Жеке еңбек шартының ұғымы,оның мазмұны мен

301
Жеке еңбек шартын жасау үшін жұмыс беруші еңбек қызметін 
растайтын  құжаттар  талап  етуге  құқылы,олар  мысалы;еңбек 
кітапшасы,немесе  жеке  еңбек  шарты  не  жұмысқа  қабылдау 
мен  жұмыстан  босату  туралы  бұйрықтардың  көшірмелері  
қызметкердің  еңбек  қызметін  растайтын  құжаттар  болып 
табылады.Жұмыс беруші аталған құжаттардан басқа жеке бастың 
куәлігі,16  жасқа  толмағандардан  туу  туралы  куәлігін,білімді 
немесе  кәсіптік  даярлығы  туралы  құжатты  және  заңдарда 
көзделген басқа құжаттарды талап етуге құқылы. 
Зиянды  және  қауіпті  еңбек  жағдайлары  бар  жұмысқа 
қабылдау  кезінде  жұмыс  беруші  қызметкердікәсіби  аурудың 
пайда болуының неғұрлым ықтимал мерзімі туралы ескертуге 
міндетті.Денсаулақжағдайы  бойынша  істеуге  болмайтын 
жұмысқаазаматтарды қабылдауға тыйым салынады.
Еңбек  құқықтық  қатынастарын  атқару  процесінде  басқа 
жұмысқа  ауыстыру  ережелері  бойынша  олардың  өзгертілуі 
мүмкін.
Жеке еңбек шартының қажетті жағдайларының бірі еңбек 
функциясын  немесе  жұмыс  орнын  өзгерту  ауыстыру  деп 
есептеледі.Бірінші жағдайда біз басқа жұмысқа ауыстыруды,ал 
екінші жағдайда басқа орынға ауыстыруды айтып отырмыз.Жеке 
еңбек    шартының  қажетті  талаптарын  белгілеу  тараптардың 
келісімі бойынша  болатындықтан,оларды өзгерту де келісуді  
талап етеді және ауыстыруды қызметкердің жазбаша келісімінсіз 
жүзеге  асыруға  болмайды.Заң  бұл  ережелерге  мынадай  екі 
жағдайда ғана қоспайды:өндірістік қажеттілік  болған жағдайда 
басқа жұмысқа уақытша ауыстыру:іркіліске байланысты басқа 
жұмысқа уақытша ауыстыру.
Егер  еңбек  функциясын  өзгертуді  көздейтін  басқа  жұ-
мысқа  ауыстыру  ерекше  түсініктемелерді  қажет  етпейтін 
болса,жұмыстың  басқа  орнына  ауыстыруды  көбінесе  басқа 
жұмыс  орнына  алмастырумен  шатастырады,бірақ  бұлардың 
айырмашылығы бар.
Жұмыс орны әдетте ұйымның тұрған жерімен анықталады,ал 
мұның  өзі  қызметкерді  басқа  мекендегі  жұмысқа,  тіпті  осы 
кәсіпорынның немесе мекеменің филиалы,цехы немесе  басқа 
құрылымдық бөлімшесінде де жұмыс істеуді келісімінсіз ұсынуға 
болмайды,  дәлірек  айтқанда,  өзінің  келісімінсіз  қызметкерді 
ауыстыруға болмайды деген сөз.Алмастыру мен ауыстырудың 

302
шекаралары  елді  мекеннің  шекараларымен  сәйкес  келеді.
Осы  шекаралар  шегінде,  сондай  ақ  ұйым,ішінде  белгілі  бір 
мамандық  немесе  қызмет  бойынша  жұмыс  ұсыну  ауыстыру 
болып табылмайды
Өндірісті ұйымдастырудағы өзгерістер мен  жұмыс берушінің 
жұмыс  көлемінің  қысқаруына  байланысты  жұмысты    сол 
кәсібі,біліктілігі,лауазымы бойынша жалғастырған  бас тартқан 
жағдайда Еңбек кодексінің  26-бабының  7-тармақшасы бойынша 
онымен жеке еңбек шарты бұзылады.
Ауыстыруларды мерзіміне(тұрақты  және уақытша),жұмыс 
орнына(сол  ұйымда  немесе  басқа  жерде),ауыстыру  кімнің 
бастамасы екеніне (әкімшіліктің немесе қызметкердің бастамасы 
бойынша)байланысты жекеленген түрлерге жіктелуі мүмкін.
Ауыстырудың  жекеленген түрлерін қарастырып көрелік.
Уақытша  ауыстырулар.Бұл  ауыстыруларға,  басқа  да 
ауыстырулар секілді,жеке еңбек шарты талаптарының жазбаша  
келісімімен  ғана  жол  беріледі.Жұмыс  берушінің  бастамасы 
бойынша  жүзеге  асырылатын  уақытша  ауыстырулардың  екі 
түрі  бұған  жатпайды.Бұл  аустырулар  өндірістік  қажеттілікке 
байланысты,іркіліске байланысты ауыстырулар.Олар қызметкер 
үшін міндетті.Белгіленген мерзім аяқталғаннан кейін қызметкер 
бұрынғы жұмысына қайта орналастырылады.
Өндірістік  қажеттілікке  байланысты  ауыстыру.  Мұндай 
ауыстыру мынадай  төтенше жағдайлар туындаса орын алуы 
мүмкін:
1.Дүлей  апаттардың,өндірстік  авариялардың  алдын  алу 
немесе олардың зардаптарын дереу жою.
2.Жазатайым жағдайлардың іркілестің,мүліктің жойылуын 
немесе бүлінуін болғызбай алдын алу.
Өндірістік  қажеттілік  болған  жағдайда  басқа  жұмысқа 
уақытша ауыстыру кезінде қызметкер біліктілікті қажет етпей-
тін  жұмысқа  да  ауыстырылуы  мүмкін,бірақбұл  орайда  оның 
денсаулық жағдайы ескерілуге тиіс.
Еңбекке ақы төлеу атқарылған жұмыс бойынша жүргізіледі, 
бірақ ол бұрынғы жұмыс бойынша орташа жалақыдан төмен 
болмауы тиіс.Қызметкер сол жердегі ұйым ішірде ауыстырылуы 
мүмкін.(Еңбек кодексінің 20-бабы).
Іркіліс,  яғни  өндірістік    сипаттағы  себептер  бойынша 
жұмыстың уақытша тоқтатылуына байланысты жұмыс берушінің 

303
қызметкерді  мамандығын,біліктілігін  және    оның  денсаулық 
жағдайына зақым   келтірілмеуін ескере отырып,оның кеісімінсіз 
бір айдан аспайтын мерзімге басқа  жұмысқа ауыстыруға құқығы 
бар.
Қызметкердің  (не медициналық мекемелердің)бастамасы 
бойынша да уақытша ауыстырулар болу мүмкін және олар мына 
төмендегідей жайдайларда жұмыс беруші үшін міндетті.Белгілі 
бір жұмыс берушіде еңбек міндеттерін орындауға байланысты 
еңбекте мүгедек болуына,кәсіптік аурухана немесе денсаулығына 
өзге де зақым келуіне байланысты,қызметкерді жұмыс беруші 
еңбек қабілеттілігін қалпына келтіргенше немесе мүгедектігі 
айқындалғанша бұрынғы жалақысының айырмасын қосымша 
төлей отырып,неғұрлым жеңіл жұмысқа ауыстыруға міндетті.
Жүктіті әйелдер медициналық қорытынды негізінде бұрынғы 
жұмысындағыторташа  жалақысы  сақтала  отырып,неғұрлым 
жеңіл жұмысқа ауыстырылады.
Басқа  тұрақты  жұмыс  ауыстыру.Мұндай    ауыстыру    сол 
ұйымда, немесе сол ұйыммен бірге басқа жерде болуы мүмкін.
Мұндай жағдайда ауыстырудың қажетті шарты қызметкерлердің 
жазбаша  келісімі болып табылады.Ұйыммен  бірге басқа жерге 
ауыстудан қызметкердің бас тарту жеке еңбек шартын бұзуға 
дербес  негіз  болып  табылады(Еңбек  кодексінің  26-бабының 
5-тамақшасы).

жүктеу/скачать 1,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: