Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Формалъды себептілік.
Әрбір адам өзінің күнделікті қатынастарында, іс-әрекеттерінде басқа адамдарға, күбылыстарға саналы түрде немесе ол туралы тіпті ойламай-ак әртүрлі өзгерістер туғызады және өзі де басқа күбылыс- тардың ықпалымен өзгереді. Бүл белгілі нәрсе. Мәселе сол өзгерістің шама-шарқында емес, олардың белгілі бір қырында. Шытырман уни- версалдық байланыстардың ішінен біз екі немесе бірнеше өзара бай- ланыстағы күбылыстарды бөліп, оқшау қараймыз да, олардың бірін себеп, екіншісін, не екіншілерін салдар дейміз. Яғни, себептілік әлем- дегі саналуан байланыстардың бір өткінші кезеңі (моменті). Себеп пен салдар түбі бір біртүтас күбылыстың өзіне және өзінің өзге фор- масына бөлінуінің бір түрі. Бірақ сырткы көріну сиқында салдар се- бептің озіндік озге формасы емес, керісінше бөтен, тегі болек, тек кездейсоқ байланыста түрған күбылыс болып түрады. Себеп пен сал дар занды, кажетті байланыста сияқты емес. Бүл ойлаудың қателігінен туған корініс емес, іштей тума байла ныста түрған себеп пен салдардың сыртқы айқын түрпаты. Бүл, әсіресе, физикалык-механикалық козғалу формаларында осы түрде корінеді. Бір қүбылыс екінші қүбылыста белгілі бір өзгеріс түғызады. Қозғалыстағы бір дене екінші денеге соғып, оны қозғалыска келтірсе, екінші дене қозғалысының себебі бірінші дененің қозғалыс куаты- ның ықпалы. Себептіліктің осы себеп пен салдарға бөлінген түрінде дамудағы күбылыстың өзінің өзіне катынасы емес, әртүрлі нәрселердің бір жақты сырт қатынасы алға шығады. Ол ішкі мәндік катынастардың 238 занды көріну ф о р м а т ію ім ы с ты ң осы сыртқы жағында дамудың, өзгерудің себебі сол іір о ң е п ің ішкі механизмдерінде емес, оның бір- бірінен дараланіан, окш ауланган ортүрлі формаларының сыртқы бай- ланыстарында. жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|