П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет673/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   669   670   671   672   673   674   675   676   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

етістіктің лек-
сика-грамматикалық категориясы болып табы-
лады.
М ағыналық ерекшеліктері мен синтаксистік 
қызметіне және тұлғалы қ ерекш еліктеріне не- 
гізделіп, қазақ тіліндегі етістіктерді де: негізгі етіс, 
оздік етіс, ыры қсыз етіс, ортақ етіс және озгелік 
етіс деп беске боліп жүр.
Негізгі етіс 
деп аталатын етіс түрінің етістік 
түбірі деген ұғымынан, мейлі негізгі түбір, мейлі


ЕТІСТІК
509
туынды түбір, мейлі күрделі түбір болсын, не се- 
мантикалық жағынан, не формалық жағынан, не 
синтаксистік қызметі, басқа сөздермен қарым-қаты- 
насы жағынан ешбір айырмашылығы жоқ. Бұл - 
бір. Екіншіден, грамматикалық я лексика-грамма- 
тикалық категория (түрлеріне) негіз болатын тұлға, 
яғн и негізгі етіс аталған, дұрысында етістік түбірі 
деген тұлға ол категорияның бір түрі бола алмай- 
ды, категория шеңберіне енбейді, сол категория 
түрлеріне негіз ғана болады. Сондықтан негізгі етіс 
деген етіс категориясының түрі жоқ.
7.2.2.1. Өздік етіс
Өздік етіс 
қимыл, іс-әрекеттің орындауш ы- 
сы на (иесіне), субъектіге қарай бағы тталы п, са- 
бақты етістікке 
-ын, -ін, -н 
қосы м ш асы қосы- 
л ы п ж а с ал а д ы : 
ки - к и -ін -д і, кор 
(д ә р ігер г е)
- кор-ін-ді, шеш - шеш-ін-ді, тара - тара-н-ды,
сұра - сұра-н-ды, сүрт - сүрт-ін-ді 
т.б. Осы мы- 
салдан көрінетіндей, біріншіден, қим ы л, іс-әре- 
кет іс иесі субъектіге қарай бағытталады, сөйтіп, 
субъекті әрі тура объекті мәнінде қызмет атқара- 
ды. Ол өзіне-өзі субъекті әрі тура объекті мэнінде 
қы змет атқарады. Ол 
озін-озі киіндіреді, озін-озі
тазалайды, озі 
(дэрігерге) 
корсетеді, озін-озі ше-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   669   670   671   672   673   674   675   676   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет