- сомалық будандар - алынады.
Протопластар - жасуша қабық-
шасыз жасуша § белгілі жағдайда бірімен-бірі қүйылысып қосы-
лып будан жасушасын түзеді, сол жасушадан кейін будан өсімдік
пайда болады. Протопластарды алу үшін өсімдік жасушада плаз
молиз қүбылысты ьгаталандырып, жасушаны целлюлозо-пектинді
қабықшаны ыдырататын ферменттермен өңдейді (
21-сурет ). Протопластарды қосу арқылы будандастыруды әртүрлі атай-
ды:
сомалық будандастыру, парасексуалъды будандастыру, жыныстык, емес будандастыру, ал пайда болтан буданды -
сома- лык, будан деп атайды. Протопластар күйылысқанда алдымен олар
бір-біріне тогысып жабысады, оны агглютинация деп атайды. Со-
дан кейін олардың мембраналары да қосыльт, екі протопластан
үлкен бір протопласт пайда болады/
103
А В 21-сурет. Плазмолизге үшыраған өсімдік жасушасы (А) және ферментативтік гидролизден кейін пайда болтан протопласт (В) Протопластарды нәтижелі бөліп алу көптеген факторларга байланысты, мысалы: 1
) үлпаның шығу тегі (жапырақ, түқымжарнақ, тамыр, тозаң түйіршіктері, каллус үлпасы, суспензиядағы клеткалар); 2
) өсімдіктің түрі мен сорты (оның генотипі); 3) өсімдіктің физиологиялық күйі; 4) ферменттердің қүрамы және олардың сапасы; 5) ортаның рН және осмостық заттың түрі. Протопластардың тіршілікке икемділігін, яғни олардың мета- болиттік белсенділігін анықтайтын арнайы әдіс бар, ол протопла-
