кейін Плутарх «патриот емес» деп жазғырады. Алайда казіргі ѳркениетті адамзат Геродотты «Тарихтың атасы» деп кұрметтейді. Үлкен эріппен жазылатын «Тарих» тек ѳткенді баяндап, «калай болды?» деген сұрақпен шектелмейді. Ол «неге осылай болды?», «соның себептері неде?» сияқты сұрактарды кояды, ал «біздерден» белек «басқалар да» бар жэне біздің отанымыз - аса үлкен әлемнің тек бір бөлігі ғана дейді. Тарих философиясы кайнарларының біріне ежелгі Рим жатады. Ертедегі антик тарихшысы, өркениет пен варварлык кұндылыктарынын арақатынасы мэселесін көтерген Публий Корнелий Тациттің көзкарастары тарихи маңызды сұрактарға жауап бере алды. «Ертедегі рим тарихшыларының ізденістері дүрыс бағытта болды. Онда азаматтык мұратгарға деген сенімділік, жанұяға деген махаббат сияқты әлеуметтік мәні бар адамзаттык, өнегелік кұндылыктар бар, бірак сонда да адамның ішкі дүниесінен, жан сарайынан бір дабыл сезімі сезілетін секілді» - дейді Тацит. Оның көптеген ойлары элі күнге дейін өз маңызын жойған жок. Қай кезенде болмасын тек ізгілікті ойға негізделген идея ғана мэңгілік болмак, ізгіліксіз ой уакытша ғана үстемдік етеді. Оған маркстік ілім мысал бола алады. Социализм түсындағы марксизм- ленинизм атты тұтас ілімнің бүгінгі күні маңызы шамалы, яғни ол уақытша үстемдік еткен өктем ой ретінде кала берді. Ойымызды жалғастырар болсақ, Тацит эртүрлі халыктардың өмір сүру ерекшеліктерін карастыра отырып, мынандай жағдайды байкайды: «Гректер тек өздеріне табынады, олар жалкау әрі өз бетімен кеткен,... арабтарда тэртіп жок,
