Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б
тоқты айы (21.03–20.04), торпақ
жүктеу/скачать 5,74 Mb. Pdf көрінісі
|
| тоқты айы
(21.03–20.04), торпақ айы (21.04–21.05), егіздер айы (22.05–21.06), шаян айы (22.06–23.07), арыстан айы (24.07–23.08), бикеш айы (24.08–23.09), таразы айы (24.09–23.10), сарышаян айы (24.10 22.11), мерген айы (23.11–21.12), тауешкі айы (22.12–20.01), суқұйғыш айы (21.01–19.02), балықтар айы (20.02–20.03). Осындай пайымдауларға сүйеніп, жыл мезгілдерін және уақытты көр- сететін күнтізбелер жасалған. Алайда бір жылда Күн Жерді емес, Жер Күнді айналатыны белгілі болғаннан кейін де, ертеде жасалған мұндай күнтізбелер өз құндылығын жойған жоқ. Өйткені Жер Күнді орбита бойымен (сурет 2.5, қызыл сызықты ішкі эллипс) айнала қозғалғанда Сурет 2.4. Күн зодиакальдік шоқжұлдыздар белдеулерінің бойымен қозғалып, Жерді айналады-мыс Сурет 2.5. Жер Күнді айналғанда Күн шоқжұлдыздар белдеулері бойымен қозғалғандай болады да Күн Жердің қарсы бетіндегі 12 шоқжұлдыздың тұстарынан өткен- дей болады. Сондықтан жыл мезгілдері мен күнтізбелік уақыттарға айтарлықтай өзгерістер енгізудің қажеттігі тумады. Сонымен қатар Жердің екі жартышарларының үстіндегі күмбездерін қосып, халық астрономиясы мен ғылыми астрономияны біріктіретін « аспан сферасы » деген ұғым қалыптасты. 6. Аспан сферасы деп радиусын шексіз үлкейтуге болатын центрі кеңістіктің кез келген нүктесінде орналасқан сфераны айтады. Аспан сферасының О центрі (сурет 2.6) ретінде бақылаушының тұр- ған орнын, телескоптың Жердегі немесе ғарыштағы орнын, Жер центрін т.с.с. алуға болады. Жердің өз өсінен батыстан шығысқа қарай айналуы- на байланысты аспан шырақтары солтүстік жартышарда Жерді шығыс- тан батысқа қарай айналғандай болып көрінеді (сурет 2.7). Сондықтан да аспан сферасына проекцияланған аспан шырақтарының кеңістіктегі орны өзгеріп отырады. 52 ПРОЕКТ Дүниенің солтүстік полюсі Зенит Надир P Е Тік сызық M P 1 Z 1 S N W Дүниенің оңтүстік полюсі Сурет 2.6. Аспан сферасы: негізгі нүктелер, сызықтар, дөңгелектер, шеңберлер Сурет 2.7. Аспан шырақтарының Жерді «айналу» траекториялары. Шындығында Жер өз өсінен айналатындықтан, аспан шырақтары Жерді айналатындай көрінеді О жүктеу/скачать 5,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|