П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет737/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   733   734   735   736   737   738   739   740   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

йоқлай яззы, йығыла яззым; 
өзбек тілінде: 
ула
езди, йиқыла езди; 
татар тілінде: 
китгә язды, егы-
ла язды 
түрінде қолданылады.
Бұл формант өте белсенді, салт, сабақгы етіс- 
тіктерді талғам ай тіркесе береді. М ысалы: 
Өзін
влтіре жаздаған Мекешке сүйсінеді
(Мүсірепов). 
Қыз отка қүлай жаздап, эрі шошып, эрі ашула-
нып, булыға жаздады
(Әуезов).
Ауызекі тілде бұл ф ормантты ң м ағы насы н 
басқа ж олмен, түрлі тіркестермен беру де кезде- 
седі. М ысалы, 
кетуге аз-ақ қалдым, кетуге шақ
қалдым 
т.б.
Бұл формант тіркескен етістік болымсыздық 
жұрнақты қабылдамайды, ол осы форманттың 
м ағы н асы н а байланы сты . 
=й жазда 
ф орманты - 
ның өзі болымсыздық м ағы на береді, сондықтан 
ол ф ормант бар сөзге болымсыздық жұрнақтың 
қажеті жоқ. Осы формантты қабылдаған анали- 
тикалық формалы етістік етістіктің түрлену жүйе- 
сімен толық түрлене бермейді. Ондай тұлғадағы 
етістік тілде көбіне, жедел өткен шақ, кейде ауыс- 
палы ш ақ пен бұрынғы өткең ш ак тұлғаларында 
кездеседі. М ысалы: 
Ж алт қарап еді, есінен тана
жаздады
(М айлин). 
Қайык бүлтаңдағанда, ауып
кала жаздайды
(М үсірепов). 
Мен түгілі атак-
ты адвокат Ақбаев, Дүйсенбаевтар бір сөз үшін
айдалып кете жаздаған
(Мүсіреһов). 
М ал-мүж і
сатылып кете жаздапты
(М ұқанов).
7.7. К Ө М Е К Ш І Е Т ІС Т ІК Ж Ә Н Е АНАЛИ ТИ КАЛЫ Қ 
Ф О Р М А Н Т Т А Р
Көмекші етістіктер грамматикалық дамудың 
нәтижесінде грамматикалық қызметке кош іп
фамматикалық көрсеткішке айналғандықган, олар


ЕТІСТІК
539
сөйлемде толық мағыналы етістікке көсемше, есім- 
ше жұрнақтары арқылы тіркесіп, оған ф ам м ати- 
калық мағыналар үстейді. Мысалы: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   733   734   735   736   737   738   739   740   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет