Ізденістер, №1 исследования, НƏтижелер 2015 результаты
жүктеу/скачать 8,44 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ƏОЖ 633.11:632.4 (574.51)
- Кілт сөздер
- Мақсаты
- Қорытынды
- Нəтижелер мен талқылаулар
Результаты и обсуждение
На первом этапе очистки воды от нитратов в водород-катионитных фильтрах катионы, которые содержатся в исходной воде, обмениваются на водород-катионы. При этом в отфильтрованной жидкости образуется эквивалентное количество кислоты из анионов, с которыми были связаны катионы, а СО 2 , образовавшийся в ходе разложения гидрокарбонатов удаляется в декарбонизаторах. Второй этап очистки воды от нитратов связан с использованием анионитных фильтров (используются так же и при очистке воды от тяжелых металлов), где анионы образовавшихся кислот обмениваются на ионы ОН-, то есть задерживается фильтром. На этом очистка воды от нитратов завершается. Независимо от вида ионообменного процесса, расчет включает следующие основные этапы: выбор скорости фильтрации, оптимальной для данного процесса; вычисление ориентировочной величины необходимой суммарной площади поперечного сечения ионитовых фильтров; выбор габарита фильтров и определение их числа; уточнение скорости фильтрации по фактической площади поперечного сечения фильтров; определение продолжительности рабочего периода фильтроцикла и, при необходимости, корректировка расчета; определение числа фильтров, отключаемых на регенерацию. В зависимости от необходимой глубины очистки воды от нитратов специалисты используют одно-, двух- и трехступенчатые установки. Общим для всех их является применение сильнокислотных водород-катионитов. Так, для очистки воды от нитратов и
230
очистки воды от фенолов на промышленных и энергетических предприятиях водоподготовка может осуществляться: - по одноступенчатой схеме – один катионитный и один анионитный фильтры; - по двухступенчатой схеме – по два катионитных и два анионитных фильтра; - по трехступенчатой схеме, когда в ходе работ по очищению воды от нитратов используются отдельно катионитный и анионитный фильтры либо в одном фильтре совмещаются катионит и анионит. Вывод
Результаты исследований показывают, что солесодержание после очистки воды от нитратов по одноступенчатой схеме составляет 2–10 мг/л;, по двухступенчатой - 0,1–0,3 мг/л; по трехступенчатой - до 0,05–0,1 мг/л. Поэтому для бытовой очистки воды от нитратов используется одноступенчатая схема.
1.
Тотанов Ж.С. Актуальные гигиенические проблемы водообеспечения и охраны здоровья сельского населения Республики Казахстан и пути их решения. Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора медицинских наук. Алматы, 2010г. 2.
Митченко Т.Е., Макарова Н.В., Федотова Л.П. Особенности процесса очистки питьевой воды от нитратов. Научный журнал. «Вода і водоочисні технології» №2/3, Киев, 2002г. 3.
Seongpil L. Joohan K. Juhyoun. Nitrate reduction catalyzed by nanocomposite layer of Ag and Pb on Au (III). // J. Electroanalyt. Chem. 2005, V.579, N 1, P.143-152. 4.
и сооружений: издание второе, переработанное и дополненное. 1,2,3 томы - M.: Издательство ACB, 2003. - 1028 с.
Куанышева К.Т. ЖЕР АСТЫ СУЛАРЫН НИТРАТТАР МЕН НИТРИТТЕРДЕН ТАЗАРТУ ƏДІСТЕРІ Нитраттан суды тазартудың қажет тереңдігіне байланысты мамандар бір-, екі-, үш сатылы қондырғыларды пайдаланады. Барлығына жалпы қатты қышқылды сутек- катионитты қолдану болып табылады. Осылай, нитраттан, фенолдан суды тазарту үшін өндірістік жəне энергетикалық кəсіпорындарда суды дайындау жүзеге асырылады. - бір сатылы сұлба бойынша – бір катионитті жəне бір анионитті сүзгілер; - екі сатылы сұлба бойынша - екі катионитті жəне екі анионитті сүзгілер; - үш сатылы сұлба бойынша, нитраттан суды тазарту жұмысы барысында жеке катионит жəне анионит сүзгілер немесе бір сүзгіде катионит пен анионит бірге қосуға болады.
Ионменауысу əдісін зерттеу нəтижесі нитраттан суды тазартқан соң тұз мөлшері бір сатылы сұлбада 2-10мг/л, екі сатылы бойынша – 0,1-0,3 мг/л; үш сатылы бойынша – 0,05-0,1 мг/л болатындығын көрсетеді. Сондықтан, нитраттан суды тазарту тұрмыстық үшін бір сатылы сұлба қолданады.
Kuanysheva K. CLEANING METHOD UNDERGROUND WATERS NITRATES AND NITRITES Depending on the required depth of water purification from nitrates, specialists use one-, two-, three- stage installations. The common thing for all of them is use of strongly acidic hydrogen cationites. So in order to purify water from phenol in a manufacturing or energy providing plant, water treatment can be done through: ‐
following a one-stage scheme – one cation-exchange and one anion-exchange filters; ‐
following a two-stage scheme – two cation-exchange and two anion-exchange filters; 231
‐ following a three-stage scheme: when in the course of work on water purification from nitrates, cation-exchange and anion-exchange filters are used separately from each other or when in one filter both cationite and anionite are used The results of the test show that the salt content after water purification from nitrates using one- stage scheme equals to 2-10 mg/l; two-stage scheme – 0,1-0,3 mg/l; three-stage scheme – up to 0,05-0,1 mg/l. Consequently, for domestic water purification from nitrates, one-stage scheme is used.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА КҮЗДІК БИДАЙДЫҢ САРЫ ДАҚ АУРУЫНА ТӨЗІМДІЛІГІ Аңдатпа Мақалада Қазақстанның оңтүстік-шығысы жағдайында күздік бидай алқаптарының сары дақ қоздырғыштарымен залалдану нəтижелері келтірілген. Зерттеуде күздік бидайдың сорттарында сары дақ ауруының дамуы мен таралуы, сонымен қатар залалдану дəрежесі келтірілген.
күздік бидай, сары дақ, төзімділік, сорт, аурудың дамуы, таралуы.
Бидай – астық тұқымдасына жататын аса маңызды дəнді дақыл. Қазақстанда 6 түрі (Еділ бидайы, Польша бидайы, көже бидай, жұмсақ бидай, қатты бидай, көбен бидай) өседі, жабайы түрлері сирек кездеседі [1]. Күздік бидайдың сары дақ ауруының қоздырғышы Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Drechs (anamorph Drechslera tritici-repentis (Died.) Shoemaker) аскомицет саңырауқұлағы дүние жүзі бойынша, сонымен қатар біздің елімізде де бидайдың жапырақты ауруларының ішіндегі танымал аурулардың біріне айналған. Сары дақ ауру ретінде 1940 жылы АҚШ-та тіркелген. Ең алғаш рет бұл аурудың қоздырғышы туралы 1960 жылдары Канада Р.Шумахердің деректерінде көрсетілген [2]. Аурудың эпифитотиясы туралы алғашқы деректер ХХ ғасырдың 70-жылдары Австралия мен Солтүстік Америкада, 80-жылдары Европада болған. Қазіргі таңда АҚШ, Австралия, Канада, Оңтүстік Американың бидай өсіретін негізгі аймақтарында тез таралатын аса қауіпті аурулардың біріне айналған. Эпифитотия жылдары өнім шығыны 65% құрайды. Ауру сонымен қатар дəн сапасын да төмендетеді. 1981 жылы күздік бидай егісіндегі аурудың эпифитотиясы Бельгияда байқалған, cонымен қатар эпифитотия Англия, Румыния, Польша, Внегрия, Латвия, Чехия, Молдавия, Ресей, Украина, Белоруссия, Орталық Азия мен Қазақстанда да байқалған [3]. М. Қойшыбаевтың мəліметтері бойынша өткен ғасырдың 90-жылдары Канаданың Шығыс бөлігі мен АҚШ дақ ауруларының таралуының күрт өсуі топырақ қорғау мақсатындағы жүргізілген технологиялармен байланыстырылады. Септориоз бен сары дақ ауруы əдетте бидай егістігінде бірге кездеседі. Сары дақ құрғақ аймақтарда, септориоз ылғалды аймақтарда басымдылық көрсетеді. Сары дақ оңтүстік жəне оңтүстік-шығыс Қазақстанның жаздық жəне күздік бидай егістігінде кеңінен таралған. М. Қойшыбаевтың деректеріне сүйенсек, [3] 1996 жəне 2001 жылдары сары дақтың қатты дамуы мен таралуы Алматы облысының Жамбыл, Қарасай аудандарында байқалған. 232
Аурудың алғашқы белгілері күздік бидайдың сабақтану фазасында байқалып, масақтану фазасында төменгі жəне ортаңғы жапырақтардың залалдану дəрежесі 75-100%, жоғарғы жапырақтарда 25-50%, дақылдың сүттеніп пісу фазасында аурудың дамуы 75-100% дейін жетіп, жапырақтар мерзімінен бұрын қурап қалуы мүмкін [4] .
Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағдайындағы кұздік бидайдың сары дақ ауруына төзімділігін анықтау. Зерттеу əдістері мен материалдары Зерттеу жұмыстары 2013-2014 жылдар аралығында Қазақ егіншілік жəне өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтына қарасты күздік бидай егістік танаптарында жүргізілді. Дақылдың сары дақ ауруына төзімділігі аурудың табиғи жолмен таралу аясында бағаланды. Зерттеу материалы ретінде күздік бидайдың аудандастырылған Егемен, Сапалы, Наз, Арап, Қарлығаш жəне Жетісу сорттары алынды. Зерттеу объектісі ретінде – сары дақ ауруының қоздырғыштары (Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Drechsler). Дақылдың патогенмен залалдануының пайыздық көрсеткіші Saari и Prescott (1988) шкаласымен бағаланды. Фитопатологиялық критерий негізінде залалданудың соңғы дəрежесі (%), аурудың қисық даму ауданы мен 1000 дəннің салмағының азайуы (%) алынды [5].
Зерттеу барысында күздік бидай алқаптарының аталған патогенмен залалдану дəрежесі əртүрлі болды. Аурудың орташа дамуы 6,7%, ал таралуы 0,5% аралығында болды.
Кесте1-Қазақстанда күздік бидай жапырағының сары дақпен зақымдануы. Сорт үлгілері Жапырақтың зақымдалуы % Дəнің массасы 25 масақ 1000 дəн
Егемен 10 31,5 45,6 Сапалы
5 27,5
47,8 Наз
10 38 50 Арап 50
21,0 45,2
Қарлығаш 25-30 41,3
51,1 Жетісу 25-30 29.8 56,0
Күздік бидайдың аудандасытырылған сорттарының сары дақ ауруына деген иммундық ерекшеліктерін зерттеуде келесідей нəтижелер алынды. Патогенге төзімділігімен (таралу дəрежесі 20% дейін) Егемен, Сапалы, Наз сорттары ерекшеленді. Қарлығаш жəне Жетісу сорттары орташа төзімділігімен (аурудың таралуы 21-ден 30% дейін), ал Арап сорты патогенге шалдыққыштығымен ерекшеленді (50% жəне одан жоғары). Сары дақ ауруымен залалдану нəтижесінде 1000 дəннің салмағының төмендеуі залалдану дəрежесі 5% құраған Сапалы сортымен салыстырғанда Егемен, Сапалы жəне Наз сорттарында 2-5% құрады.
Қорыта келгенде Қазақстанның оңтүстік-шығыс аймағында күздік бидай алқаптарында сары дат ауруы соңғы жылдары кең таралуда.
1. Султанова Ж.Н. Желтая пятнистость озимой пшеницы и интегрированная защита ее посевоо от комплекса грибных болезней с воздушно-капельной инфекцией: автореф. … канд. с.х. наук. - Алматы, 2007. -25с. 2. Койшыбаев М. Фитосанитарная роль агротехнологии возделывания зерновых культур в Казахстане //Защита и карантин растений. №4 – 2009.- С.26-28. 233
3. Қойшыбев М., Сұлтанова Н.Ж., Жапаев Р.К., Кұныпияева Г.Т. Оңтүстік Шығыс Қазақстанда күздік бидайдың өсіру технологиясына фитосанитарлық тұрғыдан баға беру //Жаршы журналы 2009 . 4. Койшибаев М. Болезни зерновых культур. Алматы Бастау, 2002. – 367 с. 5. Бабаянц Л.Т., Мештерхази Ф., Вехтер А. Методы селекции и оценки устойчивости пшеницы и ячменя к болезням в странах – членах СЭВ: Прага, 1988.-31-34 c
Кудыш Г., Сарбаев А.Т., Ыдырыс А.А. УСТОЙЧИВОСТЬ ОЗИМОЙ ПШЕНИЦЫ К ЖЕЛТОЙ ПЯТНИСТОСТИ ЛИСТЬЕВ В УСЛОВИЯХ ЮГО-ВОСТОКА КАЗАХСТАНА
пшеницы желтой пятнистостью листьев в условиях юго-востока Казахстана. Так же, приводятся данные о распространения и развития желтой пятнистости листьев на посевах озимой пшеницы. Ключевые слова: озимая пшеница, желтой пятнистостью, устойчивость, сорт, развитие болезни, распространенность.
Kudysh G., Sarbaev A.T., Idiris A.A. RESISTANCE OF TAN SPOT OF WINTER WHEAT WHEAT IN THE SOUTHEAST OF KAZAKHSTAN
spot in a south-east of Kazakhstan. Just shows the distribution and development of yellow leaf spot on winter wheat.
ƏОЖ 575.24.1:633.11.16
Өсімдіктер биологиясы жəне биотехнологиясы институты КҮЗДІК БИДАЙДЫҢ ЛИНИЯЛАРЫН ҚОҢЫР ТАТ ГЕРМОПЛАЗМАСЫНА ИДЕНТИФИКАЦИЯЛАУ
Бидайдың қоңыр таты ең қауіпті ауру болып табылады. Инфекцияның қоздырғышы Puccinia triticiana саңырауқұлағы түрлі климаттық шарттарға бейімделген. STS типті молекулалық маркерлерді F1.2245/Lr10-6/r2, csGS қолдана отырып, қоңыр татқа төзімді эффективті Lr10, Lr68 гендерінің тасымалдаушылары идентификацияланды. ПТР анализдің нəтижесінде СП-2 тəлімбағында іріктеліп алынған 35 бидай линияларының ішінде 11 генотип Lr10 генінің тасымалдаушысы екені анықталды. Lr68 ген кешені 10 линияда бар екендігі дəлелденді. Сонымен бидай линияларына фитопатологиялық жəне генетикалық зерттеу жүргізіліп, қоңыр таттың рассасына төзімділік танытатын Lr-ген тасымалдаушылары идентификацияланды. Бұл генотиптер қоңыр татқа төзімділікті арттыру мақсатында донор ретінде МAS (Marker assisted selection – маркер арқылы селекция) бағдарламасында қолдануға ұсынылады. Кілт сөздер: бидай, қоңыр тат, линиялар, төзімділік гендері, молекулалық маркерлер.
234
Ауылшаруашылық дақылдарын өндіретін барлық мемлекеттер үшін негізгі мəселе – астықтың өнімділігін көтеру жəне тұқымның технологиялық сапасын арттыру. Дəнді- дақылдардан жоғары жəне сапалы түсім алуға саңырауқұлақ қоздыратын əр түрлі аурулар орасан кедергі келтіреді. Қазақстанның бидай егістігінде сабақ тат (Puccinia graminis tritici), қоңыр тат (P. recondita tritici) жəне сары тат (P. striiformis tritici) аурулары кеңінен таралған жəне аса зиянды болып есептеледі [1]. Тат аурулары бидайды вегетациялық кезеңде зақымдайды жəне осы уақыт аралығында өсімдіктегі су режимін бұзады, мезгілсіз сабақтың жəне жапырақтың қурауына əсер етеді, дəн түзілуін нашарлатады, сол себепті бидай өнімінің жалпы салмағы мен сапалық қасиеттері төмендейді. Осыған байланысты тат ауруларымен күресіп төзімді жаңа сорттар шығару бидай селекциясында аса маңызды міндеттердің бірі болып отыр [2]. Бидайдың қоңыр таты ең қауіпті ауру болып табылады, инфекцияның қоздырғышы Puccinia triticiana. Қазақстанның бидай егетін аймақтарында қоңыр тат жыл сайын дамуда, бұл көрсеткіш жылдан жылға 4-тен 61% дейін жетті, яғни шамамен 0,4-0,5-тен 2-3 млн. га жерді құрады. Генетикалық төзімді сорттарды пайдалану ауруды бақылаудың ең тиімді, экономикалық жəне экологиялық сенімді əдісі болып табылады. Дəстүрлі селекция əдістерімен салыстырғанда MAS-селекцияның айтарлықтай айырмашылығы бар. MAS- селекцияның көмегімен іріктеуді дамудың кез-келген кезеңінде жəне ортаның жағдайына тəуелсіз жүргізуге болады. Ауруға төзімді гендерді бақылау үшін, осы белгілермен байланысқан молекулалық маркерлерді қолдану қажет. Осылайша бұл зерттеуде қоңыр татқа төзімді Lr68 жəне Lr10 гендері қарастырылды. Селекцияда ұзақ төзімділікті қамтамассыз ету үшін APR-гендерімен басланысқан молекулалық маркерлерді қолданады. Халықаралық СИММИТ орталығының ғалымдар тобы бидайдың Parula сорттынан Lr68 APR-генін идентификациялады. Lr68 гені 7BL хромосомада локализацияланған, ген көзі Тriticum aestivum болып табылады. Lr68 гені бидайдың ересек кезіндегі төзімділігін қамтамассыз етеді жəне бидайдың қоңыр татының дамуын бəсеңдетеді [3, 4]. Lr10 гені 1AS хромосомада локализацияланған, Lee жəне Timstein жұмсақ бидай сорттары ген көзі болып табылады [5]. Бұл ген Австралия, АҚШ, Ресей жəне халықаралық СИММИТ орталығының сорттарында кеңінен кездеседі. Зерттеудің мақсаты молекулалық маркерлерді пайдаланып бидайдың қоңыр татына төзімді Lr10, Lr68 гендерін тасымалдаушыларды идентификациялау. Зерттеу материалдары мен əдістері Зерттеу жұмысы Алматы қаласы, Өсімдіктер биологиясы жəне биотехнологиясы институты мен Алматы облысы, Алмалыбақ ауылы, Қазақ егіншілік жəне өсімдік шаруашылығы ғылыми зерттеу институтының тəжірибелік егіс алқабында жүргізілді. Зерттеу нысаны ретінде СП-2 тəлімбағында іріктелініп алынған 35 бидай линиясы қолданылды. Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағдайында СП-2 тəлімбағында сыналып жатқан бидай линияларының қоңыр татпен зақымдалуына бағалау McIntosh et. all.(1995) əдістемесімен жүзеге асырылды [6]. Бұл əдіске сəйкес реакцияның 5 типі қарастырылады: 0- иммунды, зақымданудың симптомдары жоқ; R-төзімді, патогендерге қарсы тұру қабілетінің болуы (майда, нашар дамыған бірен-саран урединийлер некрозбен қоршалған); MR- қалыпты, урединийлер ұсақ, хлорозбен қоршалған; MS-орташа төзімсіз, урединийлер көлемі орташа, жапырақ бетін 20-40%-ға дейін басқан; S-төзімсіз, урединийлері ірі, хлороз белгісі жоқ, зақымдалу қарқындылығы 50%-дан жоғары. Геномдық ДНҚ бидайдың 5 күндік өскінінен СТАВ əдісін қолдану арқылы бөлініп алынды [7]. ПТР (полимеразалық тізбектік реакция) əдісі төзімді гендердің тасымалдаушыларын идентификациялау үшін қолданылды. Молекулалық маркерлердің көмегімен СП-2 тəлімбағында сыналып жатқан бидай линияларынан қоңыр тат ауруына төзімді Lr10 жəне Lr68 гендерін анықтау жұмыстары жүргізілді. Бақылау ретінде Lr10 жəне Lr68 гендері бар изогенді линиялар мен сорттар қолданылды. Зерттеу жұмысы STS (Sequence 235
Tagged Sites) типті маркерлермен жүргізілді. Lr68 генін идентификациялау csGS маркері [4], ал Lr10 генін идентификациялау үшін F1.2245/ Lr10-6/r2 маркері қолданылды [5]. ПТР-дің реакциялық қоспасының көлемі 10 мкл құрайды, оның ішінде 1,0 мкл 10 х Taq
буфер, 1,0 мкл dNTP (нуклеотидтің концентрациясы 2,5 мМ), əр 10 pMol праймерден 0,2 мкл, Taq-полимераза 0,25 мкл, 5,35 мкл MQ - H 2 0 болды. Амплификация BioRAD T100 (Singapore) амплификаторында келесі параметрлер бойынша жүзеге асты: алғашқы денатурация - 5 мин 94 ° C; 45 айналым - 1 мин 94 ° C; 1 мин - 45 ° C; 2 мин - 72 ° C; соңғы элонгация сатысы 7 мин 72 ° C. ПТР өнімі формамид бояуымен боялып, амплификацияланған ДНҚ фрагменттерінің бөлінуі 2 % -тік агарозалық гельде электрофорез арқылы жүзеге асырылды. Нəтижелер мен талқылаулар Молекулалық маркерлерді қолдану гибридтер мен сорттардағы төзімділікгендерді идентификациялауға мүмкіндік береді. Бұл əдіс төзімді генотиптерді іріктеуді жеделдетіп, селекция процесстерінің эффективтілігін арттырады. Зерттеу жұмысы молекулалық скрининг жүргізу нəтижесінде бидай үлгілерінен төзімді Lr-гендерін анықтауға негізделген. ПТР жұмыстарының негізінде үлгілерден қоңыр татқа төзімді (Lr68 жəне Lr10) гендер идентификацияланды.
мынандай нуклеотидтер тізбегінен тұратын (5’-GTG TAA TGC ATG CAG GTT CC-3’, 5’- AGG TGT GAG TGA GTT ATG TT-3’) STS типті маркер болып табылады. F1.2245/Lr10-6/r2 маркермен ПТР жүргізу барысында күтілетін амплификация өнімінің молекулалық салмағы 310 ж.н. құрады. Оң бақылау ретінде Thatcher сортынан алынған Lr10 TC*6/Exchange (RL6004) изогенді линиясы, ал теріс бақылау ретінде Pavon 76 сорты қолданылды. 1-ші суретте ПТР өнімінің электрофореграммасы көрсетілген.
M–Молекулалық маркердің салмағы (Gene-Ruler 100bpDNALadder); 1–Lr10 TC*6/Exchange (RL6004) (оң бақылау), 2–Pavon 76 (теріс бақылау), 3–Бермет/МК3797/1, 4– Бермет/МК3797/2, 5–BDME/Yr2, 6–Санзар/RWKLDN9/2, 7–Алмалы/5347 Опата85/2, 8- Алмалы/5347 Опата85/3, 9– Алмалы/5347 Опата85/4, 10– Алмалы/5242Оxley1/1, 11- 23/Купава/1, 12–20/Княжна/1, 13–BILINMIYEN96.7/.../TOB//MCD/3/LIRA, 14- BEZOSTAYA1/.../5/F6038W12-1, 15– Avs × Naz 272/1, 16– Avs × Naz 272/1, 17– Parula 5355 ×293 a.2006, 18– Naz x Immyn78) × MK 3750. Сурет 1. STS типті F1.2245/Lr10-6/rмаркерді қолданып Lr10 генін идентификациялау ПТР-анализ нəтижесінде молекулалық салмағы 310 жұп нуклеотидті құрайтын қоңыр татқа төзімді Lr10 гені бар 8 линия (Бермет/МК3797/1, Бермет/МК3797/2, Алмалы/5347 Опата85/3, Алмалы/5347 Опата85/4, 14– BEZOSTAYA1/.../5/F6038W12-1, 15– Avs × Naz 272/1, 16– Avs × Naz 272/1, 17– Parula 5355 ×293 a.2006,) идентификацияланды. Төзімді Lr68 ген тасымалдаушыларын идентификациялау үшін csGS-F/R маркері қолданылып ПТР амплификация жүргізілді. STS типті csGS-F/R маркері мынадай нуклеотидтер тизбегінен тұрады: 5’-AAG ATT GTT CAC AGA TCC ATG TCA-3’, 5’-GAG TAT TCC GGC TCA AAA AGG-3’[4].Оң бақылау ретінде Parula сорты алынды. ПТР жүргізу нəтижесінде күтілетінамплификация өнімінің молекулалық салмағы 385 ж.н. құрады. 2- суретте бидайдың 19 үлгісіне жүргізілген электрофорез нəтижесі көрсетілген.
236
M - Молекулалық маркердің салмағы (Gene-Ruler 100bp DNA Ladder); 1–Стекловидная 24, 2–Parula (оң бақылау), 3–Алмалы/Уманка, 4–Алмалы/ГФ70/1, 5–Алмалы/ГФ70/2, 6– Наз/Обрий,7–Наз/ГФ55/1, 8–Наз/ГФ55/4, 9–F 7 Yr2 × Октябрина, 10–Г-428/Уманка, 11–Г- 428/Уманка 12–RWKLDN9/Faw3750/1, 13–Алматинская полукарликовая/Прогресс, 14–Г- 425/ГФ55/1, 15–Г-425/ГФ55/2, 16–Г-428/МК-122/2, 17–Bermet × RWKLDN9, 18– Бермет/МК3797/1,19–Бермет/МК3797/2.
Сурет 2. csGS маркерді қолданып төзімді Lr68генін идентификациялау Зерттеу нəтижесінде бидайдың 18 үлгісінің ішінде төзімді Lr68 гені бар 4 линия ерекшеленді: Almaly × Umanka/1, Naz×Obri/1, F 7 Yr2 × Октябрина жəне Г-428g × MK-122/2 линиялары. Lr10 жəне Lr68 төзімділік гендерімен байланысқан молекулалық маркерлерді қолданып бидайдың 35 перспективті линияларына жүргізілген молекулалық скринингтің жəне фитопотологиялық бақылаудың нəтижелері 1-кестеде көрсетілген.
Кесте – СП-2 тəлімбағындағы бидай линияларының селекциялық, фитопотологиялық жəне молекулалық бағалау, табиғи фон, Алмалыбақ, 2014
Үлгілер, линиялар Масақтану күні Өсімдіктің биіктігі, см Фитопатология лық бағалау
Almaly
× Obri/1
31.05.2014 80 0 – + Almaly × Umanka/1 02.06.2014 78 0 – –
Almaly × GF70/1 04.06.2014 73 0 – –
Almaly × GF70/2 03.06.2014 69 0 – –
Naz × Obri/1 09.06.2014 62 5MS – + Naz × GF55/1 05.06.2014 110 15MR – + Naz × GF55/4 10.06.2014 70 0 – –
Г-425
× GF55/1
07.06.2014 73 5MR – + Г-425 × GF55/2 09.06.2014 77 10MS – + Г-428g × MK-122/2 07.06.2014 99 15MS – + Bermet × RWKLDN9 24.06.2014 68 0 + – Bermet × MK3797/1 06.06.2014 57 0 + – BDME × Yr 2 29.06.2014 106 0 – –
Canzar x RWKLDN9/2 28.06.2014 80 0
Almaly (225) × 5347 Opata85(Yr18/Lr34)/ 31.06.2014 88 0 – – Almaly (225) × 5347
Opata85(Yr18/Lr34)/3 31.06.2014 85 0 + –
× 5347
Opata85(Yr18/Lr34)/4 06.06.2014 75 0 + –
× 5242Oxley1/1 06.06.2014 85 5MR – –
№23 × Kupava/1 09.06.2014 79 15MR – –
№23 × Kupava/19 07.06 83 0 – –
237
№20 × Kняжна/1 11.06.2014 77 0 – –
TAM105/3/NE70654/.../GUN 91MNCH
06.06 69 0 – –
BILINMIYEN96.7/.../TOB// MCD/3/LIRA 03.06.2014 79 0 – –
BEZOSTAYA1/.../5/F6038W 12-1
08.06.2014 67 0 + – Avs × Naz 272 06.06 61 0 –
– Avs
× Naz 272 06.06.2014 75 0 + – Avs × Naz 272 07.06 59 0 + – Parula 5355 × 293 a.2006 03.06.2014 77 0 + – (Naz x Immyn78) × MK 3750 07.06.2014 73 0 – –
F 5 428 × Уманка
05.06.2014 85 10MR – +
5 428
× Уманка
06.06.2014 90 10MR – +
03.06.2014 80 0 – +
7 Yr2
× Октябрина
03.06.2014 85 0 + + Алматинская полукарликовая/Прогресс 28.05.2014 95 10MS –
Сонымен СП-2 тəлімбағында линиялардың масақтану кезеңі 28.05.2014 пен 31.06.2014 аралығында болды, өсімдіктің биіктігі бойынша ең жоғары көрсеткіш 110 см Naz × GF55/1 линиясы ал ең төмен көрсеткішті 57 см Bermet/MK3797/1 линиясы көрсетті. Фитопотологиялық бағалау бойынша линиялардың көбі төзімді жəне орташа төзімді болды. Молекулалық маркерлерді қолданып, СП-2 тəлімбағында бидай линияларына жүргізілген зерттеулердің нəтижесінде 18 үлгінің генотипінде Lr10 жəне Lr68 төзімділік гендері анықталды. F 7 Yr2 × Октябрина линиясы ерекше көзге түсті, себебі бұл үлгінің генотипінде екі бірдей Lr10 жəне Lr68 төзімділік гендері анықталынды. жүктеу/скачать 8,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|