ОБщЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ

182
№ 3 (63), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
управления затратами должны рассматриваться с точки зрения той роли, кото-
рую они призваны сыграть для достижения стратегической цели предприятия. 
Таким образом, при общей оценке стратегии затрат предприятия важно учиты-
вать согласованность различных элементов ее стратегии. 
Стратегическое управление затратами основано на использовании в управ-
лении информации о затратах, четко ориентированной на стратегическое управ-
ление предприятием. Но поскольку управление представляет собой непрерывный 
процесс, то можно утверждать, что стратегическое управление затратами – это 
управленческая деятельность, направленная на контроль затрат и обеспечение 
их оптимальной величины в долгосрочной перспективе, с учетом изменяющихся 
условий хозяйствования. Новые условия требуют наряду с подготовкой специа-
листов также формирования системы стратегического управления затратами на 
предприятии, на которую им следует опираться в своей деятельности. 
Основные подходы к разработке стратегии управления затратами промыш-
ленного предприятия и формирование системы стратегического управления за-
тратами как элемента системы управления промышленного предприятия, пред-
полагает получение ответов на целый ряд ключевых вопросов. Важнейший из 
них состоит в том, чтобы выяснить, какие родовые стратегии будут положены 
в основу системы стратегического управления затратами. Иногда ответ на этот 
вопрос называют решением о позиционировании или общей стратегии. Ответ 
на него напрямую зависит от того, какие маркетинговые стратегии выбираются 
предприятием.  Это  может  быть  стратегия,  ориентированная  в  большей  степе-
ни на латентные потребности и будущие рынки, либо стратегия обслуживания 
имеющихся или выраженных потребностей на существующих рынках. В первом 
случае стратегия предприятия носит упреждающий характер, то есть цель ее вы-
работки заключается в определении будущих потребностей и подготовке пред-
приятия к их обслуживанию. Во втором случае предприятие может конкуриро-
вать, либо поддерживая низкие затраты (стратегия лидерства на основе затрат), 
либо предлагая превосходящую конкурентов продукцию (стратегия дифферен-
циации продукции). Следующим вопросом является выяснение того, какие кон-
цепции  и  подходы  будут  использованы  при  формировании  системы  стратеги-
ческого управления затратами. Необходимо определить, какие альтернативные 
направления формирования системы стратегического управления затратами це-
лесообразно использовать. Далее следует выяснить, как будут разрабатываться 
альтернативные направления формирования системы стратегического управле-
ния затратами на промышленном предприятии. Речь идет о методах реализации 
концепций и подходов к формированию системы стратегического управления. 
Очевидно,  что  стратегическое  управление  затратами  на  промышленном  пред-
приятии должно быть в первую очередь ориентировано на основную стратегию 
Г.А. МАКУЛБАЕВА

183
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 3 (63), 2014
предприятия,  выбор  которой  предполагает  прояснение  природы  устойчивого 
конкурентного преимущества, исходя из которой затем определяют дальнейшие 
стратегические и тактические действия фирмы.
Предприятию необходимо оценить свои сильные и слабые стороны, возмож-
ности конкурентов. Кроме того, нелишней будет оценка основных стейкхолдеров 
организации, то есть субъектов, заинтересованных и оказывающих влияние на теку-
щую и будущую деятельность организации, их ролей, интересов и уровней власти. 
После такой оценки следует отдать предпочтение тому преимуществу, которое будет 
более устойчиво на изучаемом товарном рынке. К выбору стратегии можно подой-
ти с двух сторон: с позиции существующих рынков и с позиции рынков будущих. 
В настоящее время применение второго подхода на отечественных предприятиях 
неоправданно. Это связано с нестабильной ситуацией в стране, слишком боль-
шим уровнем риска, отсутствием реальной поддержки со стороны государства 
и инвесторов. Поэтому при разработке системы стратегического управления за-
тратами промышленного предприятия в основном следует ориентироваться на 
обслуживание потребностей на существующих рынках, что более отвечает усло-
виям работы современных предприятий.
Применительно к стратегии обслуживания потребностей потребителей на 
существующих рынках можно использовать различные подходы и концепции: 
концепцию SCM, ресурсный подход и др. Но целесообразнее в основе формиро-
вания системы стратегического управления затратами использовать процессный 
подход. Суть данного подхода состоит в разделении общих затрат на отдельные 
величины,  которые  определяются  по  отдельным  бизнес-процессам  или  видам 
деятельности и оказывают существенное влияние на уровень совокупных затрат 
предприятия. Это позволяет увеличить `прозрачность` косвенных расходов, ясно 
понять причины их возникновения, получить более точную калькуляцию.
В этом подходе под процессами понимаются отдельные виды деятельно-
сти с взаимно переплетающимися затратами, которые распространяются на все 
предприятие (например, производство или сбыт продукции). Процессный подход 
к стратегическому управлению затратами определяется устойчивой целенаправ-
ленной  совокупностью  взаимосвязанных  видов  управленческой  деятельности, 
которая  по  определенной  технологии  оптимизации  затрат  преобразует  входы 
предприятия как системы в выходы, представляющие ценность для потребителя. 
Формирование системы стратегического управления затратами – это сквозной 
(межфункциональный)  процесс,  проходящий  через  все  промышленное  пред-
приятие,  пересекающий  границы  его  функциональных  подразделений.  Он  су-
ществует не сам по себе, а выполняет строго определенные функции и является 
подконтрольным менеджменту предприятия – владельцу процесса, имеющему в 
своем распоряжении ресурсы, необходимые для выполнения процесса управле-
ОБщЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ

184
№ 3 (63), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
ния затратами и несущему ответственность за результаты этого процесса. 
Объектами стратегического управления затратами на промышленном пред-
приятии выступают производственные ресурсы, бизнес-процессы (процессы) и 
их результаты, составляющие в совокупности производственную деятельность 
предприятия. Процессный подход предусматривает при решении любых управ-
ленческих задач ориентацию системы стратегического управления затратами на 
потребителя.
Одной из самых сложных проблем формирования системы стратегического 
управления затратами с использованием процессного подхода является понима-
ние содержания видов управленческой деятельности, которые необходимы для 
преобразования входа предприятия как системы в выходы. Наиболее значимыми 
для предприятия являются следующие функции менеджмента процесса страте-
гического управления затратами: оценка спроса потребителей; оценка затрат на 
всех этапах бизнес-процессов; оценка результатов бизнес-процессов; оценка эф-
фективности инвестиционных проектов. 
Практическая реализация процессного подхода к стратегическому управ-
лению затратами представляет собой действия по приведению всех экономиче-
ских ресурсов предприятия в соответствие с требованиями рынка, для получе-
ния в будущем желаемой прибыли. В этом контексте процесс стратегического 
управления затратами рассматривается как взаимодействие всех этапов, в сово-
купности определяющих создание и реализацию товара, который на рынке будет 
куплен потребителем и принесет прибыль предприятию. 
Любому предприятию в процессе стратегического управления затратами 
приходится  составлять  прогнозы  как  минимум  в  трех  областях,  включая  про-
изводственную программу, управление финансовыми ресурсами и определение 
необходимого объема инвестиций, что требует разработки системы показателей 
оценки  управленческой  деятельности.  Данная  система  является  важным  эле-
ментом  процесса  стратегического  управления  затратами  на  предприятии.  Она 
должна  удовлетворять  следующим  требованиям:  однозначная  связь  со  страте-
гическими  показателями  долгосрочного  плана  предприятия;  прозрачность  для 
руководителей  предприятия;  удобство  для  владельцев  процесса;  понятность 
персоналу  предприятия,  выполняющему  процесс;  измеримость.  При  этом  не-
обходимо позаботиться о том, чтобы выбранная система показателей процесса 
стратегического  управления  затратами  была  достаточно  полной,  чтобы  адек-
ватно оценивать результаты процессов и процедур; ее стоимость должна быть 
адекватна ценности информации; достаточно наглядной и простой для анализа и 
сопоставления информации. 
Когда  анализ  является  стратегическим,  управленческие  выводы  мо-
гут  резко  изменяться.  И  менеджерам  необходимо  осознавать,  что  анализ  за-
Г.А. МАКУЛБАЕВА

185
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 3 (63), 2014
трат  должен  четко  учитывать  стратегические  аспекты  и  проблемы,  а  пра-
вильность  управленческого  решения  зависит  от  качества  информации. 
И, поскольку концепции анализа затрат должны быть тесно увязаны со страте-
гическим контекстом проблемы бизнеса, стратегический анализ затрат в скором 
времени должен выйти за рамки управленческого учета точно также, как управ-
ленческий учет вышел за рамки бухгалтерского учета и заменил его тридцать 
лет назад.
В настоящее время стало заметно, что управленческому учету не хватает 
стратегической актуальности, а выводы, которые можно сделать на основе ана-
лиза необходимых затрат, очень сильно отличаются от выводов, предлагаемых 
стратегическим анализом затрат. И поэтому система учета затрат зачастую стра-
дает неадекватностью решений. У руководства современного предприятия по-
стоянно возникает необходимость выбора оптимальной и точной информации, 
оказывающей влияние на процесс управления затратами, а также необходимость 
учитывать особенности затрат, как предмета управления. 
Только оказывая должное внимание этим проблемам, можно добиться рен-
табельной деятельности предприятия.
В  ориентированной  на  рынок  организации  назначение  стратегического 
управления заключается в выявлении возможностей роста и получении прибыли 
при условии, что предприятие имеет определенные ресурсы и достаточно гра-
мотно их использует. В настоящий период осуществляется переход к созданию 
принципиально новых технологий, способных обеспечить производство новых 
видов продукции, порождающей новые потребности. И вновь происходит пере-
стройка  управления:  осуществляется  сдвиг  управления  в  сторону  стратегиче-
ской ориентации, повышается роль высшего руководства, отдела исследований 
и разработок, возрождается роль планового отдела. 
Поэтому, в современных условиях возникает необходимость формирования 
системы стратегического управления на предприятии, в том числе и управления 
затратами, как элементом системы стратегического управления предприятием; 
подготовки  специалистов,  компетентных  в  вопросах  стратегического  управле-
ния, умеющих принимать грамотные и экономически обоснованные решения, 
способных применять теоретические основы управления на практике.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Богатин Ю.В. Производство прибыли: учеб. пособие для вузов / Ю.В. Богатин, 
В.А. Швандар. – М.: Финансы. ЮНИТИ, 2008. – 256 с. 
2. Стратегическое управление: учебник / О.С. Виханский. – М.: Гардарика, 2009. 
– 296 с. 
3.  Круглов  М.И.  Стратегическое  управление  компанией:  учебник  для  вузов  / 
М.И. Круглов. – М.: Русская деловая литература, 2008. – 768 с.
4. Управление затратами на предприятии / В.Г. Лебедев и др.: учеб. пособие / Под 
ОБщЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ

186
№ 3 (63), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
общ. ред. Г.А. Краюхина. – СПб.: Изд. дом Бизнес-пресса, 2009. – 256 с.
 5. Панов А.И. Стратегический менеджмент: учеб. пособие для вузов / А.И. Панов. 
– М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2010. – 240 с.
REFERENCES
1.  Bogatin  Yu.V.,  Shvandar  V.A.,  Proizvodstvo  pribyili:  ucheb.  posobie  dlya  vuzov. 
Yu.V. Bogatin., V.A. Shvandar. Finansyi. YuNITI. 2008, 256 (in Russ).
2.  Strategicheskoe  upravlenie:  uchebnik.  O.S.  Vihanskiy.  Gardarika,  2009,  296  (in 
Russ).
3. Kruglov M.I., Strategicheskoe upravlenie kompaniey: uchebnik dlya vuzov. M.I. Kru-
glov. Russkaya delovaya literatura, 2008, 768 (in Russ).
4. Upravlenie zatratami na predpriyatii. V.G. Lebedev i dr. Ucheb. posobie. Pod obsch. 
red. G.A. Krayuhina. SPb. Izd. dom Biznes-pressa, 2009, 256 (in Russ).
5. Panov A.I., Strategicheskiy menedzhment: Ucheb. posobie dlya vuzov. A.I. Panov. 
YuNITI-DANA ,2010, 240 (in Russ).
ӘОЖ 751.9 (574)
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА 
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫ БАҒАЛАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мақалада негізгі құралдарды бағалау тәртібі қарастырылады. Сонымен қатар 16-
ХҚЕС сәйкес негізгі құралдарды бағалау ерекшеліктері ұсынылады. 
Түйін сөздер: актив, негізгі құрал, әділ құн, баланстық құн, әдістер, бағалау, та-
быс.
ОСОБЕННОСТИ ОЦЕНКИ ОСНОВНЫХ СРЕДСТВ
В статье показан порядок оценки основных средств.Также предлагается оценка 
основных средств в соответствие с МСФО-16. 
Ключевые слова: актив, основные средства, справедливая стоимость, балансо-
вая стоимость, методы, оценка, доход.
FEATURES VALUATION OF FIXED ASSETS
The  article  shows  the  procedure  for  evaluation  of  fixed  assets.  It  is  also  proposed 
valuation of fixed assets in accordance with IAS-16.
Keywords: assets, fixed assets, the fair value, the carrying amount, methods, assessment 
income.
Негізгі құралдар дегеніміз – өндірісте ұзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан 
артық пайдаланылатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын 
шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке біртіндеп бөліп-
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА

187
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 3 (63), 2014
бөліп есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде ауыстырылып оты-
рылатын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтер. Кез келген өндіріс өз 
қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол: еңбек заттары (шикізат, 
материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралдары (ма-
шина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы 
белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады. 
Мысалы, зауыдта дайындалған бу қазаны сол зауыт үшін дайын өнім болып са-
налады; ал орнату үшін осы қазан еңбек құралы болып табылады. Осы қазанды 
келешекте қайта сатуға алса, онда ол тауар болып табылады. Кәсіпорында негізгі 
құралдардың есебі №16-ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылады. Осы стандарт негізгі 
құралдың есебін жүргізудің, субъектіге жататын меншік құқығын, шаруашылық 
пен  оперативтік  басқару  жүйесін  анықтайды.  Инвентарлық  объектілер  негізгі 
құралдың есеп бірлігі болып табылады. Инвентарлық объект күрделі, әрі жай 
болып  келеді.  Негізгі  құралдың  есебін  дұрыс  ұйымдастырудың  басты  шарты 
оны жіктеу болып табылады. «Негізгі құралдарға» – қозғалмайтын мүлік, жер 
учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетіктер, машиналар мен жабдықтар, 
өлшеуіш және реттеуіш аспаптары мен құралдары, есептеуіш машиналар мен тех-
никалары және олардың бағдарламалық құралдары, көлік тасымалдау құралдары, 
аспаптар,  өндірістік  және  шаруашылық  құрал-саймандары,  шаруашылықтың 
ішкі жолы, т.б. жатады. Барлық «негізгі құралдар» өздерінің өндіріске қатысуына 
қарай өндірістік және өндірістік емес болып екі топқа бөлінеді. Өндірістік негізгі 
құралдар деп – өндірісте қызмет ететін, яғни өнім өндіру орындарында пайдала-
натын негізгі құралдарды айтады. Оларға: өндіріске арналған үйлер, ғимараттар, 
өткізгіш тетіктер, құрылыс машиналары, көлік тасымалдау құралдары, әртүрлі 
станоктар, двигательдер, құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар және т.б. жатады. 
Өндірістік емес негізгі құралдардың қатарына шаруашылықтың өндірістен басқа 
салаларында пайдаланатын негізгі құралдар жатады. Оларға: тұрмыстық үй-жай 
(коммуналдық) шаруашылығында, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, 
білім  беру  және  мәдениет  салаларында  пайдаланатын  негізгі  құралдар  және 
тағы да басқа негізгі құралдар жатады. Халық шаруашылық салаларына және 
істейтін қызметтерінің түрлеріне қарай барлық негізгі құралдар өнеркәсіп, ауыл 
шаруашылығы, орман (тоғай) шаруашылығы, тасымалдау, байланыс, құрылыс, 
материалдық-техникалық  жабдықтау  және  сату-өткізу  ұйымдары,  қоғамдық 
тамақтандыру,  басқару  органдары,  әлеуметтік  сақтандыру,  ғылым  және  білім 
беру, ғылыми көмек көрсету және тағы да басқа салалар бойынша топталады. 
Егер кәсіпорындар мен ұйымдардағы негізгі құралдардың бәрі тек қана ұйымның 
негізгі шаруашылығының түріне ғана қызмет істейтін (жасайтын) болса, онда бұл 
ұйымдағы негізгі құралдардың барлығы түгелімен сол кәсіпорынның атқаратын 
қызметі саласындағы топқа жатады. Мысалы, өнеркәсіп ұйымындағы өнеркәсіп 
ҚОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

188
№ 3 (63), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
өнімдерін  өндіру  үдерісіне  тікелей  байланысты  негізгі  құралдардың  барлығы 
халық шаруашылығының өнеркәсіп саласына жатады [1].
Негізгі құралдарды бағалау – кәсіпорынның экономика жағдайын реттеудің 
басты элементтері. Егер берілген активтен келешекте экономикалық пайда ала-
ды деген ықтималдық бар болса, онда №16-ХҚЕС актив ретінде негізгі құралдар 
объектісін тануға болады. Активтің өзіндік құны операцияларды жүргізу кезінде 
сенімді түрде өлшенуі мүмкін. Негізгі құралдардың бастапқы құны ол активті 
салуға,  сатып  алуға,  әкеліп  жеткізуге,  орнатуға  кеткен  шығындардан,  сондай-
ақ  сатып  алу  барысында  төленген  салық  сомаларынан,  құрылыс  салу  кезінде 
алынған несие үшін төленетін пайыз (процент) сомалары мен бұл құралды белгілі 
мақсатқа пайдалану үшін жұмыс жағдайын келтірумен тікелей байланысты кез 
келген  шығындардың  жиынтығынан  тұрады.  Негізгі  құралдарды  тасымалдау 
кезінде болған ақауларды жөндеуге кеткен және басқа да қажет болып саналатын 
шығындар активтің бастапқы құнына кіргізілмей, ол ағымдағы кезеңнің шығыны 
ретінде есепке алынады. Сонымен қатар халықаралық стандарттың қаржылық 
есебі  (№16  ХҚЕC)  бойынша  бастапқы  құнға  өтелмеген  салықтар,  импорттық 
төлемдер де кіреді. 
Негізгі  құралдардың  есебі  әрбір  бөлек  объект  бойынша  бүтін  сомада 
жүргізіледі.  Сол  сияқты  пайдалануға  берген  кезде  оның  бастапқы  құны  мен 
қалпына келтіру құны тең болады, себебі пайдалануға берген уақыты мен оны 
қайта  бағалау  уақытының  арасында  айырмашылық  жоқ.  Уақыт  өткен  сайын 
негізгі құралды өндіруге, салуға жұмсалатын материалдың бағасы және ол үшін 
қолданылатын техниканың шығыны, жұмысшылардың еңбекақысы жалпы негізгі 
құралды өндіру, салу жағдайы белгілі бір себептермен өзгеріп отырады. Негізгі 
құралдардың белгілі бір уақыттағы құны оны сол кезде жасап шығаруға, өндіруге, 
салуға  қажет  болатын,  жұмсалатын  қоғамдық  қажетті  еңбекпен  анықталады. 
Осыған байланысты негізгі құралдарды оқтын-оқтын уақыт өте қайтадан бағалап 
тұрады.  Негізгі  құралдарды  қайтадан  бағалау  кезінде  оның  осы  кездегі,  яғни 
бүгінгі салу, өндіру құны анықталады. Бұл негізгі құралдардың қалпына келтіру 
құны деп аталады. Шаруашылық субъектілерде негізгі құралдарды тиісті түрде 
қайта бағалағаннан бастап оларды баланста қалпына келтіру құнымен есептейді. 
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын белгілі бір күндегі қолданылып жүрген 
бағаға сәйкес келтіру мақсатында объектілерді қайта бағалау жүргізіледі. Қайта 
бағалау  жүргізілген  кезде  шаруашылық  субъектілеріндегі  негізгі  құралдарға 
негізделген тозу сомасы олардың құндарының өзгеруіне қарай түзетіледі. Қайта 
бағалау  сомасы  негізгі  құралдардың  пайдалану  мерзіміне  қарай  субъектіде 
қолданылатын  амортизациялық  аударым  сомасын  есептеу  әдісіне  сәйкес 
анықталған мөлшерде бөлінбеген табысқа апарылады. Қайта бағалаудың барлық 
сомасы бөлінбеген табысқа актив есептен шығарылған сәтте ғана ауыстырылады. 
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА

189
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 3 (63), 2014
Инфляция (ақшаның құнсыздануы) жағдайында негізгі құралды қайта бағалау, 
негізгі құралдардың бағасын және де өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік 
құнындағы амортизациясының үлесін реттеуді көздейді. Егер бұрындары қайта 
бағалауға  қатыспаған  негізгі  құралдардың  құны  арзандаса,  онда  төмендеген 
құнының  сомасы  шығыс  ретінде  танылады,  ал  түзетулер  жасалған  тозу  жай 
табыс  ретінде  танылады.  Нарықтық  құнның  өзгеруімен  байланысты  олардың 
құнының  көбею  коэффициентінің  есебімен  негізгі  құралдарды  қайта  бағалау 
индекстеу  жүргізіледі.  Индекстеу  кезінде  толық  қайта  қалыптасу  құны  келесі 
әдістердің бірімен анықталады: қайта есептеудің ұсынылатын коэффициенттері 
немесе  кезекті  жылдың  1  қаңтарына  жазылатын  негізгі  құралдардың  сәйкес 
түрлері  мен  көрсетілген  құралдардың  нарықтық  құны  туралы  құжаттар  мен 
сараптаушы  қорытындыларына  жататын  бағаға  сәйкестендірілетін  баланстық 
құнды қайта есептеу. Негізгі құралдардың қайта бағалануы ағымдық құн бой-
ынша  жүргізіледі.  Егер  өндірісті  алдын  ала  белгіленген  нормативтен  асырып 
орындаған жағдайда ғана, №16 ХҚЕC сәйкес негізгі құралдар объектісімен бай-
ланысты шығындар актив ретінде танылуы мүмкін. Негізгі құралдарды тұрғызу, 
салу  немесе  алу  жөніндегі  барлық  нақты  болған  қажетті  шығындар,  соның 
ішінде сатып алынғанда өтелмеген салықтар мен алымдарды (үйлер мен жаңа 
автомобильдерді  сатып  алу  кезінде  төленген  ҚҚС,  сатып  алу  келісімшартты 
жасаған кезде төленетін мемлекеттік баж салығы және т.б.), жеткізу, монтаж, беру, 
құрылыс кезінде берілген кредит үшін проценттер, белгілеуі бойынша жұмыс 
істейтін жағдайға келтіруге тікелей байланысты басқа да кез келген шығындар 
кіретін  бастапқы  баға  бойынша  кіріске  алу  сәтінде  негізгі  құрал-жабдықтар 
кіріске алынады. Кәсіпорындар өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі 
негізгі  құралдарын  есептен  басқа  заңды  немесе  жеке  тұлғаларға  тегін  берген-
де, сатқанда, ұрланғанда, жоғалғанда, табиғи апат, зілзала жағдайында, бүлініп 
жоғалғанда шығарады.
«Бухгалтерлік  есеп  пен  қаржылық  есептілік  туралы»  Қазақстан  Респу-
бликасы  Заңының  6-бабына  сәйкес  бухгалтерлік  есеп  дара  кәсіпкерлер  мен 
ұйымдардың операциялары мен оқиғалары туралы ақпаратты жинаудың, тіркеудің 
және қорытудың Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық 
есептілік  туралы  заңнамасымен,  сондай-ақ  есеп  саясатымен  регламенттелген 
тәртіпке келтірілген жүйесін білдіреді. Ал Салық кодексінің 56-бабына сәйкес 
салықтық  есепке  алу,  салық  салу  объектілері  және  салық  салуға  байланысты 
объектілер  туралы  ақпаратты  қорыту  және  жүйелеу,  сондай-ақ  салықты  және 
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу және салық есептілігін 
жасау мақсатында салық төлеушінің (салық агентінің) Салық кодексінің талап-
тарына сәйкес есепке алу құжаттамасын жүргізу процесі. Яғни активтерді есеп-
ке алу, осы жағдайда компьютерді, міндеттемелерді, табыстар мен шығыстарды 

жүктеу/скачать 8,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: