Какимова Роза Мұратқызы

С.К. ЕЛГОНДИЕВА 

№11  қалалық емхана 

Алматықаласы

"

Валеология

. 

Д енсаулы қж әне өмірлік дагдылар”

37

ВАЛЕОЛОГИЯ

Сіреспе

Cipecne  -  бұл  малдың қиында немесе адамның 

дәретінде болатын  микробтардың жарақат арқылы 

организмге  тусуі  салдарынан  пайда  болатын  ауру. 

Микроб  терең  немесе  лас  жараларға  туссе  аса 

қауіпті.

Мына жарақаттарда сіреспенің болуы  мейлінше 

ықтимал: хайуандардың қауып тістеуі, әсіресе ит пен 

шошқаның;  оқ  тию ден  және  пы ш ақтан  болған 

жарақат;  лас иненің  кіруі.

Сіреспенің жаңа туған  нәрестеде болу 

себептері

С ір е сп е н ің   м икроб ы   с а қты қ  ш аралары н 

жасам аған  ж а ғд а й д а   н ә р е сте н ің   организм іне 

кіндігі  арқылы  туседі.  Егер  кіндік  денеден  қашық 

кесілсе,  сіреспенің болу  қаупі  басым  болады.

Сіреспенің болу қаупі  мына жағдайларда басым 

болады:  кіндікті тазартылмаған аспаппен кескенде; 

кіндік денеге жақын  кесілген  кезде  немесе  кесілген 

кіндік тегіс жабылып  қалса  немесе  қүрғақ болмаса.

Сіреспенің белгілері

Инфекция  түскен  жерде  -  жара  (кейде  жара 

болмайды);

Жұтынғанда  қолайсыздық  сезініп,  қиналу;

Ж ақ  қатаяды ,  со н а н  соң  м ойы н н ы ң   және 

дененің  басқа  бөліктері  қатая  бастайды.  Адамның 

қалыпты  жүруі  бүзылады.

Дене  ауырып  қүрысады,  сонан  соң  букіл  дене 

тартылады.  Мұндай  адамға  қол  тигізген  кезде 

немесе  оны  ауыстырып  ж атқы зғанда  күтпеген 

спазма  -   қүрысу  пайда  болады.

Күтпеген  шуылдан  немесе  өткір  жарықтан  нақ 

осындай  қүрысу  болады.

Жаңа  туған  нәрестеде  с ір е с п е н ің   алғашқы 

белгілері  туғаннан  кейін  3-10  күннен  соң  пайда 

болады.  Бала  қоймай  жылай  бастайды  және  еме 

алмайды.  Кебіне  кіндігіңе  инфекция  түседі  немесе 

ол  лас  болады.  Бірнеше  сағаттан  немесе  күннен 

кейін  сіреспенің  қалған  белгілері  керінеді.

С ір е сп е н ің   а л ға ш қы   б е л гіс і  б іл ін іс ім е н -а қ  

емдеуді бастау ете маңызды. Сіреспе болуы мүмкін 

деген  сезік  болса  (егер  бала  үдайы  жылай  берсе 

немесе еме алмаса) темендегідей анализ (тексеру) 

жасауға  болады.

Тізе  рефлексі  арқылы тексеру

Тізенің  үстіне  тізені  бос  салып  тұрып,  тізенің 

кірісін қолдың қырымен ұру керек. Егер аяқтың басы 

жеңіл  шоршып  кетсе,  реакция  қалпында  болғаны. 

Егер  аяқ жоғары  шоршып  кетсе,  онда  бұл  сіреспе, 

менингит,  улану  сияқты  аурулардың  бар  екенін 

білдіреді.

Бүл  тексеру  жаңа  туған  нәрестеге  диагноз  қою 

кезінде  ерекше  пайдалы.

Сіреспенің  белгісі  пайда  болған  жағдайда  не 

істеу  керек?

Cipecne  -   бұл  бірден  елтіріп  жіберетін  ауру 

емес.  Алғашқы  белгілері  байқалысымен-ақ дәрігер 

ш ақы рты ңы з.  Д ә р іге р   ке л ге н ш е   м ы наларды  

жасаңыз:  науқастың  де н е сінд е гі  жарақаттарға 

инфекция  түскен-түспегенін  тексеріп  шығыңыз. 

Мүндай  жара  кебінесе  іріңдеп  тұрады.  Жараны 

ашып,  сабынмен  және  қайнатылған  салқын  сумен 

мұқият  жуыңыз,  жарадағы  барлы қ  кірді,  іріңді, 

қабы қтарды   ж эне  т.  б.  ж а йл ап  апып  тастап,

перекисьпен  тазалап  жуыңыз;

1 

млн  ед.  пенициллин  прокаинін  бірден  және 

әрбір  12 сағат сайын  шаншыңыз. Жаңа туған балаға 

пенициллин  кристалын  шаншыңыз.  Пенициллин 

болмаған  жағдайда  басқа  антибиотикті,  мысалы 

тетрациклинді  пайдаланыңыз;

Егер 

қолда 

болса, 

5000 

ед 

адам 

иммуноглобулинін  немесе  40-50  мың  ед  сіреспеге 

қарсы 

а н ти то кси н д і 

шанш ы ңыз. 

Адам 

иммуноглобулин'!  аллергиялық реакция түрғысынан 

алғанда  онша  қауіпті  емес,  бірақ  ете  қымбат,  оны 

табу қиын.

Адам  жұта  алғанға  дейін  оған  бөліп-бөліп 

жүтқызып,  жиі-жиі  нәрлі  сүйық  беріңіз.

Д е н е н ің  

қүры суы н 

болды рмау 

үшін 

фенобарбитал  немесе  диазепам  шаншыңыз;

Ересектерге:  алғашында  10-нан  20  мг  дейін, 

қажеттігіне  қарай дәрі мелшерін бірте-бірте көбейту 

қажет.  Мүмкіндігінше,  науқасты  кеп  мазаламау үшін 

оны  қозға м а ң ы з,  ти іс п е ң із,  шуыл  мен  қатты 

жарықтан  аулақ ұстаңыз;

Қажет 

б олған 

жағдайда 

мүрыны 

мен 

тамағындағы  сілекейді  сорып  алу  үшін  шприцке 

б е кітіл ге н  

ка те те р д і 

(резина 

түтікш ені) 

пайдаланыңыз.  Бүл  тыныс  жолдарын  тазартады.

Жаңа туған сәби cipecne болған жағдайда дәрігер 

немесе  медицина  қызметкері  балаға  мұрын  мен 

асқазанды  байланыстыратын  түтікше  қоюға  тиіс 

және  сәбиді  ана  сүтімен  тамақтандыру  қажет.  Бүл 

бір  жағынан  балага  тамақ  болса,  екінші  жағынан 

инфекциядан  қорғайды.

Сіреспенің алдын алу

Тіпті  жақсы  аурухананың  езінде  сіреспемен 

ауырғандардың  жартысы  еліп  кетеді.

Сіреспені  емдегеннен гері  алдын  алу әлдеқайда 

жеңіл.

В акцинация  (алды н  ала  егу) 

сіреспеден 

корғанудың ең сенімді жолы.  Балаларды да, ересек 

адамдарды да  сіреспеге  қарсы  еккізу қажет.  Барлық 

отбасы  мүшелері  оны  жақын  маңдағы  сауықтыру 

мекемесінде  салғызуға  тиіс.  Толық  сақтану  үшін 

вакцинациялауды  әр  10  жылда  бір  қайталап  тұру 

қажет.  Екіқабат әйелдерді  еккізу  арқылы  жаңа  туған 

сәбиде  сіреспенің  алдын  алуға  болады.

Егер  жарақат  әте  үлкен,  терең  жэне  лас  болса 

дәрігер  шақыртыңыз.  Егер  сіз  осы  кезге  дейін 

сіреспеге  қарсы  еккізбеген  болсаңыз  пенициллин 

қабылдаңыз.  Сондай-ақ сіреспеге  қарсы антитоксин 

шаныштырудың  мүмкіндігін  ойластырыңыз.

Ж ас  сәбиде  сір е с п е н ің   алдын  алу  үшін 

тазалықтың релі  айрықша  зор.  Кіндікті кескен аспап 

таза  болуға  тиіс,  кіндікті  қысқа  етіп  кесу  қажет және 

кесілген  жер  таза  әрі  кұрғақ болуға  тиіс.

М.Ш. МАМЫРОВА, А.Т.  АМУРКАЗИНОВА, 

Ф.Д. ХОЖАМБИРОВА, М.К. АСУБАЕВА 

№11  қалалық емхана. Алматы  қаласы

38

№

3/2010

ВАЛЕОЛОГИЯ

Бронхит

Бронхит  -   тыныс  жолдарының  қабынуынан 

болатын  кесел.  Ол  барлық  жастағы  балаларда 

ке зд е се д і.  Ө м ір ін д е   м үны м ен  б ір д е -б ір   рет 

на уқа ста нб а ға н  а д а м д ард ы   та б у  қиын.  Қазір 

онымен  сырқаттану  тек  балалар  арасында  ғана 

емес,  сонымен  қатар  ересектер,  әсіресе,  қарттар 

арасында  да  көбейіп  барады.

Б алалар  ке б іне   б р о н х и ттің   жедел  түр іне 

шалдығады.  Жедел  бронхит  кезінде  бронхиалды 

секреция улғайып, шырышты қабықты тітіркендіреді 

және  қабындырады.  Ал  бүл  қақырықтың  бөлінуіне 

және  жөтелуге,  ал  ұсақ  бронхит  зақымданғанда 

ентікпеге  соқты рады .  Ж едел  бронхит  әсіресе 

көктем  және  күз  мезгілдерінде  жиілей түседі.  Бұған 

жоғары   ты ны с  ж о л д а р ы   ке с е л д е р ім е н   үнемі 

с ы р қа тта н а ты н, 

а с қа за н -іш е к 

ж үй е сінд е  

кінәраттары  бар,  мешелге  шалдыққан,  тынықпаған 

жэне  де  таза  ауаға  сирек  шығатын,  күн  тәртібін 

сақтамайтын  балалар  бейім  келеді.

Аурудың  туындауына  негізінен  вирустық  және 

бактериалдық  инфекция  себепші.  Вирус  бронхтың 

шырыш ты  қа б ы ғы н ы ң   қо р ға н ы ш ты қ  қы зм етін 

әлсірете  отырып,  оған  бактериалды  инфекцияның 

да  қосылуына  м үм кінд ік  б ереді.  Кесел  тыныс 

ж олдары на 

б р о н хты ң  

кіл е ге й  

қабы қтары н 

м еха ни ка л ы қ 

не м есе 

хи м и ял ы қ 

ж олмен 

тітіркендіретін  шаң-тозаңның,  газдардың,  темекі 

түтігінің  және  т.б.  заттардың  түсуінен  де  пайда 

болады.

Жедел  бронхит  көбінесе  жедел  респираторлық 

инфекциядан  соң дамиды.  Сондай-ақ жоғары  және 

төменгі  тыныс  жолдарының  қатар  зақымдануы  жиі

кездеседі.

Бронхит басталарда дененің қызуы көтеріліп, тән 

әлсіреп, көңіл күй нашарлай бастайды. Алғашқы күні 

баланы  қүрғақ  жөтел  мазалайды,  кейде  ол  қайта- 

қайта  денені  қысатын  үстамалы  түрге  ауысады 

және аздаған  қақырық бөлінгендей болады. Үшінші, 

төртінші күндері жөтел ылғалданып, қақырық молая 

түседі.

Бронхиттің  жедел  түрінің ұзақтығы  2-3  апта.  Ол 

кейде  жеңіл  өтеді,  ауру  белгілері  бірнеше  күннен 

кейін  жоқ  болып  кетеді.  Ал  кішкентай  балаларда 

қабыну  п р о ц е с ін ің   б р о н х и о л д а р ға   ұласуы на 

байланысты  олар  бұл  аурудан  құтыла  алмауы 

мүмкін  Бронхиолдардың  өткізгіш тің  нашарлауы 

салдарынан  сы рқат  адам дарды ң  10  пайыздан 

астамында  жедел  бронхит үзақ уақытқа  созылады. 

Сондықтан  да  жедел  бронхит  кедергісіз,  яғни 

бронхиолды  өткізгіштерді  зақымдамай  өтетін  және 

кедергілі деп беледі. Алдыңғысы шапшаң өтеді,  ал 

соңғысы  біразға  созылып,  аурудың  созылмалы

түріне  үласады.

Кедергілі  жедел  бронхиттің  пайда  болуы  ұсақ 

колибрлі  бронхтардың  зақымданғанының  белгісі 

ж эне  ол  «б ронхиол ит»  деп  аталады.  Ауру 

бронхиолитке ауысқан  кезде тыныс алу қиындайды 

және  кеуде  де  құрғақ сырыл  көбейеді.

Балалардыңжедел бронхитін оларда кездесетін 

та ғам на н 

және 

дәр і-д ә р м е кте н 

болатын 

аллергиядан  экссудативті  диатезден  және  т.б. 

аллергиядан  ажырата  білу  маңызды.  Балалардағы 

жедел  б р о н хиттің  бронхиалды   ө ткізгіш тер д і 

зақымдайтын  түрі  қолқа  демікпесінің  бастапқы 

сатысы  болуы  да  мүмкін.  Егер  балада  қүрғақ 

үстамалы  жетел,  әсіресе,  түнде  жиі-жиі  мазаласа, 

оны  қолқа  демікпесіне  ұласқан  деп  қауіптенуге 

болады.  М ұндайда  кідірм ей  баланы  емдетуге 

кір іске н   ж ө н .  Н еғүрлы м   ерте  ем десе,  одан 

соғүрлым  оңай  айыға  алады.  Қолқа  деміпесінің емі 

бронхиттің  емінен  езгеше  болады.

Бронхиттің  созылмалы  түрі  балалар  арасында 

сирек,  ал  ересектер  арасы нда  жиі  кездеседі. 

С озы лм алы   б ронхит  -   шылым  ш егетіндер 

арасында  кең  тараған,  өйткені  темекіні  тартқан 

кезде  ішке  қарай  соры латы н  түтін  бронхты ң 

шырышты 

қабы ғын 

созы лм алы  

қабынуға 

шалдықтырады.  Темекінің  түтіні  айналадағы  өзге 

адамдардың  да  денсаулығына  зиянын  тигізеді. 

Сондықтан  шылым  шегіп  түрған  адамның  қасында 

түрмау  керек.  Темекі  түтінінің  әсерінен  балалар 

жедел  р еспираторл ы   вирусты   инф екциям ен 

(ЖРВИ)  жиі  ауыратын  болады,  бронхиті  қайтадан 

туындайды,  қолқа демікпесі де пайда болуы мүмкін. 

Егер  айналадағы  ауаны  тазартса,  баланың  ауруы 

басылады.

Бронх  пен  өкпенің қабынуға  шалдықпауы  көбіне 

қоршаған  орта  тазалығына  байланысты.  Эр  адам 

тыныс  жолы  гигиенасын  сақтауы  керек.  Мұрын 

арқылы тыныс алып,  оның шарышты  қабығын  шаң- 

то заңнан,  түр л і  м икроорган изм д е рд ен  және 

олардың  өнімдерінен  уақытылы  тазартып  отырған 

жөн.  Мұны  балаларға да үйрету  қажет.

Бронхиттің  қай  түрін  болсын  дәрігер  емдейді. 

Соңғы  3 жылда  қаламыздағы  №5-6 аудандарынды 

бронхит  ауруымен  ауыратын  науқастар  саны 

азайды,  себебі  эр  аудандарда  салауатты  өмір 

сүруді  насихаттау  жиі  жүргізілуде.

П.Қ.  Қ¥РМАШЕВА, 

дәрігер-терапевт 

Есік қаласы,

Еңбекші  қазақауданы, Алматы облысы

"

Валеология. Д енсаулы қж әне өмірлік дағдылар”

39

==  ВАЛЕОЛОГИЯ

Туберкулез 

жэне жүктілік

Жүктілік кезінде туберкулез ауруының диагнозы осы 

дерттің  алуан  да  жэне  атипиалық  көріністеріне  карай 

көбінесе қиындау болады. Жүктілік кезіндегі туберкулез 

ана мен болашақбала үшін өте маңызды мәселе. Соңғы 

жылдары  туберкулез,  әсіресе  жастар  арасында  көп 

кездеседі, оныңтаралуы көбінесе ВИЧ-инфекциясымен 

байланысты.  Туберкулез  қоздырғышы  Micobakterium 

tuberculosis.

Туберкулез диагностикасы:

Жалпы  жүктілерге  туберкулин  анықтамасын  і 

(пробасын) қолдану:

•  Жүкті  эйел  туберкулезбен  ауырса  жэне  ВИЧ- 

инфекциясы болса, туберкулин пробасы оң мәнді болады:

Көп жағдайда өкпетуберкулезі кездеседі;

•  Клиникалықкөрінісі-жөтел. салмақтыңазаюы, дене 

қызуының жоғарылауы.  әлсіздік,  түнгі  тершеңдік және 

қанды қақырықтастау;

Егер  қақырық  микроскопиясында  қышқылдыққа 

төзімді таяқшалар анықталып және оның одан әрі дамуы 

байқалса, туберкулез диагнозы қойылады;

Өкпеден  тыс  туберкулез  басқа  органдарды  j 

зақымдайды:  сүйек,  буын,  лимфоузел,  бүйрек,  жыныс 

органдары. сүт безі.

Күтілетін  нәтиже:

•  Жүктілік туберкулез  дертінің  ағымына  еш  әсерін 

тигізбейді,

•  Туберкулездің клиникасы жаңа туылған балаларда 

сепсистің  клиникасына  сәйкес  болады,  геалин 

мембранасы  ауруы,  дене  қызуының  көтерілуі, 

гепатоспленомегалия,  үйқысыздық,  мазасыздық 

байқалады және емшек емуі салғырт,

Жүктілік  кезіндегі туберкулез  емі

Туберкулезді  емдеу/*ің  жалпы  принципі  жүктілік 

кезінде  еш  өзгермейді.  бірақ.  кейбір  дәрілердің 

токсикологиялық қасиетін ескерген жөн.

Жүктілік кезінде туберкулезге қарсы қолданылатын 

дәрі-дәрмектер: изониазид, рифампицин, этамбутол.

•  Туберкулезге  қарсы  дәріге  тұрақты  штаммдар 

болған  жағдайда..  жоғары  аталған  дәрілерге  тағы  да 

дәрінің  бір  түрін  қосады  Бүл  жағдайда  біріншіден, 

туберкулез  ауруының  асқыну  қауіпін,  екіншіде-н, 

туберкулезге қарсы емнің ағзаға қажетсіз зиянды әсерін 

тигізетінін  ескерген  жөн  Мысалы,  стрептомицин 

құлақтың саңыраулығына,  вестибулярльіқ аппараттың 

қалыпсыздығына,  ал,  этионамид  тератогендік  әсерін 

тигізеді.

•  Егер туберкулин анықтамасы оң мәнді болса, және 

туберкулез  дертімен  енді  ғана  ауырса,  жукті  әйелді 

емдеуге  болады,  кейбір  жағдайда  босанғаннан  кейін 

емдейді.  Изониазидпен  емдегенде,  босанғаннан  кейін 

гепатит  пайда  болу  қауіпі  бар,  сондықтан,  емдеу 

барысында  қанның  биохимиялық  талдауын  тексеруді 

қадағалап отырған жен

Г.Қ. ЖАҚСЫБЕКОВА 

№2 қалалық емхана дәрігері, 

акушер-гинеколог,  Тараз  қаласы

Жүкті  жеріктігі

50-60  пайыз  жүктілер  арасында  (жүктінің  құсуы) 

жүктілік жерігі  кездеседі.  бірақ,  оның 8-10 пайызы ғана 

емдеуді қажет етеді. Қусу дәрежесінің ауырлығына қарай,

3  сатыға  бөлінеді.  Неғұрлым  құсу  ерте  басталса, 

соғүрлым жүкті жерігі ауыр болады.

I  сатысы  -   жүктілік  жерігінің  жеңіл  түрі.  Жалпы 

жағдайы қанағаттанаралық,  жүктілік қусуы - тәулігіне 5 

ретке дәйін, салмақжоғалтуы -2 -3  кг-нан аспайды. Дене 

қызуы,  терісінің  ылғалдығы  бір  қалыпты.  ҚҚ,  PS  және 

клиника -  лабораторлықталдау тексеруі езгермейді.

II сатысы -  жүктілік жерігінің орта дәрежесі. Жүктінің 

жалпы  жағдайы  бүзылады:  әлсіздік:  бас  айналу 

мазалайды. Жүкті әйел сеткесіне 10 ретке дейін қүсады. 

Салмақ  жоғалтуы  -   аптасына  3  кг-нан  асады.  Кейбір 

жағдайда дене қызуы субфебрильді, тері ылғалдылығы 

бір қалыпты.  ҚҚаздап төмендейді,  PS минутына  100-ге 

дейін жоғарылайды, зәр талдауында оң мәнді (+++) ацетон 

пайда болады.

III сатысы -  жүктілікжерігінің ауыр дәрежесі. Жүктінің 

жалпы  жағдайы  нашарлайды.  әйел  сөткесіне 25 ретке 

дейін қусады, түн мезгілінде қүсуына байланысты, әйелдің 

түн үйқысы бұзылады. Жүкті әйелдің ағзасына тамақта, 

сүйықтықта сіңбегендіктен: әйелдің салмақ жоғалтуы -

10  кг-нан асады. Жүкті ағзасында су тапшылыгы пайда 

болып:  терісі  қүрғайды  және  зат  алмасу  процесі 

бузылады  Дене қызуы 38 градусқа дейін көтеріледі, PS 

минутына 120-ға дейін жиілейді, ҚҚтемендейді, бүйректің 

зәр  шығару  қызметі  нашарлайды.  Зәр  қурамындағы 

ацетон  (+++)  оң  мәнді  және  ақуыз  пайда  болады,  қан 

құрамындағы белок азаяды, билирубин және креатинин 

көрсеткіші өседі.

Қазіргі  кезде  ауыр  дәрежелі  жүкті  жерігі  өте  сирек 

кездеседі. Жеңіл дәрежелі жеріктік емдеу амбулатория 

деңгейінде,  жүктінің  салмағын  және  зәрдегі  ацетонды 

тексеруімен  жүргізіледі.  Орта  дәрежедегі  жеріктік 

стационарда  емделеді.  Комплексті  емдеу  -   орталық 

!  жүйке, эндокриндық системаны және зат алмасу процесін 

түрақтандыруға  бағытталады.  Ағзаның  электролиттік 

балансын  дүрыстау,  детоксикация  бағытында  2-2,5 

литргедейін инфузия қолданылады. Витаминдер (В1, В6, 

В12.С)  антигистаминді  препараттар  (супрастин, 

диазолин) және  құсу орталығының қоздыруын тежеуге 

арналған дәрілер (церукал, дроперидол) жүкті жеріктігін 

емдеуде жақсы  нәтиже береді.  Емнің жақсы нәтижесін 

жүктініңсалмақ қосуынан, қүсудыңтиылуынан және қан 

мен зәр талдауының жақсаруынан байқауға болады.

•Егер жүктінің құсуы тоқтамай, одан әрі әршісе;

Зәр қүрамындағы ацетон одан әрі өссе;

Жүкті әйел салмағына салмақ қоспаса;

•Тахикардия;

•Жүйке жүйе системасының жұмысы бузылса;

Тері мен кез шь.рышты қабаты сарғайса,

жүргізілген ем нәтижесіз болған жағдайда жүктілікті 

үзуге тура келеді.

У.С. ЖАМАНБАЕВА, 

№2 қалалықемхананыңдәрігері, 

акушер-гинеколог, Тараз  қаласы

40

№

3/2010

75987 -  М ектеп тегі тех н о л о ги я. Т ехн оло ги я  в ш коле

75719 -  В алеология.  Зд о р о вье и ж и зн е н н ы е  н авы ки  

(орысш а)

75687 -  В алеология.  Д ен саулы қ ж эн е ө м ір л ік  дагды лар

75988 -  А лғаш қы  әскери дай ы н д ы қ.  Ө м ір қауіпсіздігі

н егізд ері

Н а ч а л ь н а я  в о е н н а я  п одготовка.

О сновы  б езо п асн о сти  ж и зн е д ея те л ьн о сти

74136 -  Б астауы ш  сы ны п.  Н ач а л ь н ая  ш кола

74137 -   Ә л еум еттік  педагог.  С о ц и ал ьн ы й  педагог

75151 -  П едагогика м әселелері.  В опросы  п едагоги ки

75443 -  Т эр б и е сагаты . К лассны й час

74135 -  А ш ы қ сабақ.  Ф а к у л ь тати в ті саб ақтар

О т к р ы т ы й  урок.  Ф ак у л ь тати в н ы е р а б о т ы

74257 -  ТІЛАШ АР. ЛОГОПЕД

Индекс;  75687  “ В А Л Е О Л О Г И Я  Д Е Н Г  А УЛ Ы  Қ  Ж Э Н Е   О М ІР Л ІК  Д Л Г Д Ы Л Л Р ”  ЛЬЗ  211.10. Л л м а ім

Жетекшісі: Лсыл  Өмірзаққызы Аманагили,

№10 жалпы  бііім беретін орта мектептің мүгалімі.  Орал қаласы

9 т :с т щ