Ізденістер, №1 исследования, НƏтижелер 2015 результаты

261 

 

байланысты жоқ. Ауылшаруашылығында өнімді алу жердің сапалық жағдайына, сипатына 

пайдалану  жағдайларына  байланысты.  Жер  ауылшаруашылығында  еңбек  заты  ретінде 

қарастырылады,  адам  топырақтың  беткі  қабатын  өңдегенде  өнімді  алуға  қолайлы  жағдай 

жасайды. Сонымен қатар жер еңбек құралы болып табылады жəне ауылшаруашылық өнімді 

алу  үшін  топырақтың  биологиялық,  физикалық,  механикалық  қасиеттері  қарастырылады. 

Жалпы айтқанда жер өндіріс құралы болып табылады сонымен қатар ауылшаруашылығының 

материалдық техникалық базасының маңызды бөлігі болып келеді. 

 Зерттеудің мақсаты

  

 Алматы  облысы  жерлерінің  аумақтық  ерекшелік  терін  зерттеп,  оның  тиімділігін 

арттыру жөнінде ғылыми тəжірбиелік ұсыныстар жасау. 

 Зерттеудің негізгі нəтижелері 

  

 Алматы  облысының  жерлерін  тиімді  пайдалануға  мүмкіндік  тудыратын  теориялық 

қағидалар  мен  іс  тəжірбиелердің  қорытындылары  мен  нақты  ұсыныстарды  пайдалану 

мүмкіндігімен айқындалады. 

 Алматы  облысының  ауыл  шаруашылығында  жер  ресурстарын  басқаруға  қатысты 

ғылыми-тəжірбиелік зерттеулерді экономикалық-математикалық қамтамасыз ету. 

Қойылған мақсаттарға сəйкес жобада мынадай негізгі міндеттерді шешу қаралады: 

1.

 

Өңірде  жəне  шетелдерде  қолданылатын,  АӨК-де  жəне аграрлық  сектордағы  жер 

ресурстарын  басқару  шеңберінде  оңтайландыру  мəселелерін  шешу  əдістерінің  жағдайын 

талдау.  

2.

 

Жер ресурстарын пайдалану мен оларды басқаруды талдаудың негізгі міндеттері. 

Жер ресурстарын басқару стратегиясы мен тактикасы. Жоспарлау мен болжамдаудың жер 

ресурстарын басқарудағы рөлі. 

3.

 

Экономикалық-математикалық моделдер негізінде жер ресурстарын пайдалануды 

жоспарлау  жəне  болжау  жөнінде  сценарийлер  құру.  Ауыл  шаруашылығындағы  жер 

пайдалану тиімділігінің экономикалық-математикалық моделдерін құру кезінде заттай жəне 

құндық көрсеткіштер жүйесі қолданылатын болады [1]. 

4.

 

Мəселелерді  сызықтық  программалау  əдістері  арқылы  экономикалық-

математикалық моделдеу: 

-

 

жер пайдалануларды орналастыруды оңтайландыру; 

-

 

ауыл шаруашылығы алқаптарының құрылымын оңтайландыру; 

-

 

ауыспалы егістерді орналастыруды оңтайландыру; 

-

 

минералдық тыңайтқыштарды пайдалануды оңтайландыру. 

5.

 

Ауыл  шаруашылығында  жер  ресурстарын  тиімді  пайдалануды  моделдеу 

төңірегінде шешілмеген мəселелер мен сұрақтар. 

Біздің  мемлекетіміздің  қазіргі  кездегі  аграрлық  саясатының  негізгі  басымдылықтары 

елімізді  қауіпсіз  азық-түлікпен  қамтамасыз  ету,  агробизнес  жүйесінің  тиімділігін 

қалыптастыру,  ішкі  жəне  сыртқы  нарықта  өнімнің  сатылу  көлемін  өсіру  жəне  отандық 

өнімнің нарықтағы бəсекелестігін көтеру, ауылшаруашылық тауар өндірушілерге мемлекет 

тарапынан қолдау жəне агроөндірістік кешендерді мемлекеттік басқаруды жетілдіру. 

Қазіргі кездегі реформалаудың негізгі мақсаты жер қатынастары субъектілерінің жер 

ресурстарын  мемлекеттік  басқарумен  байланыста  болуы  айқындалады.  Бұл  жердің  табиғи 

объектісі ретінде, шаруашылық жүргізу, басқару жəне экономикалық іс шаралар жүргізу жер 

пайдаланудың тиімділігін жəне жер қатынастарын жетілдіру қажеттілігін тудырады. 

Қазіргі  кездегі  жерді  қайта  қалыптастыру  жер  ресурстары  жүйелерін  жетілдіру 

мыналарды  талап  етеді:  қаржылық  жəне  кадрлық  қамтамасыз  ету,  жерге  меншік  түрлерін 

анықтау. Экономикалық жер қатынастарының өзектілігі, мемлекеттік саяси экономикалық 

жəне  əлеументтік  негізгі  фактор  қалыптастыру  үшін  халықшаруашылығындағы  жер 

ресурстарын басқарудың тиімділігін анықтайды [2]. 

Жерді  пайдалану  тиімділігін  жоғарлату  жердің  табиғи  қасиеттері  мен  қызметінің 

көпжақтылығымен  байланысты,  бұл  өз  кезегінде  жер  ресурстарын  басқару  механизмі мен 

мазмұнына, маңыздылығына əсер етеді. 

262 

 

Жер ресурстары – ештеңемен ауыстырылмайтын үлкен ұлттық байлық. Жерді біздің 

еліміздің халықшаруашылығындағы əртүрлі салаларында пайдаланады, бірақ оның қызметі 

барлық жерде бірдей емес. Өндірісте, тау кен саласын есепке алмағанда, ол кəсіпорынның 

тек  орналасу  орнын  ғана  көрсетеді.  Тау-кен  саласында  жер  қазба  байлықтың  көзі  болып 

табылады, жəне одан қазбаларды алады, бірақ бұл жерде өндіріс жермен, топырақ сапасымен 

байланысты жоқ. Ауылшаруашылығында өнімді алу жердің сапалық жағдайына, сипатына 

пайдалану  жағдайларына  байланысты.  Жер  ауылшаруашылығында  еңбек  заты  ретінде 

қарастырылады,  адам  топырақтың  беткі  қабатын  өңдегенде  өнімді  алуға  қолайлы  жағдай 

жасайды. Сонымен қатар жер еңбек құралы болып табылады жəне ауылшаруашылық өнімді 

алу  үшін  топырақтың  биологиялық,  физикалық,  механикалық  қасиеттері  қарастырылады. 

Жалпы айтқанда жер өндіріс құралы болып табылады сонымен қатар ауылшаруашылығының 

материалдық техникалық базасының маңызды бөлігі болып келеді [3]. 

Ағылшын ғалымы  Уильям Петти жер жайлы былай айтқан: «байлық əкесі - еңбек, жер 

- оның анасы». 

Ауылшаруашылығында  жер  пайдаланудың  тиімділігі  құндық  жəне  натуралдық 

көрсеткіштермен сипатталады. Олардың негізгілері төмендегідей болып келеді: 

- ауылшаруакшылық дақылдардың өнімділігі, ц/га; 

- жалпы өнімнің, таза табыстың жəне жалпы өнімнің құны, 1 га есептегендегі табыс, 

теңге; 

- жер ресурстарына шығындардың өтелуі,  материалдық шығынға теңгемен; 

- өнімді өндіру тиімділігі, %. 

Жерді  пайдаланудың  экономикалық  тиімділік  көрсеткіштерін  анықтауда  жердің 

кадастрлық бағасын, жердің сапасын есепке алу қажет.  

Жерді пайдаланудың қосымша көрсеткіштері ретінде мыналарды пайдалануға болады: 

- жалпы жер ауданында ауылшаруашылық алқаптарының салыстырмалы салмағы, %; 

- ауылшаруашылық алқаптарының құрылымында егістіктің салыстырмалы салмағы, %; 

- егістік ауданыныда аылшаруашылық дақылдарының салыстырмалы салмағы, %. 

 

Мемлекеттік  жер  саясатын  жер  меншігі  түрлерін  өзгерту  мəселесін  шешуге  емес, 

жердің  сақталуын,  оны  тиімді  пайдалануды  қамтамасыз  ететін  факторлар  кешенін  құруға 

бағыттау қажет. Аграрлық кəсіпорындарды реформалау тəжірибесі, шаруашылық жүргізудің 

ұйымдық-құқықтық  формасын  ауыстыру  өздігінен  өндіріс  тиімділігінің  өсуін  қамтамасыз 

ете  алмайтындығын  көрсетті.  Əрі  мұнда,  жер  үлестерін  бөліп  беру  арқылы  шаруаларды 

мешік  иесіне  айналдыру  қызметкерлердің  ұжымдық  еңбек  нəтижесіне  қызығушылығын 

көтермеді.  

 

Қазақстанға  икемді  халықаралық  тəжірибені  қарастыра  келе,  жер  ресурстарын 

неғұрлым  тиімді  басқаруды  қамтамасыз  ету  мақсаттарында  жерді  алып  қою  механизмін 

жетілдіруді, сондай-ақ ұйымдық-құқықтық шаралар кешенін ашып көрсетуге болады, соның 

ішінде: 

-

 

əр  жер  санаты  бойынша  жауапсыз  жер  учаскелері  меншік  иелері  мен  жер 

пайдаланушылар тізілімін жүргізу; 

-

 

ауыл  шаруашылығы  мақсатындағы  жерді  ұтымды  пайдалануға  тексеруді  жəне 

жауапкершілікті күшейту; 

-

 

жеке жəне заңды тұлғаларға тауарлық ауыл шаруашылығын, шаруа немесе фермер 

шаруашылығын жүргізу үшін жер учаскесіне құқық берудің сатылы жүйесін енгізу. 

 

Өндірістік  үрдістер  туралы  көп  жылдық  мəліметтерді  бағалау  негізінде, 

қарастырылып  отырған  агроқұрылым  формасын  дамыту  тиімділігімен  байланысты 

проблемаларды шешу үшін жер пайдалану мүмкіндігін табуға көмектесетін, егістікті жəне 

ауыл  шаруашылығы  алқаптарын  азайту  критерийімен  бірге  оңтайландыру  есептерінің 

жинағы  анықталды.  Жер  пайдалану  параметрлерін  оңтайландыру  мақсаты  егін 

шаруашылығы мен мал шаруашылығы салаларының өндірістік потенциалын бағалау үшін 

ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді барынша азайтуға бағытталады [4]. 

263 

 

Сонымен,  жер  ресурстарын  басқару  шеңберінде  ұсынылып  отырған  ғылыми-

практикалық зерттеулерді экономикалық-математикалық қамтамасыз етудің (моделдеу жəне 

болжау) тəжірбиелік маңызы мыналардан тұрады: 

-

 

салалық  жəне  аумақтық  факторларды  ескере  отырып,  АӨК  жағдайы  мен  даму 

келешегі  туралы  деректерді  жүйелендіруден,  бұл  негізделген  үкіметтік  шешімдер 

қабылдауға  жəне  ұйымдастыру  шараларын  жүргізуге  қажетті  негіз  болатын  бастапқы 

ақпарат болып саналады; 

-

 

ауыл  шаруашылығы  өндірісін  дамыту  мен  болжаудың  ұсынылып  отырған 

компьютерлік  моделдерін  зерттеуге  негізделген,  АӨК-ның  жұмыс  істеуін  кешенді  түрде 

қараудан тұрады.  

Қазақстан  Республикасының  жер  Кодексіне  сəйкес  Алматы  облысының  жер  қоры 

нысаналы мақсатына сəйкес жеті санатқа бөлінеді: ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер; 

елді мекендердің жері; өнеркəсіп, көлік, байланыс, қоғаныс жəне өзге де ауыл шаруашылығы 

мақсатына  арналмаған  жер;  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтардың  жері,  сауықтыру 

мақсатындағы, рекреациялық жəне тарихи-мəдени мақсаттағы жер; орман қорының жері; су 

қорының жері; босалқы жер. Жерге орналастыру  мəселесінде, аймақтық факторлардың жер 

ресурстарын  пайдалану  тиімділігін  арттырудағы  маңыздылығы  айқын.  Алматы 

облысындағы жер ресурстарының жеті санатқа бөлінген аудандары: 

-

 

 ауыл шаруашылық  жерлерінің аудандары 2005 жылы - 6800 мың га, ал 2013 жылы -

8090,7 га құрап отыр, яғни соңғы 8 жылда +1290, 7 мың га артқан немесе 18,9% көбейген; 

           - елді мекендер жерлерінің аудандары 2005 жылы -845,1 мың га, ал 2013 жылы -855,2 

га жеткен, яғни соңғы 8 жылда +10, 1 мың га өскен немесе 1,2% артқан; 

              - өнеркəсіп, байланыс, көлік жерлерінің аудандары 2005 жылы -290,8 мың га, ал 2013 

жылы -301,8 га құраған, яғни соңғы 8 жылда +11, 0 мың га қосылған немесе 3,8% молайған; 

              - ерекше қорғалатын табиғи территориялар аудандары 2005 жылы -989,5 мың га, ал 

2013 жылы -1086,7 га құраған, яғни соңғы 8 жылда +97, 2 мың га ұзарған немесе 3,8% артқан; 

              -  орман  территориясының  аудандары 2005 жылы -4009,1 мың  га,  ал 2013 жылы  -

4076,8 га құраған, яғни соңғы 8 жылда +67, 7 мың га ұзарған немесе 1,7% көбейген; 

              - су айдыны территорияларының аудандары 2005 жылы -189,0 мың га, ал 2013 жылы 

- 193,4 га болды, яғни соңғы 8 жылда +4,4 мың га қосылған немесе 2,3% молайған; 

              - қордағы жерлердің аудандары 2005 жылы -9354,8 мың га, ал 2013 жылы -7776,9 га 

болған, яғни соңғы 8 жылда -1577,9 мың га қысқарған немесе 16,9% төмендеген; 

              - барлық жерлердің аудандары 2005 жылы -22478,3 мың га, ал 2013 жылы -22381,5 

га құраған, яғни соңғы 8 жылда -1577,9 мың га азайған немесе 4,5% қысқарған. 

Ауыл шаруашылығы алқаптарына енетіндер: егістіктер; тыңайған жер; көп жылдық 

екпелер  егілген  жер;  шабындықтар;  жайылымдар.Ауыл  шаруашылығы  мақсатындағы  жер 

құрамына  жататындар:  ауыл  шаруашылығы  алқаптары;  ішкі  шаруашылық  жолдары; 

коммуникациялар; тұйық су айдындары; мелиорациялық жүйе; қора жайлар мен ғимараттар 

орналасқан жер,   басқа да алқаптар: сор, құм, тақыр яғни ауыл шаруашылығы алқаптарының 

алабына қосылған  аумақтар.  

Жүргізілген  зерттеулер  деректеріне  сүйенсек,  Алматы  облысында 2013 жылы  жер 

санаттарының үлес салмағы  əр түрлі болып отыр.  

264 

 

 

Сурет –   Алматы облысында 2013 ж. жер санаттарының үлес салмағы, (%) 

 

Осы  есептеулер мəліметтер көрініп тұрғандай: ауыл шаруашылық жерлерінің ауданы-

36,1 %; қордағы  жерлердің  ауданы-34,8 %; орман  жерлерінің  ауданы-18,2 %; ерекше 

қорғалатын  табиғи  территориялар  ауданы-4,9 %; елді  мекендер  ауданы-3,8 %; өнеркəсіп, 

байланыс, көлік жерлерінің аудандары-1,3 %; су айдыны территорияларының ауданы-0,9 %. 

