-ғанш а (есімш е + қызметтік (ф ункциялы қ)
жұрнақ)
-мастан (болы мсыз етіс + есімше + ш ы ғы с
септік)
-ысымен (қимы л есім + тәу.
III ж ағы +
көмектес септік)
-майынша (болымсыз етістік + көсемш е +
дәнекер қызметтік жұрнақ)
Бұларды ң м орф емалы қ жігінің ан ы қты ғы -
мен қоса жіктелмейтіндігі және
-а, -п тұлғалары
си яқты барлы қ қызметте бесаспап жүре бер-
м ейтіндігі, оларды ң тіл даму тарихы нда өте
беретіні пайда болғанды ғын дәлелдейді.
Тіл зерттеушілерінің басым көпшілігі морфо-
логиялы қ жігі көмескі косемше жұрнақтарының
озін де есімшенің негізінде қалыптасқан деп қарай-
ды. Я ғн и , бүгінгі тіліміздегі көсемше атаулының
бәрі кезінде есімше болған. М орфологиялық жігі
айқы н күрделі косемшелер ғана емес, сонымен
қатар жай (құрамы жағынан) косемшелер
(-а, - е / -й, -ып, -іп, -п, -ғалы, -гелі, -қалы, -келі) де
есімшелердің негізінде қалыптасқан. М әселен,
косем ш елердің коне
-ып тұлғасы
(-й ), ыпан >
(-ы)пан>ып жолымен озгеріске түскен. Ал
-ан жұрнағы коне заманда есімшелік аффикстердің бірі
болған. Бұл ж ұрнақ қазіргі якут, чуваш тілдерін-
де және озбек, түркімен, сондай-ақ батыс сібірлік
татар тілдерінің диалектілерінде ұшырасады.
Көсемш елердің тіліміздегі қолдану аясын
томендегідей жинақтап корсетуге болады.
1 - к е с т е .
І.жұмсалу өрісіне
2.ш ақ к а
_______қарай
қатысына қарай
•—
күрделі
етістік
жасау
п ы сы қта-
уыш
болу
біры нғай
бааяндауы ш
жасау
курделенген
сөйлем жасау
құрмалас
сөйлем жасау
ш ақ
жасау
3. жіктелетіндер
-а;-п
-а;-п
-П
-а;-п
-а;-п
-а;-п
4.жіктелмейтіндер
-ғалы
-ғалы
-ғалы
-ғалы
-ғанша
-ғанша
-ғанша
-мастан
-мастан
-мастан
-ысымен
-ысымен
-ысымен
-майынша
-майынша
-майынша
