П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет863/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   859   860   861   862   863   864   865   866   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

2.2.1.3. Қабыса байланысқан есімдікті
соз тіркестері
Есімдіктердің ішінде қабыса байланы сқан 
есімді соз тіркестерінің бағыныңқы сыңары бо- 
лып жиі кездесетіндері - сілтеу, сүрау жоне жи- 
нақтау есімдіктері. Олар зат есімдермен тіркесіп, 
анықтауыштық қатынаста жүмсалады. Мысалы, 
мына кітап, ана тау, осы қала, қай аудан? қан-
дай мәселе?
Есімдіктердің сөз тіркесінің қүрамындағы 
анықтауыштық мағыналары бірдей емес.
Сілтеу есімдіктері заттың айтушыға алыс 
жақындык бағдарын нүсқап көрсетіи анықтай-


СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ
617
ды: 
Бул - сонау Үлытаудың қазагы Олжай дейтін
(Әбішев).
Сүрау есімдіктері ол қүрамда заттың сүрау- 
лық сапа қатынасын білдіреді, мысалы: 
қал қалай?
неше мектен? қандай адам, қанша саулық?
Мүндай қүрамда айтылатын сүрау есімдіктері
- қабыса байланысатын анықтауыштарға (сын 
есім, зат есім, сан есім, есімше ж әне сілтеу 
есімдіктерінен болған анықтауыштарға қойыла- 
тын сүрақтар).
Басқалары қабыса байланысатын аны қта- 
уыштардың орнын баспайты нды қтан, мүндай 
қүрамда айтылмайды.
Жалпылау есімдіктері есімді соз тіркесінің 
бағыныңқы сыңары қызметінде заттың жинақ- 
талған мөлшерлік сапасын білдіреді. Мысалы: 
барлық журт, куллі ел, букіл дуние.
Есімдіктердің кейбір бағыныңқы сыңарда 
жүмсалуымен бірге олар да басы ңқы сыңарда 
жүмсалады. Есімдіктерге бағыныңқы сыңарда: - 
үстеу: 
Тагдырың бугін мунда, ертең анда
(Соз ата- 
сы).
- негізгі сөз - шылау: 
Агаіитан турлі ойын-
шық жасаганга дейінгі омірім бір хикая
(“Ж алын”).
- негізгі сөз - көмекші есім: 
Менің астым-
дагы жирен ат қырдың киігіниіе сыргиды
(Сей- 
фуллин).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   859   860   861   862   863   864   865   866   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет