қарым-қатынасқа түсудің нәтижесінде пайда бо- латын, грамматикалық нолдік форма арқылы корінетін түрлену мағынасы, яғни категориялық грамматикалық мағынасы болып табылады. Ал енді қазақ тілінде бұйры қ райды ң 2-ж ақ
анайы түрінің сырт тұлғасы әуелден-ақ етістіктің
түбір тұлғасымен бірдей болған ба? деген заңды
сұрақ туады. О ған жауап беру үшін бұйрық рай-
ды ң ж аққа қарай жіктелу ретін еске түсірейік.
Жекеше
Копше
мен бар-айын, кел-ейін
біз бар-айы қ, кел-ейік
сен бар-, кел -
сендер бар-ыңдар, кел-
іңдер
сіз бар-ы ңы з, кел-іңіз
с ізд е р б а р -ы ң ы з д а р ,
кел-іңіздер
ол бар-сын, кел-сін
олар бар-сын, кел-сін
Әриие, 1 және 3-жақтарда бұйры қты қ ма-
ғы на 2-жақтағыдай емес. Ол түсінікті де, өйткені
адам өзіне-озі (1-ж ақ) немесе көрінбеген бөгде
біреуге (3-ж ақ) тыңдап оты рған адам ға (2-жақ)
қараты лған сияқты толы қ мәнде бұйыра алмай-
ды. Сол ерекш елігіне ж әне 1 мен 3-ж ақты ң
қ о сы м ш а тұ л ға с ы н а қ арап , кей бір ғалы м дар,
1 және 3-жақтарды бұйрық рай жүйесінен бөліп
қарау керек деген де пікір айтқан. Бірақ бұлар-
дың ондай м ағы на ерекшеліктері оларды бөлек-
бөлек грамматикалық категорияны ң я парадиг-
маның корсеткіші деуге негіз бола алмайды.
Осы жүйедегі 2-жақтың жекеше, сыпайы түрі
мен 2-жақтың көпше анайы және сыпайы түрінің
тұлғаларына назар аударайық. Олардың қосым-
ш алары : 2 -ж ақ ж екеш е сы пайы түрінде
-ңыз, -ңіз, -ыңыз, -іңіз, көпш е анайы түрінде
-ңдар, -ңдер, -ыңдар, іңдер, сыпайы:
-ңыздар, -ңіздер, -ыңыздар, іңіздер. Бұл қосымш аларды
-ың (-ің, -ң), -ы з(-із) -ың(із); -ың (-ің, -ң), -дар -(дер), -ың (-ің ,-ң ) ы з(із)+дар(дер) деген бөліктерге
бөлуге болады:
