Сондыктан адамзаттың жалпы сипатын қарастыру тұлғаны, адам индивидуалдылығының касиеттерін зерттеуден басталуға тиіс. Адамдардың тарихи жаттануында өзінің бұкаралык болуына карай элеуметтік жаттануына мүмкіндік беретін ұждан үлкен роль атқарды. Үждан - кажеттілік жэне дағды ретінде көрінетін, тиісті - жеке дағды мен өзіндік бағаға айналатын парыздан тікелей туындайды. Өзіндік баға ретінде ұждан тұлғаның қоғамда өз орнын аныктай алу кабілетін көрсетеді. ¥ждан - түлғаның моральдык дағдыларында іске асатын, моральдык жауапкершілік пен бейконформизмді білдіретін интимді сенім, «бейсаналық эмірші». Адамның моральдык келбеті оның «Менімен» байланысты. Әдеп адамның бірлесе өмір сүру тәсілі болтандыктан, оның басты белгісіне адамдық катынастардың мэдени деңгейі жатады. Бұл міндетті түрде Мен - Сен - Ол мэселесін алға кояды. Абай бұл түсінікке XIX ғасырдың өзінде жеткен: Өлсе өлер табиғат, адам өлмес, Ол бірак кайтып келіп, ойнап-күлмес. «Мені» мен «менікінің» айырылғанын «Өлді» деп ат койыпты өңкей білмес. «Мен» таза тэн де, таза жан-рух та емес, олардың айырықша біріккен бітіміне жатады. Өзіндік сана тұргысынан «Мен» жэне тұлтаны айыра білу керек. Үғымның кең мағынасында түлғаға оньщ тек өзі емес, сонымен катар «менікі» деп атай алатын барлык нэрселері жатады (тәні, жаны, рухы, үйі, әйелі, балалары, достары т.т.). Мені үшін ол бар қайраты мен күшін аямайды. Егер адам туралы ғылымда Меннің жан мен тэннен түратындытына көбірек назар аударылып, түлғанын; үш элементіне жататындарына денелік, элеуметтік жэне рухани түлғалар аталып өтіледі. Тұлғаның денелік аймағына оның тэні тана емес, оған қоса киетін киімі, түрмыстык заттары т.т. жатады. Алайда, тұлға үғымы 219
