-дар, -дер кө п тік ұ ғы м н ы ң
көрсеткіші,
-ыз(із)- сыпайылық мәнді білдіруші,
ал
-ың, -ің, -ң - екінш і ж ақтың көрсеткіш і.
Д емек, б ұй ры қты қ және 2-ж ақты қ (катего-
риялық) грамматикалық мағынаны білдіретін ар-
найы грамматикалық форма, яғни, етістіктің түбір
тұлғасы нан өзге екенін көрсететін грамматика-
л ы қ көрсеткіш і осы болған. Ол жеке тұрғанда
(2-жақ анайы, жекеш е түрінде) түсіп қалып қол-
д аны лған да, бұл форма сырттай ғана етістіктің
түбір тұлғасы м ен ұқсас болып кеткен, ал басқа
қосымшалармен қабаттасып келгенде, оның құра-
мында сақталып қалған. Бұл процесс кейінгі кездің
жемісі емес, ертеректе болған, сөйтіп, бұйры к
райдың 2-ж ақ ж екеш е, анайы түрінің мағы насы
сақталып, грамматикалық формасы түсіп қалып,
нөлдік тұлғада жұмсалуы, яғн и етістіктің түбір
тұлғасы м ен сырттай сәйкес келуі тұрақты нор-
маға айналған.
Сөйтіп, бірінш іден, етістіктің түбір тұлғасы
мен бұйрық райдың 2-жақ тұлғасы бір емес, олар
сыртқы түрі ж ағы н ан ғана сәйкес келеді, сон-
ды қтан оларды ажырата білу керек, екінш іден,
етістік түбірлері тікелей жіктелмейді, түбір тұлға-
сында белгілі бір м ағы на қимыл білдіргенмен,
түбір күйінде тікелей сөйлем ішінде қолданы л-
майды, тек етістіктің белгілі грамматикалық тұлға-
ларын (есімш е, косемш е, ш ақ, рай т.б.) ж ам ы -
лып ж әне сол тұлғалар негізінде ғана жіктеліп
барып ж ұмсалады. Тек қана қазіргі тілімізде
отыр, тұр, жатыр (жат), жүр деген қалып етіс-
тіктері тікелей жіктеліп, қолданылады. Қалып ет-
істіктері тек тікелей жіктеле алу ж ағы нан ғана
емес, басқа да сипаттары жағынан ерекшеленеді:
3-жақ жіктік тұлғасы мен бұйрық райдың 2-жақ
тұлғасы сәйкес келеді:
ол отыр - сен отыр, ол тұр - сен тұр, ол жүр - сен жүр, текжатыр етістігі ғана 3-жақта
