Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| 22
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ТҤРЛЕРІ МЕН ДЕҢГЕЙЛЕРІ Қарым-қатынас нысандары мен тҥрлеріне қарай ерекшеленеді, ол ӛте әртҥрлі. Психологтар тікелей және жанама қарым-қатынас, аралық және тікелей, ауызша (ауызша) және ауызша емес (дене тілі) қарым-қатынас тҥрлерін кӛрсетеді. Сондай ақ тҧлға аралық және бҧқаралық коммуникацияны ажыратды. Тұлға аралық қарым-қатынас әртҥрлі топтардағы адамдардың тікелей байланыстарымен байланысты. Адамдар арасындағы қарым-қатынаста екі жақты бағдар бӛлінеді: бір жағынан, құралдық - іс бойынша, әлеуметтік маңызы бар тапсырманы орындауға және нәтижесіне (бҧл байланысты жиі формальды немесе іскерлік деп атайды); екінші жағынан, жеке тұлғалық - байланысқа қатысушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру (ол жиі бейресми байланыстар шеңберінде жҥзеге асырылады). Адамдар арасындағы ӛзара әрекеттесуді келесі сәттермен ерекшеленетін тҧлға аралықпен сипаттайды: ■ оған аз адамдар саны қатысады (2-ден 3 адамға дейін); ■ бҧл тікелей ӛзара әрекет - оның мҥшелерінің кеңістіктік жақындығы бар, бір-біріне қол жеткізе алды, кӛре алады және ести алады, кері байланыс орната алады; ■ бҧл тҧлғаға бағдарланған қарым-қатынас деп аталады, яғни серіктес басқа адам жағдайына кіруге тырысады, оның жағдайын және ерекшеліктерін ескереді. Достық қарым-қатынасқа қарағанда іскерлік қарым-қатынас - бҧл объективті келісімге, кәсіби мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағытталған тҧлға аралық қарым-қатынас. Іскерлік қарым-қатынас ҥш негізгі коммуникативтік тҥрде жҥзеге асырылады: ■ монологтық, онда коммуникативтік іс-қимыл басым – субьект – қарым –қатынасқа қатысушылар басқа субьектілерден тыңдау процесін ҧйымдастырушы ретінде адамның айтқандары (мысалы, дәрістер, баяндама, халық алдында сӛйлеу); ■ диалогтық, онда субъектілер ӛзара әрекеттеседі және ӛзара белсенді (әңгімелесу, келіссӛздер, кеңес беру); ■ полилогиялық, коммуникативтік бастаманы игеру ҥшін кҥрестің ӛзіндік сипаты жиі кездесетін және оның тиімді іске асырылуын (пікірталас, іскерлік ойындар және т.б.) барынша кеңейту ниетімен тікелей байланысты, кӛпжақты қарым-қатынастарды ҧйымдастырады. |