Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

91 
2.25-сурет. «Біреуі көбіне» байланыс 
2.26-сурет. Кластар 
арасындағы агрегация 
2.27-сурет. Композиция 
2.28-сурет. Мұралану 
Нұсқар суперкласты көрсетуге тиіс (2.28-сурет.). А класы В класы үшін 
суперкласс болып табылады. 
Кластар диаграммаларының ақпараттылығын арттыру үшін оларды 
түсіндірмелер көмегімен құжаттауға болады. Түсіндірме диаграмманың 
элементтерімен байланыстыруға болатын арнайы графикалық элементке 
енгізіледі, бұл 2.29-суретте көрсетілген. 
Мəндік саланы жəне ақпараттық жүйені модельдеген кезде əзірлеуші 
кластардың өздерімен емес, олардың даналарымен – объектілермен жұмыс 
істейді. Объект — осы кластың іске асырылуы. UML тілінде кластың 
данасы үшін шартты белгілер пайдаланылады: 
Дананыңаты:КластыңАты 
Кластың атын дананың атынан бөліп алу үшін «:» таңбасы 
пайдаланылады, оң жақта кластың атауы, ал сол жақта дананың атауы 
көрсетіледі. Осы құрамдас аттың асты сызылады. 
Бұл ретте мыналар ажыратылады (2.30-сурет): 
• 
атаулы дана (2.30, а-сурет). бұл ол үшін оның класы жəне объектінің 
сəйкестендіргіші белгілі дана; 
• 
жасырын дана (2.30, б-сурет). Осы данада объектінің атауы жоқ; 
2.29-сурет. Түсіндірмені пайдалану үлгісі 
2.30-сур
ет. Объектілердің түрлері: 
а — атаулы дана; б — жасырын дана; 
в — «жетім» 
данасы;
г — 
мультиобъектілер 

92 
2.31 –сурет
. Кластың жай-күйі 
«жетім» 
данасы 
(2.30, 
в-сурет). 
Диаграммада объектінің сəйкестендіргіші 
көрсетілген, 
бірақ 
оның 
класы 
белгіленбеген;
• 
мультиобъектілер (2.30, г-сурет). Осындай объектілер
қайсыбір 
жиынтық – белгілі бір кластан салынған топтама болып табылады. 
Топтаманың əр объектісі атрибуттарының мағынасымен ажыратылады, 
бірақ осы объектілердің жалпы құрылымы (атрибуттер жинағы, олардың 
түрлері жəне операциялар жинағы) бар. Объекттер белгілі бір жай-күйімен 
сипатталады. Жай-күйі — бұл объект атрибуттерінің ағымдағы уақыт 
сəтіндегі мағынасы (2.31-сурет). Кластар диаграммасында жай-күйі аталған 
болуы тиіс. Жай-күйінің атауы төрт бұрышты жақшада жазылады: 
[Жай-күйінің атауы]. 
Объектінің класқа тəуелділігін көрсеткен кезде байланыс стереотип 
көмегімен типтелуі мүмкін. Стереотип байланыс үстінде қос тырнақшада 
көрсетіледі.
UML тəуелділік үшін екі стереотипі белгіленген:
instanceOf 
— объект кластың данасы болып табылады;
instantiate 
— объект белгілі бір кластың даналарын құрады. 
Кластарды белгілі бір белгі бойынша топтастыру үшін пакеттер 
механизмі қолданылады. Пакет кластар аттары кеңістігін межелеуге 
мүмкіндік береді. Модельде аттары бірдей, бірақ функционалды мақсаты 
бойынша ажыратылатын кластар болуы мүмкін. Кластың пакетке тиесілігі 
құрамдас аты көмегімен белгіленеді: 
Пакеттің атауы: 
Кластың атауы 
П а к е тте клас тың а т ы к ө р с е т іл ге н к е з д е, о л класс о пе р а ци я л а р 
ының а тр иб ут те р і с ияқ ты қ о л ж е т ім д іл ік е р е к ш е л ігім е н - ж а б 
д ық та л уы мүмкін. 
Пакеттің нұқсасын көрсету үшін UML таңбаланған мағынасы 
пайдаланылады (2.32-сурет). Бұл фигуралық жақшада жазылатын 
түсіндірме
{Нұсқа}.
Пакеттерге мынандай стереотиптер қолданымды: 
• 
facad
(фасад) — басқа пакеттің ұсынылымы болып табылатын
пакетті белгілейді, 
2.32 -сурет. Пакеттің 
шартты белгісі 
• 
stub
(заглушка)
— басқа
пакеттің 
• 
Subsystem 
(қосалқы 
жүйе) 
— 
модельденетін жүйенің тəуелсіз бөлігі; 
• 
framework 
(қаңқа
) — 
мəндік салаға арналған 
белгілі бір дайын шешімдер жинағын қамтитын 
кеңейтілетін пакет 

93 
2.33 -сурет. Пакеттерді импорттау 
• 
system (жүйе) — барлық модельденетін жүйені білдіретін пакет. 
Қасбеттер мен бітеуіштер күрделі пакетті көрсетуді оңайлату үшін 
пайдаланылады. Жүйені модельдеу үдерісін бөлшектеп байланыстыру 
үшін бітеуіштер жүйені жекелеген пакеттерге бөлуге мүмкіндік береді. 
Пакеттерге import стереотипі (2.33-сурет) қолданымды. Стереотип 
пакеттер арасындағы өзара іс-қимыл үдерісін модельдеу пайдаланылады. 
Стереотип «тəуелділік» типті байланыс үшін көрсетіледі. Бұл ретте, егер 
пакеттің ішінде public қолжетімділік атрибутымен класс болса, онда бұл 
класс басқа пакетке экспортталатын болып есептеледі. Класты пакетке тек 
бір кластың екіншіге тəуелділігін көрсеткен кезде ғана экспорттауға 
болады. Импорттау байланысының болуы, кластың импорты жұпты 
құратын бір пакеттен екіншіге жүзеге асырылатынын білдіреді 
2.33-суретінде SERVICE пакеті екі класты импорттайды ADO:: 
GеtCоnnесtiоn, ADO::GеtRесоrds. INFOSYSTEM пакеті SERVICE пакетінің 
кластарын импорттайды, бірақ ADO пакетінің кластары оған қолжетімсіз, 
оларды пайдалану үшін импорттау қажет. 
Пакеттер арасында «жалпылау» типті байланыстарды құруға болады. 
Жалпылау кезінде пакет тек p u b l i c ж ə н е p r o t e c t e d қолжетімдік 
атрибуттерімен таңбаланған кластар ала алады. 

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: