Хабаршы «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 8,32 Mb. Pdf көрінісі
|
Кеуwords: art pedagogy, pedagogy, Kazakhstan art, art education, pedagogical potential of art. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 110 УДК 378.147 КУЛЬТУРА УСТНОЙ РЕЧИ В НЕЯЗЫКОВОМ ВУЗЕ Еспаева Б.А. – старший преподаватель кафедры «ГиИЯ», Алматинский технологический университет e-mail: batiha_73@mail.ru В данной статье рассматривается вопрос повышения уровня культуры устной речи в неязыковом вузе. Высокий уровень культуры устной речи необходим современным специалистам вне зависимости от специфики их профессии. Данная необходимость вызвана большой конкурентоспособностью на рынке труда. Студенты как начинающие специалисты должны уметь презентовать собственные навыки, использовать специальную терминологию, эффективно общаться на профессиональном языке. Развитие данных навыков и способностей возможно лишь на занятиях русского языка, который на данный момент является одним из основных разговорных языков в различных отраслях бизнеса. Русская устная речь обладает особыми характеристиками, такими как интонация, произношение, выразительность и др., их необходимо практически развивать. Автор делится опытом обучения студентов неязыковых специальностей на занятиях по русскому языку. В статье описаны упражнения, разработанные автором для студентов специальности «Химическая технология органических веществ», указываются цель, время выполнения каждого упражнения, приведена подробная инструкция по их выполнению. Также перечислены основные результаты, получаемые студентами, от применения данных упражнений, и рассмотрена основная задача преподавателя в ходе выполнения упражнений. Ключевые слова: культура устной речи, речевые компетенции, вербальные навыки, узкоспециальная и общенаучная терминология, свободная дискуссия. Грамотного человека всегда отличает высокая культура речи. Она характеризует его не только как образованного человека, но и как специалиста в своей профессии, способного решать разнообразные задачи. Цель преподавателя русского языка в неязыковом вузе – подготовка специалистов с развитыми речевыми компетенциями, поскольку без речевых навыков невозможно деловое общение и карьерный рост. Коммуникативные способности студентов тесно связаны с их уровнем культуры устной речи. Под культурой речи понимается область языкознания, занимающаяся проблемами нормализации речи, разрабатывающая рекомендации по умелому пользованию языком. Культура речи содержит в себе три компонента: нормативный, этический и коммуникативный. Именно коммуникативный компонент способствует достижению целей общения. Культурная речь отличается богатством словаря, разно- образием грамматических конструкций, художественной выразительностью, логической стройностью. Правильность речи воспитывается в процессе обучения языку, изучения литературы [1, с.118]. Культура устной речи – более узкое понятие, охватывающее успешное применение языковых норм русского языка при вербальном общении. К характеристикам устной речи можно отнести ее направлен- ность на определенного собеседника или аудиторию, эмоциональность и быстроту восприятия слушателем. Устная речь использует разговорно-бытовую, просторечную, иногда диалектную лексику и фразео- логию. Ее синтаксис характеризуется частым употреблением простых и неполных предложений; порядок слов не всегда обычный. Из сложных предложений употребляются чаще сложносочиненные, чем сложноподчиненные; причастные и деепричастные обороты в устной речи используются редко. Чаще всего устная речь является диалогической. Но она применяется также в лекциях, докладах, выступлениях и в этих случаях носит монологический характер, а по лексике и синтаксису приближается к письменной речи. В устной речи кроме лексико-грамматических средств используются вспомогательные средства передачи мысли: мимика, жесты, интонация, паузы, возможность повторения [2, с.9]. Уровень культуры устной речи определяется способностью студентов к профессиональному обще- нию, использованию профессиональной терминологии, логичностью и выразительностью речи. Автором была разработана серия упражнений для студентов специальности «Химическая технология органи- ческих веществ», направленных на совершенствование речевых компетенций студентов, поднятие их уровня культуры устной речи. В каждом упражнении указываются цель, время на выполнение задания и инструкция по выполнению. ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 111 Упражнение № 1: «Вербальная терминология». Цель упражнения - отработка умения передавать суть сказанного своими словами; развитие взаимо- действия участников между собой; введение элемента игры. Время на выполнение задания: 15 мин. Инструкция. Группа студентов разбивается на 4 команды. Каждой команде предоставляется текст по специальности, например, «Химическая технология», «Энергетический эффект химического процесса, «Химические методы анализа», «Природные и синтетические красители». Командам требуется выписать из данных текстов термины и записать их значение своими словами. Каждая команда зачитывает свои записи перед другими, задача других команд назвать сами термины по прозвучавшим определениям. Преподаватель по итогам выполнения задания задает студентам следующие вопросы: «Каким должно быть определение, чтобы оно наиболее точно передавало суть термина?», «Каким образом вы будете использовать термины в своей профессиональной деятельности?» и т.д. Знание узкоспециальной и общенаучной терминологии и передача их своими словами развивают способности к запоминанию, умение использовать научные понятия и термины в практических ситуациях, в профессиональном общении [3, с.85]. Упражнение №2: «Использование причастных и деепричастных оборотов для построения высказываний». Цель упражнения - развить вербальные навыки — говорения и слушания. Время на выполнение задания: 15-20 мин. Инструкция. Преподавателем выбираются двое студентов из группы. Выбранные участники садятся попарно спиной к спине. Одному участнику выдаются рисунки, изображающие различные профессио- нальные ситуации так, чтобы партнер не видел изображения. Это может быть «Взрыв на химическом заводе», «Ссора подчиненного с руководителем», «Химическая реакция» и т.п. Пример ситуации приведен на рисунке 1. Рис.1. Взрыв на химическом заводе Участник, получивший рисунки, должен описать словами, что изображено на его листке, при этом его речь должна быть построена с использованием причастных и деепричастных оборотов. Другой участник записывает его высказывания и оценивает, насколько правильно была описана ситуация, выявляет ошибки в построении предложений. В дальнейшем студентами группы приводятся способы разрешения ситуаций. Преподавателем подводятся итоги упражнения: указываются пропущенные ошибки, даются рекомендации по грамотному построению предложений, обобщается информация о вербальной коммуникации, подчеркивается ее значение для профессиональной деятельности. Упражнение № 3: «Особенности речевого поведения в профессиональной сфере». Цель упражнения - развить логическое мышление, ораторские навыки. Время на выполнение задания: 10-15 мин. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 112 Инструкция. Группа разделяется на две части — «ученые» и «потребители» — для обсуждения вопроса: «Следует ли ограничивать использование генетически модифицированных организмов (ГМО) в продуктах питания?» Каждая группа может занять как положительную, так и отрицательную позицию. Главная задача студентов – подготовка публичного выступления. Каждая группа приводит логически обоснованные выводы в защиту собственной позиции. Представители от каждой группы выступают поочередно, обращаясь к другим участникам и стремясь привлечь их на свою сторону путем убедитель- ного изложения своей позиции. После окончания всех выступлений участники делают вывод о том, какая группа - «ученые» или «потребители» - произвела на них наиболее сильное убеждающее воздействие, с какими трудностями они столкнулись в процессе выступления. Преподавателем анализируются выразительность и убедительность выступлений. Вместе со студентами обсуждаются языковые средства, использованные выступающими, составляются рекомендации для успешного выступления. Данное упражнение схоже со свободной дискуссией, которую отличают спонтанность развития и невысокая организованность. Такая дискуссия имеет как плюсы, так и минусы. К преимуществам можно отнести, прежде всего, отсутствие жесткого регламента и свободу высказываний, что способствует большей активности участников, а это расширяет поле возможных точек зрения и подходов к решению ситуации. К недостаткам такой техники ведения дискуссии можно отнести неорганизованность, в ходе которой можно потерять цель дискуссии, спровоцировать хаос [4, с.79]. Таким образом, разработанные упражнения по культуре устной речи приводят к следующим результатам: - знание узкоспециальной и общенаучной терминологии; - применение различных грамматических конструкций в ходе профессионального общения; - овладение навыками публичного выступления; - стремление к использованию грамотной и логически построенной речи. В ходе выполнения упражнений студенты не только развивают свои речевые навыки, но и учатся командной работе, оттачивают умение искать необходимую информацию, а также презентовать ее перед аудиторией. Задача преподавателя заключается в мотивации студентов, пробуждении интереса к культуре устной речи для формирования специалистов, отвечающих требованиям современных работодателей, и достижения ими успехов в профессиональной деятельности. 1 Азимов Э.Г., Щукин А. Н. Новый словарь методических терминов и понятий (теория и практика обучения языкам). – М.: Издательство ИКАР, 2009. – 448 с. 2 Голуб И.Б. Русский язык и культура речи: Учебное пособие. – М.: Логос, 2010. – 432 с. 3 Еспаева Б.А., Жунусова К.А. «Профессиональный русский язык для студентов специальности «ХТОВ». Учебное пособие по русскому языку для студентов специальности «ХТОВ». – Алматы: АТУ, 2014. – 100 с. 4 Панфилова А.П. Инновационные педагогические технологии: Активное обучение: учебное пособие / А.П. Панфилова. – М.: Издательский центр «Академия», 2009. –192 с. Түйіндеме Еспаева Б.А. – «МжШТ» кафедрасының аға оқытушысы, Алматы технологиялық университет Тілдік емес жоғары оқу орнында ауызша сөйлеу мәдениеті Бұл мақалада тілдік емес жоғары оқу орыныңда ауызекі тіл мәдени деңгейін арттыру мәселесі талқылануда. Сөз мәдениетінің жоғары деңгейі қазіргі заманғы мамандарға қажет. Бұл еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру жөнінде қажеттілігінен туындады. Оқушылар бастауыш сарапшылар кәсіби тілде тиімді қарым-қатынас үшін арнайы терминологияны қолдануға өз дағдыларын ұсынуға қабілетті болуы тиіс. Осы дағдылар мен қабілеттер орыс тілі сабақтарында дамыту мүмкін, ол қазіргі уақытта бизнестің әр түрлі салаларында негізгі сөйлейтін тілдердің бірі болып табылады. Орыс тілдің арнайы сипаттамалары: интонациясы, айтылуы, сөз мәнерлілігі, оларды практикалық дамытуға керек. Автор тіл емес мамандықтарының студенттерінің оқыту тәжірибесімен бөліседі. Мақалада «Органикалық заттар- дың химиялық технологиясы» мамандығының студенттеріне үшін әзірленген жаттығулар келтіріледі, әрбір жаттығу- дың орындалуын, оларды іске асыру үшін егжей-тегжейлі нұсқаулар көрсетілген. Осы жаттығулардың негізгі нәти- желері түгендерленген және жүзеге асыру кезінде оқытушының басты міндеті көрсетілген. Тірек сөздер: сөйлеу мәдениеті, сөйлеу құзыреті, ауызша дағдылары, жоғары мамандандырылған және жалпы ғылыми терминология, еркін пікірталас. ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 113 Summary Espaeva B.A. – senior teacher of «GaIL» department, Almaty technological university The culture of oral speech in non-linguistic university This article discusses the question of raising the cultural level of the spoken language in «not language high school». The high level of culture of speech requires a modern professionals, regardless of their specific profession. This is caused by the need for greater competitiveness in the labor market. Students beginners experts should be able to present their own skills to use a special terminology to communicate effectively in professional language. The development of these skills and abilities is possible only in the classroom of the Russian language, which is currently one of the main languages spoken in the various sectors of business. Russian speaking has special characteristics, such as intonation, pronunciation, expression et al., They must be practical to develop. The author shares his experience of training of students of not language specialties in the classroom in the Russian language. The article describes the exercises developed by the author for the students of specialty "Chemical technology of organic substances" specified target, the execution of each exercise, detailed instructions for their implementation. It also lists the main results obtained by students from the application of these exercises and is considered the main task of a teacher during exercise. Keywords: culture of speech, speech competence, verbal skills, highly specialized and general scientific terminology, free discussion. ӘОЖ 372. 8: 811.111 ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУ ҮДЕРІСІНДЕ ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Жумашбекова Д.Ш. – магистрант, e-mail: dari-gusha@mail.ru Ережепова А.Т. – магистрант, e-mail: aiza_erezhepova@mail.ru Қазақ Мемлекеттік Қыздар педагогикалық университеті Мақалада шетел тілін үйрету үдерісінде ойын технологиясын қолдану арқылы білім алушылардың танымдық қабілеті мен мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыру қарастырылады. Бұл педагогика ғылымдағы өзекті мәселелердің бірі. Шетел тілін үйрету барысында болашақ тұлғаның гуманистік, гуманитарлық қалыптасуына ықпал етіп, танымдық қабілетін дамыту мен мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыруда мектепте оқытылатын тіл саласындағы пәндер ерекше мәнге ие болуда. Сондықтан, тілдерді оқыту үдерісінде оқушылардың танымдық қабі- леті мен мәдениетаралық құзыреттілікті қалыптастырудың тиімді жолдары – ойын технологиясын қолдану. Ойын технологиясы өзінің жүйелілігінің, мақсаттылығының нәтижесінде пәннің оқытылу сапасына тікелей ықпал ете алатындығымен, білім алушы бойындағы мәдениетаралық құзыреттілікті қалыптастыру, танымдық қабілеттерін арттыра алатындығымен ерекшеленеді. Шетел тілін оқыту үдерісінде ойын технологиясын қолданудың маңызы зор. Ойын өз-өзіне сенімсіз, ұялшақ білім алушылар сөйлеу арқылы сенімсіздік кедергісін жоюға көмектеседі. Ойын арқылы білім алушылар әңгімені бастау, оған ілесу, қолдау, әңгімелесушінің сөзін бөлу, оның ойымен келісу немесе келіспеу, сұрақтар қою сияқты қарым-қатынас элементтерін меңгереді. Ойын элементтерін пайдалану арқылы қиын да күрделі тақырыптарды оқыту үдерісінде білім алушыларға жеңіл де оңай үйретуге мүмкіндік береді. Мақалада танымдық қабілетке, мәдениетаралық құзыреттілікке, ойын технологиясына жеке анықтамалар берілген. Сонымен қатар, оқыту барысында қолданылатын дидактикалық ойын түрлері мен ойын элементтері көрсетіледі. Түйін сөздер: ойын технологиясы, мәдениетаралық құзыреттілік, танымдық қабілет, оқыту процесі Қазіргі Қазақстан Республикасында болып жатқан өзгерістер шетелдермен қатынастың көбеюі, шетел инвестициясының деңгейінің жоғарылауы, экономикалық өсу шетел тілін оқыту заман талабына сай, уақыт ағымына қарай өзгертіп, толықтыруларды талап етеді. Сонымен қатар, еліміздің қарқынды даму жолындағы елді демократияландыру, әлеуметтік өркендеу саласындағы талпыныстары білім беру жүйе- сін жаңаша бағытта дамытып оқыту мен тәрбие үрдісін жетілдіруді талап етіп отыр. Егемендік алған елі- міздің даму кезеңінде оның дүниежүзілік аренаға шығып, басқа елдермен саяси-экономикалық, мәдени қатынастарды қалыптастыруы, әр түрлі дипломатиялық қызмет атқаруы шетел тілінің рөлін көтеруді қажет етеді. Шетел тілін мектепте оқыту дәрежесін арттыру, әсіресе қазақ тілінің мәртебе алуына байланысты шетел тілін ана тілімен салыстыра отырып үйрету еліміздегі халыққа білім берудің өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Оған үш тұғырлы тіл туралы «Мен қазіргі заманғы қазақстандықтар үшін үш тілді білу әркімнің дербес табыстылығының міндетті шарты екендігін айтып келемін. Сондықтан Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 114 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар саны кемінде 20 пайызды құрауы тиіс деп есептеймін» - деген елбасының жолдауы айғақ бола алады [1]. Ұлы француз жазушысы В.Гюго былай деген: «Халықтың ұлылығы санымен өлшенбейді, жалғыз ғана өлшем оның ақыл-ойының және өнеге деңгейінің дамуы» [2,37 б.]. Бұл жағдайларда қазіргі оқу үрдісі тек мемлекеттік тілді насихаттау ғана емес, сонымен бірге басқа халықтардың тілі мен мәдениетін игеруге бағытталғандығы атап көрсетілген. Шетел тілін үйрену барысында болашақ тұлғаның гуманистік, гуманитарлық қалыптасуына ықпал етіп, танымдық қызығушылығы мен мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыруда мектепте оқытылатын тіл саласындағы пәндер ерекше мәнге ие болуда. Өйткені, теория- лық және практикалық ұғымдар ғылымның қай саласында болса да тіл арқылы меңгерілетіндігі ешбір талас туғызбайтын ақиқат шындық. Осы орайда, тілдерді оқыту үрдісінде оқушылардың танымдық қабілеті мен мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастырудың тиімді жолдарын айқындай түсу және оның міндеттерін шешу қазіргі кезеңдегі басты мәселелердің бірі. Сондықтан, тек бір ғана тілді оқыту аясында шектеліп қалмай, білім берудің жалпы дидиактикалық негіздерін басшылыққа ала отырып, білім алушыларға тілдерді оқыту арқылы танымдық қабілеті мен мәдениетаралық құзыреттілігін арттыру мәселелерін шешу, оның әдіс-тәсілдерін аша түсу өмір қажеттілігінен туындауда. Білім алушылардың танымдық қабілеті мен мәдениетаралық құзыреттілігін бүгінгі қанат жайып қарыштай дамыған ғылым саласымен ұштасса, ол тек тиісті деңгейде табысқа жетіп, оны біліп қана қоймай, келешекте өрістете түсетіні сөзсіз. Ертеңгі іс бүгіннен бастау алатындықтан, білім алушыны оқи білуге, оқығанын көңілге тоқи білуге қалыптастыру, заңдылықтарды меңгеру мен дағдыларды бойына сіңіру, үйрету – білім беру негіздерін басшылыққа алумен шарттас. Шетел тілін үйрену барысында осы дағдыларды пайдалана білу білім алушының қабілетіне байланысты. Әдетте, болашақ тұлғаның білімді меңгеруі, өмірді түйсініп түсінуі тану әліппесінен бастап өркендейді. Осы орайда, Мұқағали Мақатаев- тың: Бар кітапқа бас болған, Әліппе - ғылым атасы. Әліппеден басталған, Даналықтың данасы, - деген өлең шумақтары орынды айтылған [3, 29 б.]. Оқу әліппесі сияқты ғылымға бастар жолдың әліппесі жаңа ақпаратты алуға деген қызығушылықтан, оларды тану білудегі танымдық қабілеттен басталады. Демек, оқушыны іздендіруге, өзін-өзі тануға, қоғамдағы қарым-қатынасқа тисіті бағыт-бағдар ұстай білуге үйрету де тіл арқылы жүзеге асатын құбылыс. Сондықтан, шетел тілін меңгеруге ынталандыру білім алушының танымдық қабілеті мен бірлік- те шешілетін күрделі мәселе. Қазіргі таңда еліміздегі қазақ, орыс және ағылшын тілдерін менгеру басшы- лыққа алынып отырған кезде, оны игеруге деген қабілет пен қызығушылықты қалыптастырудың тиімді де ортақ жолдарын көрсету қажет. Мәдениетаралық құзыреттілік– оқып жатқан тіл елінің немесе елдерінің мәдени ерекшеліктері туралы білімін кеңейту, тілдік және тілдік емес іс-әрекетті сол ерекшеліктерге сай қолдана білуін дамыту, өз елі мен оқып жатқан тіл елінің жалпы және жеке мәдени ерекшеліктерін айыра білу. Ал танымдық қабілет – білім алушылардың негізгі іс-әрекеті болып табылатын күрделі үрдіс. Білім алушының таным- дық қабілеті танымдық ақпаратты қабылдаудан бастап, күрделі шығармашылық үрдістің қалыптасуымен аяқталатын түрлі сезімдік көріністермен сипатталады. Шетел тілін үйрету үдерісінде білім алушылардың танымдық қабілеттерін арттыру, белсенді іс-әрекеттерін ұйымдастыру, құзыреттілігін және мәдениетара- лық құзыреттілігін қалыптастыру, білім сапасын көтеру мақсатында қолданылатын әдіc-тәсілдердің бірі – ойын технологиясы. Ойын ойнау арқылы білім алушылар: - өздерін көрсете алады; - өзара қарым-қатынасқа түседі; - жеңіске деген ұмтылыстары пайда болады [4, 36 б.]; Бастауыш сынып оқушыларының ең негізгі әрекеті – ойын. Тек дәстүрлі әдіспен білім беру арқылы алға қойған мақсатқа жетіп, қалаған нәтижеге қол жеткізе алмайтындықтан шетел тілін оқыту үдерісінде ойын технологиясын қолданудың маңызы зор. Ойын арқылы қызықсыз да қиын тақырыптарды жеңіл де оңай және барлық оқушыларды қамти отырып, қойылған мақсатқа бір қадам жақындай түсуге болады. Сабақ барысында қолданылатын дидактикалық ойындарды төрт топқа бөлуге болады [5, 4-5 б.]. ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 115 1. Фонетикалық ойындар Мақсаты: Оқушыларды ағылшын дыбыстарын еш қиындықсыз дыбыстауға, алфавитті меңгертуге үйрету. «Аралар» ойыны. Құрал-жабдықтар: ковбой қалпағын киген ағылшын арасы мен тақия киген қазақ арасының суреті. Ойын барысы: Мұғалім екі араны таныстырады. Ағылшын арасы [ð] деп (тілі- мізді тістеп «з» деп айту) ызылдайды, ал қазақтың арасы [ʒ] деп ызылдайды. Екі ара бір гүлдің үстінде кездесіп қалып бір-біріне екі елдің жаңалықтарын айтып жатыр (кезек-кезек [ð], [ʒ] деп айту). 2. Лексикалық ойындар. Мақсаты: өткен тақырып бойынша сөздік қорларын кеңейту және бекіту. «Алтыншысын ата» ойыны. Ойын барысы: Ойыншылар дөңгелектеніп отырады. Ойынды бастаушы өткен лексика бойынша сөздерді атай бастайды. Мысалы, 5 спорттың түрі, 5 мамандық, 5 мектеп құралдары, 5 жануар т.с.с. Жалғастыруға ұсынған адам 6-шысын атайды. Егер тез айтса, сол адам жүргізуші болады. Біраз ойланып айтса, бұрынғы адам бола береді. Мысалы: a rubber, a desk, a ruler, a chair, a board… (a pen). 3. Грамматикалық ойындар. Мақсаты: Грамматикалық тақырыптар бойынша білім, білік, дағды- ларын бекіту. «Күн мен түн» ойыны. Ойын барысы: Мұғалімнің командасымен «night» деп айтқанда оқу- шылар көздерін жұмады, ал «day» дегенде тапсырманы орындайды. Мұғалім қазақша айтады, оқушылар ағылшын тіліне аударады; Мұғалім ағылшын тілінде сөйлем айтады, оқушылар болымсыз түрі мен сұраулы сөйлем жасайды. Мысалы: T: «мысық», P: «a cat»; T: «мысық жақсы көреді», P: «a cat like»; T: «мысық доппен ойнағанды жақсы көреді», P: «a cat likes to play with a ball»; 4. Орфографиялық ойындар. Мақсаты: сауатты жаза білуге дағдыландыру. «Қуыршақ» ойыны. Құрал-жабдықтар: магнит, әріптер жазылған дөңгелектер. Ойынның барысы: Тақтада домалақтардан құралған қуыршақтың суреті бар. Бірінші қуыршақта қысқа сөз жазылған. Әр қуыршақ бір домалаққа артығырақ (домалақтар бос), қатысушылар кезекпен тақтаға шығып ереже бойынша сөз жазады. Ереже: барлық сөздер бірдей әріптен басталу керек. Алдындағы сөзден келесі сөз бір әріпке артығырақ болу керек. Пәнді оқытуда ойын түрінде өткізу, ойын технологияларын пайдалану тұлғаның дамуына әсер етеді, жеке даралықтың пайда болуына жол ашады. Бұл өз кезегінде білім алушылардың мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыру, танымдық қабілеттерін арттыру, белсенді іс-әрекеттерін ұйымдастыру үшін аса маңызды. Сыртқы қажеттіліктерден еркін, өзіндік бағалау, ерікті түрдегі әрекет ретінде анықталатын ойын технологиялары тіл білімінде жүзеге асуымен аса құнды. Өйткені, ол шетел тілін үйренумен сәйкес келеді. Егер ол тұлғаның еркін шығармашлығын, еліктеу мен еріктің, ойдың белсенді жұмысын жорамал- дамаса, онда ойын өзінің мағынасын жоғалтады. Ойын әрекеттерінің жүйесін жасау үшін түрлі ойындарды кешенді пайдалану қажет: ойын – жаттығу- лар, іздестіру ойындары, драмалаушы ойындар және басқалар. Тұлғалық дамуға ойындарды тек кешенді пайдалануда ғана қол жеткізуге болады. Фольклор, ұлттық дәстүрлер мерекесі ретінде қабылданатын театрландырылған қойылымдардың маңызы ерекше [3,31б.]. Әдебиеттерден ойынды басқару проблемасына бір мағыналы қатынасты таппадық. Ойын еркін әрекет ретінде басқаруды жоққа шығара алмайтындығы туралы дидактиктердің ұстанымдарын құптаймыз. Білім алушыларды тұлғалық дамыту тұрғысында нәтижелі болу үшін ойын стихиялы болмауы тиіс. Педагоги- калық басқарудың мәні қатысушылардың, көрермендердің және сарапшылардың ойынға деген дұрыс қатынасын анықтайтын жағдай жасаудан тұрады. Ойын түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұны неғұрлым сәйкес алынса, соғұрлым оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану сабақтың әсерлігін, тартымдылығын күшейтеді, білім алушылардың сабаққа деген ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Ойын түрінде өтетін сабақтар білім алушыларды үлкен өмірге Лексикалық Фонетикалық Дидактикалық ойындар Грамматикалық Орфографикалық Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 116 дайындайды. Олар үшін тек қандай да бір жағдайда не істеу керектігін жаттап, есіне сақтаудан гөрі іс- жүзінде көріп, өзін рөлге қойып, шешім қабылдау әлдеқайда қызық. Осындай ойын түрлері имитациялық деп аталады. Оқытудың имитациялық түрі арқылы білім алушылардың білім сапасы мен белгілі бір пән немесе тақырып бойынша дайындығын білуге болады [6, 47 б.]. Ойын түрлері өте көп. Соның ішінде көп пайдаланылатын: ойын - сабақ, ойын - жаттығу, сергіту ойындары, дидактикалық мақсаттағы ойындар, сөздік ойындар, логикалык ойын есептер, ұлттық ойындар. Мұндай ойындар білім алушыны жан-жақты дамытып, білімді толық игеруге көмектеседі. Оқу үрдісінде кеңінен қоладынылатын ойынның тағы бір түрі ол - дамытушы ойындар. Дамытушы ойындардың маңызы білім алушылардың ынта – ықыласын есепке ала отырып, оқуды қызықты етіп, білім, білік, дағдыны қалыптастыру. Дамытушы ойындарға қойылатын талап – білім алушының танымдық әрекетін, қызығушылығын дамыту, мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыру [7, 52 б.]. Жалпы ойын білім алушылардың танымдық мүддесінің қалыптасуына жағымды әсер етіп, шетел тілін жақсы игеруіне әсерін тигізеді және олар білім алушының бойындағы дербестік, талапшылдық сияқты қасиеттерді дамытып, ұжымшылдық сезімін тәрбиелейді. Білім алушылар белсене жұмыс істеп, бір-біріне көмектесіп, жолдастарын мұқият тыңдайды; ал мұғалім тек бақылаушы, оқу қызметін басқарушы болады. Ойын әрекетіндегі жүргізуші мұғалімнің рөлі, оның негізгі мәртебесіне байланысты. Ол – әріптес. Сондықтан, қарым-қатынас ынтымақтастық пен өзара қарым-қатынас арқылы, «субъект – субъектіге» қағидаты бойынша құрылуға тиісті. Егер жүргізуші міндетін оқытушы атқарса, онда ол төмендегі рөл- дерде көрінеді: 1) ойын тәртіптері мен ойын әрекеттерін түсіндірумен ғана шектелетін нұсқаушы; 2) білім алушылардың әрекетін бағалайтын, ойын тәртіптерінің сақталуын бақылайтын, ойын әрекетін қадаға- лайтын төреші – сот; 3) ойын барысында көмек көресететін, ақыл айтатын, тапсырма беретін жаттық- тырушы; 4) ойын қорытындысын шығаратын және үлгіленген жағдайды шынайлықпен жалғастыратын, ойын барысын реттейтін, ойын барысында көңіл бөлетін және қолдайтын жүргізушінің өкілі. Біз мақаламызда екі тілдің ерекшеліктерін ескере отырып, дамытуға арналған тапсырмалар мен жаттығулар ұсындық. Білім алушылардың тілді меңгерудегі іс-әрекеттерін белгілі бір іскерліктері мен дағдыларын дамыту, мәдениетаралық құзыреттіліктерін қалыптастыру, танымдық қабілеттерін арттыру үшін ойынды қолдану ерекшеліктері ескеріліп, білім алушылармен тиімді жұмыс жүргізілді. Білім алушыларды топқа бөле отырып, берілген тапсырмаларды жарыса орындауға, қызығушылығын арттыру- ға септігін тигізеді. Танысу тақырыбында қатысушыларды айнала шеңбер түрінде отырғызып, «Interesting name» атты тақырыппен сұхбат алу ойыны. Бұл ойынның мақсаты – қатысушы өзін таныстыру және өз есімін түсіндіріп өту. Оқытушы білім алушыға өзінің атын қызықты, ерекше, есте қаларлықтай түсіндіріп өтуді тапсырады. «Interview» жұппен жұмыс жасау керек. Оқытушы қатысушыларға өзінің жұбын табуды ұсынады. Таңдаған жұбын жақсы тану үшін одан сұхбат алу қажет. Сосын сұхбат алушы сұхбат алған адамының не туралы айтқанын топқа түсіндіреді. Топтың әр адамы сол жұптардың ұқсастығы жайлы бір- біріне түсіндіреді. Мысалы, шашының түсін, бет-әлпетінің т.б. сияқты ұқсастықтарын айтады. Осы тәсіл білім алушының еркін ойын жеткізуге, сөздік қорды байытуға көмектеседі деп ойлаймыз. Өткізілген сабақтардың бірінде студенттерді 1-2 санау арқылы екі топқа бөліп, қазақ және ағылшын наным-сенім- деріне байланысты дайындалған мәтін таратылады (1-топқа 1-мәтін, 2-топқа 2-мәтін). Бірінші этапта қатысушылар мәтінмен танысады. Әр топ өз қатысушыларымен мәтіндегі негізгі мағынасын, неге көңіл аудару керектігін бірлесе отырып ақылдасады. Ал түсінбеген жолдары болса оқытушыдан сұрауға мүмкіндіктері бар. Келесі этапта 1-топтағы білім алушылар 2-топтағы білім алушылармен бірігіп жұп құрайды. Содан соң жұптасу арқылы өз мәтініндегі наным-сенімдер туралы түсінгенін бір-біріне айтады. Осы орайда, әр қатысушы мәтінді кең көлемде түсінеді. Ал оқытушы сұрақ қою мен суреттер көрсету арқылы студенттердің екі елдің наным-сенімдері бойынша алған білімдерін тексере алады. Сабақта ағылшын тілінде сөйлейтін мемлекеттердің мәдениеті мен өз елінің мәдениетімен қатар қарастыру білім алушылардың мәдениетаралық құзыреттілікті қалыптастыруда, танымдық қабілеттерін арттыруда қолданылған ойындардың бірі «Holidays...», «Just the facts» . «Holidays...» ойынында – Ұлыбритания мен Қазақстанның мерекелері жайлы қысқаша мәлімет бері- леді. Осы тақырыптарды өту барысында ағылшын тілінде мерекелерге байланысты бейне фильмдер көрсетіліп, оларды талдау, біздің елімізде тойланатын мерекелермен салыстыру. Осы тақырыптарға байланысты білім алушыларға түрлі түсті тәттілер ұсынылады, таңдаған тәттілерінің түсіне қарай 3 топқа бөлінеді және түсіне қарай тапсырмаларын алады. Үш топқа үш түрлі тапсырма: 1) мереке жайлы диалог құру; 2) мереке туралы қысқа қойылым қою; 3) Венн диаграммасы арқылы ұқсастықтары мен айырмашы- лықтарын анықтау; Соңында елтану тесттін жүргізу арқылы сабақты қорытындылауға болады. ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 117 «Just the facts». Оқытушы тақтаға 3 сұрақ жазады, мысалы: What kind of music do you like? Where do you usually listen to music? Who is your favourite singer? Әрбір студент 3 үлестірмелі қағаздан алып, оның әрқайсысына, әр сұраққа жауап жазады. Оқытушы барлық қағаздарды жинап алып, араластырады да, әр студентке 3-3-тен таратады. Кезекпен студент тақтаға шығып қолындағы карточкада жазылған сөздерді сипаттайды, ал қалған студенттер сипатталуына қарай сұрақтың жауабын табады. Барлық карточкалардың жауабын тапқанда ойын аяқталады. Жалпы мәдениетаралық құзыреттілікті қалыптастыруда, танымдық қабілеттерді арттыруда ойындар- дың рөлі ерекше. Себебі ойын білім алушының бір-бірімен, оқытушымен әрекеттесуге деген талпынысын жандардырады және әңгімелесу барысында теңдік шартын тудыру арқылы оқытушы мен білім алушы- ның арасындағы дәстүрлі кедергіні жояды. 1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына Елбасының жолдауы, «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». – 2007. – 28-ақпан 2. Құнанбаева С.С. Теория и практика современного иноязычного образованияю. – Алматы, 2010 г. 3. Құлжанова Н. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні // Қазақстан мектебі. – 2001 жыл. –№1. 4. Қарашева Т. Студенттерге шет тілін үйрету үрдісінде мәдениетаралық құзырлықты қалыптастыру. Хабаршы, Абай атындағы ҚазҰПУ, 2011 ж. – № 4. 5. Нұртаза А.Ш. Ағылшын тілі сабағында дидактикалық ойындар арқылы коммуникативтік құзыреттілікті дамыту, Шетел тілін оқыту әдістемесі, 2014, 4 (60) 6. Елизарова Г.В. Культура и обучение иностранным языкам. – 2005 г. 7. Тоқсанбаева Н.Қ. Танымдық іс-әрекетке кіріспе: Оқу құралы. – Алматы, 2007. Резюме Жумашбекова Д.Ш. – магистрант, А.Т. Ережепова – магистрант, Казахский Государственный Женский Педагогический Университет Эффективность использования игровых технологий в процессе обучения иностранному языку Данная статья рассматривает использование игровой технологий для формирование межкультурной компетенции студентов и их когнитивных навыков в процессе обучения иностранного языка. Предмет в языковой сфере имеют особенный смысл в развитий когнитивных навыков и формирований межкультурной компетентности влиял на гуманное и гуманитарное развитие личности в процессе обучения иностранного языка. Использование игровой технологий в процессе обучение языков – одно из эффективных путе в развитий когнитивных навыков и формирований межкультурной компетенттости. Игровый элементы помогают студентам устранить в себе неуверенности. С помощью игры студенты усваивают следующие элементы как начать разговор, перебивать его, высказывать свое мнение, ставить вопросы и т.д. Этот метод имеет некоторые особенности, ее системность и цельность может повлиять на качество предподавания, проконтролировать и оценить знания студента, определить формирование знаний студентов и возможности совершенствований знаний. Это одна из актуальных проблем в педагогике. Также игровые технологии предоставляют нам возможность облегчить процесс обучения. Данная статья рассматривает объяснения когнитивных навыков, межкультурной компетентности и игровой технологий. Ключевые слова: игровая технология, межкультурной компетенция, когнитивные навыки, процесс обучения Summary Zhumashbekova D.Sh. – undergraduate, Erezhepova A.T. – undergraduate Kazakh State Women Teacher Training University The effectiveness of usage game technology in the process of teaching a foreign language This article considers the usage of game technology to improving students’ intercultural competence and cognitive skills in the process of learning a foreign language. It is one of the topical problems of pedagogical science. Subjects concerning to a language which taught at school to create students’ cognitive skills and intercultural competence to formulate human and humanitarian skills of future identity in the process of teaching a foreign language. One of the most effective way to improve students’ cognitive skills and intercultural competence in the process of learning a language is – game technology. This method has some peculiarities, with its systematic and focus on the quality of teaching, show the students’ knowledge and qualification clear and exactly, easy to evaluate, direct to determine the students’ intercultural competence formation and future development opportunity. Game technology helps to make away with uncertainty and incertitude. With the help of game students can give their own opinion, own ideas, to prove his judgement, to have own point of view, put a questions and share impressions. Also game technology give us opportunity to make easier teaching process. In this article were given description and concrete information about cognitive skills, intercultural competence and game technology. Key words: game technology, intercultural competence, cognitive skill, teaching process Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 118 УДК 373.1013.54 ПӘНАРАЛЫҚ БАЙЛАНЫС АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ МЕН ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ҒЫЛЫМИ ЖҮЙЕСІ (МОДЕЛІ) Капанова Б.К. – Абай атындағы ҚазҰПУ, Қазақстан географиясы және экология кафедрасының аға оқытушысы, Bagilagsh@mail.ru Мақалада пәнаралық байланыс арқылы экологиялық білім мен тәрбие берудің ғылыми жүйесі баяндалған. Қазіргі таңда мектептегі оқыту процесінде пәнаралық байланыс ерекше әрі жылдам дамуда. Пәнаралық байланыс оқу бағдарламаларының өзара үйлесілімдігі, тоғысқан жүйесі. Ғылым салаларының негізі белгілі бір білім жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Пәнаралық байланыстың нәтижесінде оқытудың дамытушылық, білім және тәрбие берушілік қызметі арта түспек. Сонымен қатар эколгиялық ұғымдардың ішкі табиғи байланыстарын ашу, қоршаған орта, табиғат, адам, қоғам ойының даму заңдылықтарын дамыту, қазіргі білім беретін мектептің экологиялық білім мазмұнының бағытын жасауға септігін тигізеді. Бұл бағдарламаның басты ерекшелігі-ұлттық, өлкелік. Жергілікті жер материалдарымен жасай отырып, білімін тереңдету. Түйін сөздер: Пәнаралық байланыс, категория, теория, практика, объектив, диференция, интеграция, биосфера, модель, этноэкология, анализ, кәсіби білім, технологиялық әдістер. Жалпы білімнің мазмұны ғылымдардың өзара байланысы,өндіріспен қоғамдық дамудың жаңарту процесіне тікелей ықпал жасайтындығы дәлелденіп отыр. Сондықтан да, қазіргі таңда мектептегі оқыту процесінде пәнаралық байланыс ерекше орын алып, педагогикалық маңызға ие болып келеді. Пәнаралық байланысқа ғылыми зерттеулерде көптеген анықтамалар берілген. Педагогикалық сөздікте: «пәнаралық байланыс оқу бағдарламаларының өзара үйлесімдігі», - деп көрсетілген. Бұл анық- тама пәнаралық байланыстың нақты маңызын көрсетеді. Ал, пәнаралық байланыс ұғымы үш бөліктен тұрады. Бірінші-құрамы, екінші-байланыс амалы, үшінші-байланыстың бағыттылығы (3-сызбанұсқа). [1] 3-сызбанұсқа. Пәнаралық байланыстың нұсқасы Пәнаралық байланыстың негізгі бөлігі – оқу пәндері арасындағы тақырыптары мен пәндік хабарлама- лардың объектілері кіреді. Ал, екінші бөлігі-байланыс амалына-бір пәннен екінші пәнге және басқалары- на хабар беру амалы алынады. Байланыс амалы әр түрлі жағдайларға байланысты шешіледі. Олар: білім деңгейі, көрнекі құралдары, техникалық оқу құралдары, әр түрлі жабдықтар, яғни материалдық базасына байланысты. Үшінші бөлімі-хабардың бір пәннен екінші пәнге өтіп отыру бағыты көрсетіледі. Пәнаралық байланыс маңызды әдістемелік категория. Ғылымдар жүйесін пәнаралық байланыс негізінде қарасты- рып, жекелеген арнайы түсініктермен қатар бірнеше ғылымға ортақ түсініктер алынады. Осылайша, ғылым салаларының ұғымдары белгілі бір білім жүйесін қалыптастыруға бағытталады. Теория мен практика арасындағы байланыс ашып көрсетіледі, біртұтас мақсатқа жұмсалады (4-сызбанұсқа). [2] Пәнаралық байланыс Құрамы-байланыстың негізі Байланыс амалы-хабар беру Байланыс бағыттылығы-бір пәннен екінші пәнге берілуі ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 119 4-сызбанұсқа. Пәнаралық байланыстардың моделі Пәнаралық байланыс білім беру мазмұнын, әдістер жүйесін және ұйымдастыру жұмыстарының түр- лерін сапалық жағынан қайта құруды қажет етеді. Бұл жұмыс нәтижесінде оқытудың дамытушылық, білім және тәрбие берушілік қызметі объективтік түрде кеңейеді. Білім мазмұнын анықтауда диференция- лану, интеграциялану қағидалары негізге алынады. Сонымен экологиялық ұғымдардың ішкі табиғи байланыстарын ашу, табиғат, қоғам, адам ойының даму заңдылықтарын дамыту, қазіргі білім беретін мектептің экологиялық білім мазмұнының бағытын жасауға негіз болады. [3] Экологиялық білім мен тәрбие беру ісінде пәнаралық байланысты пайдалану ісінде мына қағидаларды ескердік: - оқыту процесінде пәнаралық және пәншілік байланысты пайдалана отырып, ғылым аралық байла- нысты ұғындыру; - туған халқының, ұлтының мәдени-тарихи байлығын меңгеруді, жалпы адамзаттық қатысты білім- дермен ұштастыру қағидасы; - білім мазмұнын дербес жүйе ретінде қарай отырып, жеке тұлғаның жан-жақты білімді болу қағидасы; - білім мазмұны, жалпы деңгейде болуы мен ғылымның жаңалықтарын қамту. Пәнаралық байланыс негізінде экологиялық білім берудің жоғарыда келтірілген талаптарын ескере отырып, өткізілген сабақтар негізінде биосфераның біртұтастығын қоршаған ортаны әр текті ластанудан қорғау, табиғат байлықтарын тиімді пайдалану шаралары,өлкелік, ұлттық материалдармен танысу негізінде туған жер оған деген сүйіспеншілік, оны аялау, қорғау, үнемді пайдалану, сақтау жолдары тәрізді жағдайларға өте терең мән беріп, мазмұнын ашуға тырыстық. Біз бұл бағдарламаны құрған кезде И.Д. Зверевтің [117, 118 ,119] идеясын ұстандық (5-сызбанұсқа). [4] – Табиғаттың дамуының біртұтастығы. – Қоғам мен табиғаттың байланыстығы. – Адамның еңбек процесінде табиғаттың өзгеруі. – Адам денсаулығына қоршаған ортаның әсері. – Адамның адамгершілік дамуындағы табиғат. – Табиғат-қоғам-адам жүйесінің өзара оптималдығы. «Этноэкологияның» пәнаралық байланысы: 1. Табиғат және біз-экология: - ботаника Химия география биология Валеология Жаратылыстану циклы Экология Гуманитарлық цикл Өлкетану Құқықтану Экономика Бейнелеу Әдебиет Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 120 - зоология - география - химия - тарих - бейнелеу өнері - әдебиет. 2. Табиғат байлықтары, оларды қорғау - экология: - геология - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану, тарих, әдебиет 3. Ауаның ластануы, оны қорғау - экология: - география - ботаника - зоология - химия 4. Су ресурстарын қорғау, су қоры оны пайдалану - экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану, тарих, әдебиет 5. Топырақты қорғау, топырақ, оның эрозиясы - экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану,тарих,әдебиет 6. Өсімдікті қорғау,тіршілік үшін өсімдіктің маңызы-экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану,тарих,әдебиет 7. Жануарлар дүниесін қорғау,жануардың табиғаттағы,адам өміріндегі маңызы- экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану,тарих.әдебиет 8. Табиғатқа адамның әсері-экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану,тарих.әдебиет 9. Ерекше қорғалатын аймақтар,олардың маңызы-экология: - география - ботаника - зоология - химия - құқықтану, тарих, әдебиет ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 121 5-сызбанұсқаның моделі Бұл бағдарламаның негізгі ерекшелігі-көрсетілген бағыттар ұлттық, өлкелік, жергілікті жер материал- дарымен толықтырылуды қажет етеді. - оқушыларды осы материалдар негізінде жағдайдың негізін анықтап, одан шығу жолдарын көрсетіп, қорытынды жасай білуге баулу. - ұлттық материалдарды сабақта пайдалану нәтижесінде қушылар елдің, жердің тарихымен тереңірек танысып, білуге қызығушылығы артады. Бұл жұмыстар нәтижесінде қызықты материалдар жинақталады. Осы материалдар сол жердің, елдің тарихы, өткені туралы мәліметтерді толықтыруға септігін тигізеді. - жергілікті жер жағдайын қарастыру негізінде оқушылар теориялық білімді,практикамен байланыс- тырады. Анализ жасауға үйренеді. Осылайша, өздері таңдаған кәсіби мамандықтары бойынша эколог, биолог, тарихшы, заңгер, химик, дәрігер, мұғалім, құрылысшы, фермер, т.б. осы мәліметтерді ескеретін болады. Қазіргі заман талабына сай жан-жақты білімді, экологиялық мәдениетті ойлай алатын, қорытын- ды шығарып, шешім қабылдай алатын жоғары адамгершілікті жеке тұлға қалыптастыруға септігін тигізеді. [5] 1. Балтаев А.Д. "Пән аралық байланыс арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие беру. Диссертация жұмысы, педагогика ғылымының кандидатын алу үшін. – Алматы: ҚазҰПУ, 1994. – 145б. 2. Бейсенбаева А.А. Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі пәнаралық байланыс 24 (лекция). – Алматы, 1991. – 4-9 бет. 3. Значение межпредметных связей в учебной работе школы. – Алматы,1998. – С. 219 4. Божович Л.И., Словина Н. Психологические развитие школьников и его воспитания. – М.:Знание, 2004. – С. 96. 5. Зверев И.Д. Ведущие идей и понятие содержании экологического образования. Проблемы экологического образования в школе. – М.:Педагогика,2001. – 45 с. Резюме Капанова Б.К.- Старший преподаватель кафедры география Казахстана и экология, , ҚазНПУим. Абая. Bagilagsh@mail.ru Экологическое образование через междисциплинарного образования и научно-исследовательской системы (модели) Статья черезмеждисциплинарного экологического образования в системе образования и научных исследований. В настоящее время быстрое развитие междисциплинарного общения и процесс обучения в школе. Совместимость с образовательными программами междисциплинарной системы коммуникационной шине. Направленных на формирование основы отдельных отраслей научного образования. В результате, междисциплинарный учебного образование и обучение развития увеличит уровень обслуживания клиентов. А также открытие естественных экологических концепций внутренних коммуникаций, охраны окружаю- щей среды, природы, людей, развития мышления шаблонов компании, школа будет способствовать направлению содержания экологического образования. Главной особенность этой национальным, региональным и местным материалы, чтобы создать знания. Ключевые слова: Экологическое образование и профессиональная подготовка, модель, профессиональное образование, технологические методы, теория, практика, объектив, биосфера, анализ, категория. Summary Kapanova B.K. – chief teacher Kazakh National Universitynamed after Abai Environmental education through the interdisciplinary education and research system (model) Article through inter disciplinary environ mental education in the system of education and research.Currently,the rapid development of inter disciplinary communication and learning process at school.Compatible with the educational programs of inter disciplinary communication bus system.Aimed at forming the basis of certain branches of science education.As a result,Inter disciplinary teaching developmental education and training will increase customer service.As well as the opening of the natural ecological concepts of internal communications,environment,nature,people the development of the company’s thought patterns of development the school will contribute to the environmental education.The main feature of this program is national, regional, and local materials to create knowledge. Keywords: Environmental education and training, model, professional education, technological methods ,theory, practice, obeetive, biosphere, analysds,category Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 3(51), 2016 ж. 122 УДК811.161.1 ФРЕЙМОВЫЙ СПОСОБ ПРЕДСТАВЛЕНИЯ ЗНАНИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ Утегенова Д. – кандидат педагогических наук, доцент кафедры казахского и русского языковАО «Университет КАЗГЮУ», email. ytegenova58@mail.ru В статье рассматриваются возможности использования в образовательном процессе фреймовой технологии. Данная технология позволяет студентам развить познавательную активность, самостоятельное мышление и творческие способности, меняет саму природу образовательной педагогической среды, наполняя ее духом сотрудничества. Под фреймовой технологией автор этой статьи понимает изучение учебного материала, структурированного определенным образом в специально организованной последовательности. Основной признак технологии – увеличение объемов изучаемых знаний без увеличения учебного времени. Ключевые слова: фреймовая технология, фреймовая схема, модель знаний, слоты. В настоящее время практически все развитые страны осознали необходимость реформирования систем образования с тем, чтоб студент действительно стал центральной фигурой учебного процесса. Реформирование системы образования сопровождается внедрением и применением инновационных технологий. Гуманистический характер образования в системе высшей школы предполагает, что в центре образовательного процесса находится личность студента. Познавательная деятельность и оказание помощи студентам со стороны педагога являются ведущими в тандеме «преподаватель - студент». Именно такая система образования отражает гуманистическое направление в инновационной педагогике. Методика преподавания русского языка как наука тесно связана с другими науками и, в частности, с психологией и лингвистикой. Любое изменение научных парадигм в указанных сферах знаний должно с неизбежностью влиять и на методику. Вторая половина ХХ века ознаменовалась вступлением науки в новую «эру» – когнитивную, характеризующуюся интересом к изучению познавательных процессов, проблем памяти и мышления, соотношения последнего с языком. Одним из основных понятий когнитивной науки является понятие знания. Процесс жизнедеятельности индивида рассматривается в когнитологии как процесс получения, обработки, хранения, порождения и использования им знаний. При этом имеющиеся у индивида знания не только играют важную роль в понимании окружающего мира, но и активно используются в процессе вербальной коммуникации, а также детерминируют поведение человека. В электронном словаре Lingvo в переводе с английского frame имеет несколько значений. Как существительное фрейм – это структурная единица различных интеллектуальных и других объектов; как глагол – обозначает «строить высказывание», «строить планы; как прилагательное – переводится: «рамочный, имеющий в основании раму», « фреймовый, имеющий как важную единицу «фрейм» (в различных смыслах этого слова).В качестве основных структур знаний рассматриваются фреймы (структуры данных, предназначенные для представления стереотипной ситуации – М.Минский), схемы (структуры, организующие прошлый опыт – F.Bartlett), скрипты (сценарии) (ментальные репрезентации каузально связанных действий – R.Abelson, R. Schank). При попытке познать новую ситуацию индивид выбирает из своей памяти структуру, в наибольшей степени соответствующую этой новой ситуации, и использует ее для интерпретации поступающей информации. Будучи связанными с лексемами, указанные структуры знаний обусловливают понимание, запоминание и порождение вербальных сообщений (Минский 1978, 1979; Чейф 2001; Schank 1990).Все указанные авторы отмечают, что применение «фреймового» подхода в обучении языку позволит сделать процесс обучения более эффективным. На основании вышесказанного, мы под фреймовой технологией понимаем изучение учебного материала, структурированного определенным образом в специально организованной последователь- ности. Основной признак технологии – увеличение объемов изучаемых знаний без увеличения учебного времени. Обычно фрейм состоит из нескольких ячеек (слотов), каждый из которых имеет свое назначение. Фрейм представляет собой модель – абстрактный образ стандартных стереотипных ситуаций в символах – жесткую конструкцию, содержащую в качестве элементов пустые окна – слоты, которые многократно перезаряжаются информацией. При помощи фреймовой модели можно «сжимать», структурировать и систематизировать информацию в виде таблиц, матриц.Если обобщить имеющуюся ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Педагогические науки», № 3(51), 2016 г. 123 литературу по данному вопросу, можно выделить следующие элементы концептуальной картины мира, или единую классификацию фреймов. Схемы – способы представления информации, в результате которого происходит упорядочивание информации и разделение явлений на сходные и различные [1]. Часто в качестве синонимов употребляются фрейм, скрипт, МОР, сценарий. Главным признаком схемы является наличие в ней постоянного каркаса, заполняемого переменными, возможность одной схемы опираться на другие (подсхемы). Образы – результаты отражения предметов и явлений в сознании человека. Образы (images) являются одной из форм репрезентации и хранения информации об окружающем мире в форме «квазикартинок». В основе создания образов лежат «отпечатки» (replicas) прошлого опыта сенсорной деятельности. Образы создаются путем «топографической съемки» репрезентируемого объекта. Метафорические образы могут быть уподоблены «изображению, генерируемому на катодно-лучевой трубке в соответствии с компьютерной программой» [1]. Скрипты – типы структур сознания, виды фрейма, выполняющие задание в обработке естественного языка: привычные ситуации описываются скриптом как стереотипные смены событий. Так, рассказ о культпоходе в музей можно представить через указание на скрипт «музей». Действие ознакомиться мы запомним, если поймем, что знакомствовстречается именно в скрипте «музей». Скрипт «музей» (картины, художники, Третьяковская галерея) достаточен для того, чтобы воспроизвести рассказ о посещении музея. Важным свойством скриптов является повторяемость слов, ролей, единиц, входящих в структуры текстообразования. Скрипт позволяет понимать не только реальную или описываемую ситуацию, но и детальный план поведения, предписываемого в этой ситуации. Скрипты могут быть не только повествовательными (дающими развертывание линии рассказа), но и локационными (описывающими реорганизации в пространстве или времени), логическими (показывающими линию размышлений) и т. п. [2]. Гештальт-структуры – когнитивные и психические структуры, которые характеризуют человеческое восприятие и интерпретацию действительности [3]. Наиболее ярким примером в теории гештальтов является различие ФИГУРА–ФОН. Суть этого различия заключается в том, что при восприятии любого дифференцированного поля одна из его частей инвариантно выделяется; эта часть называется фигурой, а все остальное – фоном, основой фигуры. Энграммы – отражение внешнего окружения в сознании человека в виде образов вещей и других предметов. Они исполняют роль «опор» и представляют собой «своеобразные следы опыта». Стратегии – выбор необходимого слова, его поиск в памяти, а также способ создания новых слов и предложений [1]. Планы (план – заранее намеченная система деятельности, предусматривающая порядок, последова- тельность и сроки выполнения работ; взаимное расположение частей, краткая программа какого-либо изложения [1]. Сценарии. Под сценарием, одним из основных понятий концепции М.Минского, понимается разновидность структуры сознания. Сценарий вырабатывается в результате интерпретации текста, когда ключевые слова и идеи текста создают тематические («сценарные») структуры, извлекаемые из памяти на основе стандартных, стереотипных значений. М.Минский выделяет следующие уровни сценарной структуры: Поверхностно-синтаксический фрейм (обычно структуры вида «глагол + имя»). Примером такого фрейма может служить модель или схема структуры предложения (его графический образ). Поверхностно-семантический фрейм: значения слов, привязанные к действию. Говоря о семанти- ческом фрейме, необходимо обратиться к такому понятию, как денотат. Это слово обозначает некоторые языковые единицы – множество объектов действительности (вещей, свойств, состояний, процессов, отношений), которые могут именоваться данной единицей (в силу ее языкового значения) [4]. Семантический фрейм построен на денотатах. Например, при обучении лексике на уроках по развитию речи часто прибегают к фреймовым цепочкам.Семантические фреймы являются прекрасным способом развития логического мышления и пополнения лексического запаса. жүктеу/скачать 8,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|