Сонымен,  жер  ресурстарын  басқару,  бір  жағынан,  ұлттық  байлықты  сақтау  мен  жер 

учаскелерін айналымға тарту мəселелерін жүзеге асыратын мемлекеттік билік органдарының 

қызметі, екінші жағынан – жерді пайдаланудың тиімділігін көтерумен байланысты болатын 

жəне өңірдің əлеуметтік экономикалық дамуына бағытталған арнайы мақсатты үрдіс болып 

саналады. 

Жер  ресурстарын  басқару  шеңберінде  ұсынылып  отырған  ғылыми-тəжірбиелік 

зерттеулерді  жүргізу  нəтижелерін  енгізуді  қамтамасыз  етудің  тəжірбиелік  маңызы 

мыналардан тұрады: 

-

 

салалық  жəне  аумақтық  факторларды  ескере  отырып,  АӨК  жағдайы  мен  даму 

келешегі  туралы  деректерді  жүйелендіруден,  бұл  негізделген  үкіметтік  шешімдер 

қабылдауға  жəне  ұйымдастыру  шараларын  жүргізуге  қажетті  негіз  болатын  бастапқы 

ақпарат болып саналады; 

-

 

ауыл  шаруашылығы  өндірісін  дамыту  мен  болжаудың  ұсынылып  отырған 

компьютерлік  моделдерін  зерттеуге  негізделген,  АӨК-ның  жұмыс  істеуін  кешенді  түрде 

қараудан тұрады.  

 

Əдебиеттер  

 

1. Постановление Правительства Республики Казахстан от 14 января 2005 года № 14. 

Об утверждении Положения Агентства Республики Казахстан по управлению земельными 

ресурсами. 

2.  Постановление  Правительства  Республики  Казахстан,  г.  Астана,  ҮкіметҮйі  от 29 

декабря 2011 года  № 1650. О  внесении  изменения  в  постановление  Правительства 

Республики  Казахстан  от 1 марта 2011 года  № 208 «О  Стратегическом  плане  Агентства 

Республики Казахстан поуправлению земельными ресурсами на 2011–2015 годы». 

3. Ахметов К.А., Асаев Р.А., Ахметова Г.К., Заноха А.И. Рекомендации по обоснованию 

и прогнозированию оптимальных производственных параметров развития ОАО “Ак Булын” 

Кордайского района Жамбылской области. – Алматы: “Агроуниверситет”, 2003, –57 с. 

265 

 

4.  Волков  С.Н.  Экономические  модели  в  землеустройстве:  учебно-практическое 

пособие / Волков С.Н., Безгинов А.Н. – М.: Tacis, 2001. – 284 с.   

 

Молжигитова Д.К., Адилова А., Пентаев Т.П., Бокенова. Э.А. 

  

ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЗЕМЛЕПОЛЬЗОВАНИЯ С УЧЕТОМ 

РЕГИОНАЛЬНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ 

 

Государственное  управление  земельными  ресурсами – это  целенаправленная 

деятельность  государственных  органов  власти  по  организации  рационального 

использования земли, в целях обеспечения интересов как всего общества, так и отдельного 

человека и устойчивого развития поселения. 

Ключевые  слова:    Земельные  ресурсы,  земельная  реформа,  категория  земель, 

эффективное использование земли. 

 

 

Molzhigitova D., Adilova A.,  Pentaev T., Bоkenova E. 

 

IMPROVED LAND MANAGEMENT FROM A REGIONAL PERSPECTIVE ALMATY 

REGION 

 

Public land management - a purposeful activity of public authorities for the organization of 

the rational use of land, in order to ensure the interests of the whole society and the individual and 

the sustainable development of settlements. 

Keywords: Land, land reform, land category, the effective use of land.

 

 

 

УДК 332.33: 631.61(574.5)    

 

Мурсалимова Э.А.,  Шаймерденов А. 

 

Казахский национальный аграрный университет 

 

АНАЛИЗ СОВРЕМЕННОГО  СОСТОЯНИЯ НАРУШЕННЫХ ЗЕМЕЛЬ  

НА ЮГЕ КАЗАХСТАНА 

Аннотация    

В  результате  антропогенных  нагрузок  практически  на  всей  территории  Казахстана 

нарушена естественная способность природной среды обеспечивать будущее экономическое 

и социальное развитие страны. 

Ключевые  слова:

  нарушенные  земли,  полезные  ископаемые,  экологическая 

обстановка,  промышленные отходы, рекультивация земель.  

 

Введение 

Экстенсивное  развитие  сельскохозяйственного  производства  оставило  след  в  виде 

деградации  земель  и  оскудения  ландшафтов,  более 60% территории  страны  подвержено 

жесточайшему  опустыниванию,  что  приводит  к  уменьшению  плодородия  почв  и,  как 

следствие,  к  сокращению  продуктивности  животноводства  и  растениеводства.  За 40 лет 

эксплуатации целинных и залежных земель в результате ветровой и водной эрозии утрачено 

1,2 млрд. тонн гумуса [1]. 

Постоянно  растущие  объемы  отходов  промышленного  производства  формируют 

новые  техногенные  ландшафты,  с  ростом  высоты  отвалы  и  терриконы  становятся 

источниками интенсивного пылеобразования. 

266 

 

Второе  место  по  объемам  отходов  производства  после  горнодобывающей 

промышленности  занимают  металлургическая  промышленность  и  энергетика.  Более 1,5 

миллиарда  тонн  отходов  накоплено  только  в  золоотвалах  Экибастузской  ГРЭС 

Павлодарской  области.  Под  угрозой  прорыва  в  реку  Иргыш  находится  золохранилище 

Согринской ГРЭС. 

Свыше 350 полигонов  хранения  отходов  создали  крупнейшие  корпорации  ОАО 

"Испаткармет" и "Казахмыс" в Карагандинской области. Многолетние отходы Балхашского 

горно-металлургического  комбината  привели  к  загрязнению  побережья  и  самих  вод  озера 

Балхаш.  

Печально известна своими донными отложениями металлической ртути река Нура. В 

течение 20 лет в нее сбрасываются сточные воды производственного объединения "Карбид" 

и  других  заводов  города  Темиртау,  а  также  зола  Карагандинской  ГРЭС-1.  Зола 

абсорбировала из сточных вод ртуть и сегодня на протяжении 25 км в русле и пойме реки 

Нуры образовались иловые отложения, где содержится ртуть. В результате поставлена под 

угрозу  вся  система  озер  Коргалжинского  государственного  заповедника,  единственным 

питающим водостоком которого она является. 

Нефтяная  и  газовая  промышленность  занимает  первое  место  среди  отраслей 

промышленности  по  объемам  инвестиций.  Несмотря  на  это,  в  основных  районах 

нефтегазодобычи  и  нефтепереработки - Атырауской  и  Мангистауской  областях - работы 

проводятся с применением отсталых технологий, устаревшего оборудования, что приводит 

к  авариям  и  утечкам  нефти.  В  результате  чего  общая  площадь  нефтяного  загрязнения  в 

Западном Казахстане составляет 194 тыс. га, а объем разлитой нефти - более 5 млн. т. 

Экологическая обстановка в Южно-Казахстанской области также неблагоприятна, где 

рекультивация нарушенных земель занимает не последнее место по решению экологических 

проблем.  По  Южно-Казахстанской  области  заключено 210 контрактов  на  проведение 

добычи, совмещенной разведки и добычи общераспространенных полезных ископаемых. На 

сегодняшний  день  разведочных  контрактов  в  области  мало,  новые  площади  не  выдаются. 

Лишь 27 компаний осуществляют разведку, а добычу - 183 недропользователя, из них 119 

занимаются еще и переработкой полезных ископаемых и производством готовой продукции.  

На добычу суглинков заключено 50 контрактов, песка - 13 контрактов, известняка - 10, гипса 

- 6, бентонитовой глины - 6, строительного камня - 5, соли - 4, минеральных пигментов - 3 и 

по прочим видам заключено 3 контракта. Самое большое количество контрактов - 110 - на 

разработку песчано-гравийной смеси [2].

 

 

К  основным  видам  нарушений,  выявляемым  на  промышленных  предприятиях 

области, относятся: загрязнение земель отходами производства и потребления, химическими 

веществами и материалами, сточными водами; размещение бытовых отходов в неотведенных 

и необорудованных местах; захламление прилегающей к предприятию территории. 

Основными  “производителями”  промышленных  отходов  в  Южно-Казахстанской 

области являются такие крупные предприятия как: АО “Ачполиметалл” с объемом отходов 

более 170 млн. тонн, АО “Шымкентфосфор” с объемом 0,5 млн. тонн (занимаемая отходами 

площадь около 30 га), ЗАО “Южполиметалл” с объемом 2,5 млн. тонн, Кентауская ТЭЦ-5 с 

объемом 405,3 тыс. тонн, ТОО «Петро Казахстан Ойл Продактс» с объемом 5,8 тыс. тонн, 

ТОО “Спецавтотранспорт” (свалка г. Шымкента) с объемом более 5,5 млн. тонн и другие [3]. 

За последние годы наблюдается уменьшение объемов производственных отходов, что 

связано со спадом производства и уменьшением выпуска продукции, но это не привело к 

адекватному улучшению окружающей среды, так как  скопившиеся за время деятельности 

предприятий отходы представляют большую опасность. 

Степень  нарушений  земной  поверхности  и  природного  ландшафта  работами 

определяются площадью и глубиной нарушения. Нарушение ландшафта может быть полным 

и частичным. Полное нарушение сопряжено с уничтожением растительности и почвенного 

покрова  на  больших  площадях  пойм,  склонов  и  террас,  а  частичное  нарушение - с 

деградацией  почв  и  разрушением  растительного  покрова.  Частичное  нарушение  земной 

267 

 

поверхности менее опасно, однако при длительном воздействии его на природный ландшафт 

может оказаться таким же опасным, как и полное нарушение. 

Площадь нарушенных земель  в области  карьеры, внутренние  и  внешние  отвалы, 

нарушения  при  строительстве,  утратившие  свое  значение  каналы  и  открытые  дренажи, 

требующие рекультивации  составляет около 6,0 тыс. га.  

Рекультивация  относится  к  мероприятиям  восстановительного  характера, 

направленным на устранение последствий воздействия промышленного производства на 

окружающую  среду,  в  первую  очередь  на  земли,  и  рассматривается,  как  основное 

средство их воспроизводства [4]. 

Наиболее  рационально  рекультивацию  нарушенных  земель  осуществлять 

непосредственно  в  ходе  разработки  месторождения  и  заканчивать  не  позднее  двух  лет 

после завершения эксплуатационных работ на данной площади. 

Выбранное  направление  рекультивации  должно  с  наибольшим  эффектом  и 

наименьшими  затратами  обеспечивать  решение  задач  рационального  и  комплексного 

использования  земельных  ресурсов  района,  создания  гармонических  ландшафтов, 

отвечающих  экологическим,  хозяйственным,  эстетическим  и  санитарно-гигиеническим 

требованиям [5]. 

Почвенно-экологическое  состояние  территории  Казахстана  крайне  напряженное. 

Дестабилизация  экологической  обстановки  достигла  такой  степени,  что  процессы 

самовосстановления  почв  стали  невозможными.  Требуется  разработка  комплексной 

программы  рационального  использования,  охраны  и  восстановления  плодородия 

нарушенных  почв,  мероприятий  по  предотвращению  дальнейшей  деградации  почв, 

восстановлению  плодородия  эрозированных,  дегумифицированных  и  техногенно-

нарушенных почв, улучшению пастбищ. 

жүктеу/скачать 8,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: