Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

30 
Кӛлемі толық сәйкес келетін екі есім маңызы бірдей болады. Маңызы 
бірдейлік бұл мазмұны сәйкес келетін емес.
Мысалы, «жайлы пәтер» және «жайлы бӛлме» есімдерді екі айтылған 
баламалар кӛптігінде маңызы бірдей деп санауға болады, бірақ олардың 
мазмұны сәйкес келмейді (себебі офис бӛлмесінде тұруға болмайды).
Бөлу
– бұл бастапқы есімнің кӛлеміне кіретін бұйымдарды топқа 
үлестіру операциясы. Үлестіруден алынған топтар – бӛлу мүшелері. Бӛлу 
жүргізетін белгі – бұл бӛлу негізі. Бӛлуге қойылатын талаптар: 
1) бӛлу тек бір негізі бойынша жүргізіледі; 
2) бӛлу шамаласты (жеткілікті) болу қажет, яғни бӛлу мүшелердің 
қосындысы бӛлетін ұғымның кӛлеміне тең болу керек; 
3) бӛлу мүшелері бір-бірін ӛзара шығарып тастау қажет;
4) бӛлу үздіксіз болу керек. 
Бӛлудің дербес жағдайы дихотомия. Дихотомиялық бӛлу белгінің 
түрлендіру шеткі жағдайына негізделеді. Бір жақтан осы белгісі бар 
бұйымдар бӛліп кӛрсетіледі, екінші жағынан – белгілері жоқтар. 
Топтастыру
– кӛп сатылы тармақталған бӛлу. Топтастыру нәтижесі 
матасқан есімдер жүйесі: бӛлінетін есім тек болып табылады, жаңа есімдер – 
түрлер, түрдің түрлері (түр тармағы) және т.с.с. 
Класс
– бұйымдар кӛптігі, олардың әрбіреулеріне, сәйкес ұғымның 
мазмұнындағы кӛрсетілген, белгілер тиісті. Осы ұғымды білдіретін сӛз 
немесе сӛз тіркесі класс есімі болып қызмет етеді. Кластар қарапайым және 
күрделі болу мүмкін. 
Қарапайым класс
– бұл мүшелері осы кластың есімімен берілетін тек 
бір ортақ белгімен сипатталатын класс. Мысал: ұшақтар, жолаушылар, 
реактивті қозғалтқыштар және т.с.с.
 
Қарапайым класты одан қарапайымдарға 
бӛлуге болмайды.
Күрделі класс
- бұл мүшелері бірден артық ортақ белгісі бар класс. 
Күрделі класты әрқашан қарапайымдарға бӛлуге, ал керек кезде 
қарапайымдардан қалпына келтіруге болады.
Топтастыру жүйелер (ТЖ) білімдерді құрылымдау және қорыту үшін 
қолданылады. Бір жағынан, барлық ішкі мазмұндар кейбір белгілер арқылы 
бірнеше класқа бӛлінеді; басқа жағынан, бірге топтастырылады. Байқаушыға 
кейбір белгілер кӛптігімен сипатталатын объектілер жиынтығы беріледі. 
әрбір объект бір немесе одан артық кластарға жатады. 
ТЖ кӛмегімен үш негізгі есеп шешіледі. 

Бейнелерді топтастыру: байқаушы бұрын қойылған ережені қолдану 
қажет және жаңадан түскен объектті кейбір класқа жатқызу.

Бейнелерді айырып тану: түрлі кластарға (үйрететін іріктеу) жататын 
кӛп объектілерді зерттеу негізінде топтастыру ережесі жасалынады.

Бейнелерді құрылу: қандай класқа жататынын кӛрсетпей объектілер 
байқаушыға беріледі. Байқаушы сәйкес бӛлуді ӛзі құрастырып 
шығарады. 

31 
Топтастырудың жалпы есебі айқындау есебіне баламалы: кейбір 
формалды тілде (грамматикада) кейбір тізбек мүмкін сӛйлем болып ала ма. 
Кейбір ТЖ декларативті білімдерді ұсыну үшін қолданылады, мысалы, 
алгоритмдық тілдердің кілтті транслятор кестелерін құру үшін. 
Иерархиялық жүйеде (
4.6-сурет
) топтастырылатың топтар арасында 
бағыну қатынас қойылған (мысалы, тек - түр). Объектілер кӛптігі кейбір 
белгі (бӛлу негізі) бойынша ірі топтастыққа бӛлінеді, сосын әрбір топтастық 
келесі топтастыққа және т.б., біртіндеп топтастыру объектіне жеткенше 
бӛлінеді. Жоғары айтылған бӛлу ережелерін бұзбау қажет.

жүктеу/скачать 2,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: