгілері
рбір о амда леуметтік игіліктерге ол жеткізуде тесіздік бола- ды. Бір бірінен жо ары немесе керісінше орналасан топтар о амны д"рыс леуметтік стратификациясын "райды 1 . =леуметтік стратификация — леуметтік ж йедегі леуметтік мрте- белер (статустар) мен р лдерді т"раты т рдегі жіктелісі (кіші топтардан о ам а дейін); леуметтік дифференциалдану мен тесіздік мынадай шарттар а с йенеді: леуметтік бедел, зін- зі идентификациялау, ма- манды, табыс, білім, билік атынастарына атысу жне т.б. леуметтік стратификация з алдына леуметтік баылауды инс- титуционады жне нормативті-"ндылыты механизмдері бар ретте- летін тесіздігі болып табылады. Институционалды механизмдер — б"л о амда ы мртебелік, экономикалы, саяси тесіздіктерді бекітетін институттар жиынты ы. Мысалы, жеке меншік институты мен м$рагерлік институты бай жне кедей отбасында туан адамны, м$рагерді арасындаы м%мкіндік- терін те емес жасайды, шектейді, яни, басынан бастап оларды жеке- жеке топтара жататынын аны#тайды. Тесіздікті задылы механизмі 2 — б"л о амда алыптасан ст- ратификациялы "рылымны ажеттілігі мен бірт"тасты ы туралы 1 леуметтану ылымыны айналасында жинатал ан о амны иерархиялы "рылымы- ны негізгі принциптеріне ылыми т рде т сінік беретін теориялар стратификация тео- риялары деп аталады. Ал «страта» " ымыны орнына жиі олданылатын т сініктер: тап, каста, сословие. Ал біз «страта» деп бір-бірінен о амны иерархиялы леуметтену ары- лы ерекшеленетін лкен адамдар тобын т сінеміз. 2 Легитимация — легитимділікті орнату. М. Вебер бойынша легитимділік — задылыты мойындау, леуметтік тртіпті маыздылы ы, басару т рі. 48 I Б лім. леуметтану а кіріспе к зарастар мен "нды т"жырымдарды т"р ындарды мегеруіні т"- раты жне зіліссіз рдісі. Тесіздік легитимациясы — т"л аны ішкі т"раты "ндылытары о амда алыптасан нормалар (ережелер), "ндылытар, сенімдер, "рылымдар мен т сініктер жне т.б. игеру нтижесінде сырты шына- йы іс-рекеттер, леуметтік арым-атынастарыны т рлеріні алма- суы арылы ж зеге асырылады. Мысалы, орта асырларда мемлекеттік билікті #$дайды #алауымен пайда боланы туралы ау#ымды т%рлі пікірлер мен ойлар #алыптас#ан, демек, саяси иерархияны жоарыдан #абылдананы туралы #аидалары мойындалуы тиіс болатын жне тал#ылауа жатпайтын. Хабитуализация механизмдері — т"л аны азіргі о амда ы страти- фикациялы "рылым а бейімделуіні ерекшеліктерін айындайтын леуметтік-психологиялы рдістер. Т"л аны леуметтік "рылымда ы орны згеріссіз алмайды. Адамдар бір аладан екінші ала а к шеді, ж"мысында лауазымы седі, з л-ауатын жасартады, жо ары білім алады. Б"ны барлы ы леу- меттік мобилділікті мысалдары — индивидтерді немесе топтарды леуметтік кеістіктегі орын ауыстыруы. леуметтік мобилділікті к ріністері р т рлі болады. Мобилділік горизонталды жне вертикал- ды, 'рлеу жне #$лдырау болып б лінеді. Горизонталды мобильділік жеке адамны немесе леуметтік объ- ектіні бір леуметтік "станымнан сол дегейдегі екіншісіне туі, я ни, жеке адам зі жататын леуметтік тап (жігі) немесе мртебесін згерт- пейді. Мысалы: жеке адамны бір отбасынан екіншісіне ауысуы, бір діни топтан екіншісіне, сонымен т"р ан жеріні ауысуын жатызу а болады. Вертикалды мобилділік — жеке адамны немесе леуметтік объ- ектіні бір леуметтік таптан екіншісіне туіне себепші болатын ре- кеттер жиынты ы. Мысалы, лауазымны к'терілуі (ксіптік вертикалды мобилділік) немесе т$ланы 'з #аржы жадайын жоарылатуы экономикалы# вер- тикалды мобилділік), билікті жоары дрежесінен одан да жоары дре- жесіне 'туі (саяси вертикалды мобилділік). [рлеу жне #$лдырау мобилділігі. о ам жеке адамдарды мртебесін жо арылатуы (мысалы, жас, талантты, энергиясы барларды) дрежесін к терсе, кейбіреулерді мртебесін т мендетуі м мкін. Осы ан орай мобилділік 'рлеу жне #$лдырау деп ажыратылады. Rрлеу мобилділігін- де ксіптік, экономикалы жне саяси мобилділіктерді негізгі 2 т рі 1.8. о амны леуметтік рылымы 49 болады: олар жеке адамны рлеуі немесе т менгі таптан жо ары тап- а шо ырлану, индивидтерді жаа топтарыны жо ары топтар а туі немесе оларды алмастырылуы 1 . Осы ан орай "лдырау мобилділігі — жеке индивидті немесе топты леуметтік дрежесіні жо арыдан т - менге туі. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|