Массалық сандардың сақталу заңы

284
Әлемнің қазіргі Физикалық
БеЙнеСі
VIІI т а р а у
ПРОЕКТ
Оқушылар меңгеруге міндетті БаҒдарламалық мақСаттар:
элементар бөлшектерді жіктеу;
адамның дүниетанымдық көзқарасының қалыптасуына физика және 
астрономияның дамуының ықпалын түсіндіру;
– жаңа технологиялардың қоршаған ортаға ықпалының артықшылығы 
мен қауіптілігін бағалау.
X
X
X
Бұл тарауда оқушылар терең игеруге міндетті алдыңғы бетте 
көрсетілген бағдарламалық оқу мақсаттарымен қатар, әр оқушының 
есінде ұзақ сақталуға тиісті мына физикалық ұғымдар қарастырылады: 
«Дүниетаным», «Жаңа технология», «Қоршаған орта», «Экология», 
«Экологиялық мәдениет».
Тараудағы физика терминдерінің қазақ, орыс және ағылшын
тілдеріндегі минимумы
қ а з а қ ш а
О р ы с ш а
а ғ ы л ш ы н ш а
дүниетаным
мировоззрение
Worldview
Жаңа технология
новая технология
New technology
қоршаған орта
Окружающая среда
Environment
Экология
Экология
Ecology
Экологиялық
мәдениет
Экологическая культура
Ecological Culture

285
ПРОЕКТ
§51.
 
1. Біздерге таныс атомның құрамдас бөлшектері 
электрон
, 
протон
және 
нейтрон
элементар бөлшектер
деп аталады. Элементар бөлшектер 
қатарына 
фотон және анти-бөлшектер
де кіреді. Электронның анти-бөл-
шегін 
позитрон
, ал протонның антибөлшегін 
антипротон
деп атайды. 
Олар бір-бірінен зарядтарының таңбасымен ғана ерекшеленеді. Мысалы, 
электронның бір теріс элементар заряды бар болса (
е
–
), позитрон бір оң 
элементар зарядты иеленеді (
е
+
). Дәл осылай протон (
р
+
) бір оң элементар 
зарядты, ал антипротон (
р
–
) бір теріс элементар зарядты иеленеді. Ал 
олардың массалары бірдей болып келеді.
Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті 
элементар бөлшек
 
деп атайды.
Элементар бөлшектер қатарына фотон және нуклондар мен электрон-
дарды және басқа да бөлшектерді қосқанымызбен, олардың қаншалықты 
элементар екенін дәл басып айта алмаймыз. Бір кездері молекулалар-
ды, одан кейін атомдарды 
дүниенің бөлінбейтін кірпіші
, яғни 
элементар 
бөлшегі
деп айтқан болатын. Ал қазір элементар бөлшектер қатарында 
олардың антибөлшектерін қоса есептегенде 400-ден аса бөлшектер бар. 
2. Элементар бөлшектерді жіктеп топтастырудың көптеген түрлері 
қарастырылуда. Олардың күрделі түрлері жоғары сыныптар мен оқу 
орындарында таныстырылады. Төменде элементар бөлшектерді бес па-
раметр бойынша жіктеудің түрлеріне қысқаша тоқталамыз. Мұндай па-
раметрлерге бөлшектердің тыныштық 
массасы
, электр 
заряды
, айнал-
малы қозғалысы
 
импульсінің моменті
(қысқаша 
спині 
деп аталады), 

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: