Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
жүктеу/скачать 2,02 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.2.1. Есімдер
Есім – бұл жеке бұйымды, ұқсас бұйымдар жиынтығын, қасиеттерді және т.б. белгілейтін тілдің ӛрнегі. Есімдерді неше бұйымды кӛрсететіне байланысты жекеленген және жалпыға бӛледі. Бос (айдаһар, елес) және бос емес есімдерді ажыратады (аз болғанда бір нақты объектке жібереді). Есім мазмұны – тек берілген есімімен белгіленген барлық ұйымдарға тиісті осы қасиеттердің жиынтығы. Мысалы, «жайлы пәтер» есімнің мазмұнында біз су құбыры, канализация және телефоны бар адамдар тұру үшін арналған бӛлмені түсінеміз. ЖИ теориясында экстенсионал және интенсионал ұғымдары құрылған. Экстенсионал – бұл берілген ұғымға сәйкес нақты фактілер жиынтығы. Интенсионал – бұл ұғымның қасиеттері арқылы кейбір ұғымның анықтауы немесе сипаттауы. Есім көлемі – есім мазмұнына кіретін белгілері бар бұйымдар жиынтығы немесе класы. «Жайлы пәтер» есім кӛлеміне кіреді, «қазіргі қалалық үйдегі пәтер», «қала сыртындағы коттедж пәтері» және т.с.с. Бір мәнді және кӛп мәнді, дәл және дәл емес, айқын және айқын емес есімдерді ажыратады. Логикада «бір мағыналылық принцип» бар, оған сәйкес коммуникация кезінде бірнеше түрлі мәні бар тіл айтылуларды пайдалануға болмайды. Дәл емес есімдер үшін қандай нәрселерді олар кірістіреді, ал қандайды жоқ (кӛлем) кейде айту қиын. Айқын емес ӛзінің есімдер ӛзінің мазмұнына немесе мағынасына тиісті «шайып кеткен» немесе толық анықталмаған болады. Айқын емес есімдерді қосатын пікірлесулерде кейбір маңызды ерекшелері бар. (i) Дәлсіздіктің контекстуалды сипаты бар. Бұйымның (процесс, күй) ӛзін ғана алып, ол туралы айтысуға мағынасыз, ӛйткені бір жағдайда есім бердемені белгілейді, ал басқа тұрғыда – басқаны белгілейді. (ii) Дәл емес есімдерді қолдану парадоксалды қорытындыға әкелу мүмкін. Кейде есімдердің дәл еместігін жоюға болады (жас - ер жеткен - 18 жаста). Есімдер бір-бірімен әртүрлі қатынаста болады. Бір-бірімен салыстыруға келетін түрлі есімдердің кӛлемдер арасындағы қатынастардан тек біреуі ғана орын алады: маңызы бірдейлік, қиылысу және шығарып тастау ( 4.5-сурет ). жүктеу/скачать 2,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|