64
ФОНЕТИКА
Қ азақ тілінің дыбыс қүрамын талдаудың әр
ны саны на л ай ы қ өзіндік ұғымдар мен атаулар
ж ү й е с і қ а л ы п т а с т ы (о л а р д ы б ір - б ір ім е н
араластыруға болмайды).
Т е о р и я л ы қ ф о н ети к ан ы ң
даму бары сы ,
жазуды жетілдіріп отыру қажеттігі мен оқу-
әдістеме зәруін отеу қазақ тілінің дыбыс құрамы
мен оның жүйесін үзбей зерттеп-талдап отыруды
талап етеді.
Үндесім фонологиясының (сингармоническая
фонология) жетістіктері дыбыс, дыбыс түрленімі,
ды бы с құрам ы (сан ы ), ды бы сты ң ж асалы м
сипаттамасы тәрізді т.б.
мәселелерге бірш ама
өзгерістер енгізді.
Ж ІҢІШ КЕ ЕРІНДІК ДЫБЫСТАР
№
дауы с-
аты
қатаң-
аты
ұяң- аты
үнді- аты
тылар
дар
дар
лер
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Ү ү
Ө о
П п
Т т
К к
С с
Ш ш
пү
тү
кү
сү
шү
Б б
Д д
Г г
3 з
Ж ж
б ү
дү
гү
зү
жү
М м
Н н
Н н
Р р
Л л
Й й
У у
м Ү
нү
үң
ҮР
үл
үй
ҮУ
2 4 - к е с т е . Ж ің іш к е еріндік ды бы стар ды ң қ ү р а м ы
Ж азу д ы 'ж етілдіру үш ін қ а з а қ т ы ң тол
дыбыстарының әліпби саны тиянақталды.
Ең бастысы, қазақ созінің әдеби үлгісін
сақтап, оны жас ұрпақ
санасына сіңіріп отыру
үшін қазақ дыбыстары ның жасалым, айтылым
және естілім
табиғаты н нақты сипаттап, оқу-
құралдар мен оқу-әдістеме жұмыстарына негіз
болатын нәтижелер алынды.
2 5 - с у р е т . Қ азақ тілі ды бы стары ны ң
ү н д е с ім м о д е л і (ү л г іс і)
ӘЛШБИ-ДЫБЫСТАР
2 6 - к е с т е . Ә л іп би-ды бы старды ң
ж иьш ты қ ж асалы м ж іктелім і
ДЫБЫСТАР ТІРКЕСІ
65
(
п б м т д н
к г ң с з р ш
ж
а
й у
)
2 7 - к е с т е . Ү ндесім ды бы старды ң ж иы нты қ ж іктелім і
2. ДЫБЫСТАР ТІРКЕСІ
Д ыбыстар созді,
сөздер сөз тіркесін, соз
тіркестері сөйлемдерді құрайды. Осылар арқы -
лы ойды білдіретін болсақ, ондасойлеудегеніміз
дыбыстардың ұзы ннан-ұзақ тіркесі болып шы-
ғады.
Бірақ олар тұтас тіркес емес, түйдек-түйдек
тіркес. Жазуда сол түйдектер создің ы ңғайы на
қарай іштей болшектеніп кетеді. Әр түйдектегі
көрші дыбыстар өзара үндесіп, үйлесіп, кірігіп,
тұтасып тұрады. Яғни дыбыстардың қатар тұру-
ында тарихи
қалыптасқан тәртіп, жүйе, заңды-
л ы қ бар деген сез. Бұдан
Достарыңызбен бөлісу: 
