Біреу желіп,
біреу іиоқытып келеді
(Аймау-
ытов).
Сүйемелеп,
элдебірж ергеэкеліп, үп-үлкен
бір адамның үстіне жалп еткізді
(Сонда).
Ол
бірдеңе десе, Ш олпан да айтар еді
(Ж ұмабаев).
Кейбір қомағайлар қапыл-қүпыл болып қалса ке-
рек
(Аймауытов).
Белгісіздік есімдіктері ш ығу төркіні, жасалу
жолы ж ағы нан күрделі екі салаға бөлінеді:
1) Кейбір сөздердің негізгі лекси калы қ ма-
ғы насы нан алшақтай келе белгісіз м ағы наларға
ие болып, сол негізде белгісіз есімдіктері қата-
рына ауысуы жолымен пайда болған сөздер, яғни
лексикалық тәсіл арқылы жасалған создер.
Бұған
сан есімдерден ауысқан
бір, біреу
сөздері және
кей
сөзі, сонымен қатар араб тілінен ауы сқанэр,
әлде, пәлен
сөздері жатады.
2) Белгілі бір сөздердің өзара бірігіп қолда-
нылуы арқы лы ж асалған, яғн и
морфологиялық
тәсіл арқылы жасалған создер.
Б ұған негізінде
лексикалы қ жолмен ж асалы нған
бір, біреу, кей,
әр, әлде
есімдіктеріне сұрау есімдіктері мен кейбір
белгісіздік есімдіктерінің өзара бірігіп айтылуы
арқылы
жасалынғанбірдеңе (бірдеме), бірнеше,
бірнэрсе, кейбір, кейбіреу, әлдекім, әлдене, әлде-
неше, әлденемене, әлдеқай, элдеқайда, әлдеқа-
шан, әлдеқалай, әлдебір, әлдебіреу, эркім, әрне,
әрнеме, әрнәрсе, эрқайсы, эрбір
сөздері жатады.
Белгісіздік есімдіктерінің бэріне бірдей тэн
озіндік ерекш елік деп атарлықтай м орфология-
лы қ түрлену формасы не синтаксистік қы змет-
тері де ж оқ. Олар әрқайсы м ағы налы қ тегі жа-
ғы нан қандай сөздер екеніне және қай сөзбен
біріге қолданылуына байланысты әр түрлі сөз тап-
тарына бейім болып келеді. Сол себепті олардың
грамм атикалы қ өзгеру формалары мен синтак-
систік қызметтері де соларға үйлес келіп отыра-
ды. М әселен:
Достарыңызбен бөлісу: |
