247
– Вы где покупали яйца? – спросила у друга симпатичная молодая девушка.
Обладатель диетических яиц охотно рассказал, в каком магазине совершил
покупку [1, с.82].
А дальше у героя возникает целая гамма чувств от зависти к другу до
ревности.
Или:
- Тетя Даша жалуется, Петенька, что ты очень мало кушаешь, - ворковала
Клавочка.
- А мне, Клавочка, идет подпитка из космоса, - отшучивался Петр.
А дальше предательство, самоубийство, трагическая случайность.
Или
- Заходите, я соберу на стол, попьем чаю, поговорим. Муж на сенокосе.
- Ты такая же красивая, какой была тогда, когда вскружила голову
молодому секретарю райкома комсомола [1, с.87].
А дальше воспоминания об утраченном чувстве, раскаяние, надежда на то,
что дети будут счастливее их.
Или
Однажды вечером она робко постучала к соседу и попросила помочь ей
открыть рыбные консервы, а потом предложила вместе поужинать.
Или
Они встретились случайно в магазине, когда у столика складывали в пакеты
свои немудреные покупки.
«Ужин одинокой женщины», - подумал он.
«Ужин одинокого мужчины», - подумала она.
А дальше обман, надежда, разочарование[1, с.85].
Создается впечатление, что совместное принятие пищи начало всех начал.
Влюбленный студент дарит любимой преподавательнице бурсаки, влюбленный
журналист в экспедиции всю ночь ждет завтрак, чтобы встретиться с девушкой.
Образы еды могут стать приметами времени: «Попутешествовали, Федя,
помечтали, пора и честь знать. Завтра после работы загляну на Центральный
рынок, куплю картошки, свеклы, капусты. Там они дешевле, чем в нашем
магазине» [1, с.71].
Образы еды становятся приметами места: «Ой, девоньки! Это мы на
Капчагайском водохранилище, на шашлыках» [1, с.89].
С ужина начинается освоение новой территории. «На ночѐвку обосновались
на берегу шумной горной реки. Ужинали и ставили палатки в свете фар
автобуса уже далеко за полночь» [1, с.87].
Или
«Иван развѐл костѐр и принялся готовить ужин. Он беспрерывно запускал в
рюкзак руки, доставал многочисленные свѐртки» [1, с.90].
Или
«И мы пошли обедать. В просторной столовой (в интернате 270 детей), в
углу, под раскидистым фикусом стоит стол для гостей. На обед подали свежие
помидоры, борщ, биточки, хлеб, чай с молоком, сливочное масло, мандарины»
248
[1, с.101].
Далеко не всегда еда описывается подробно. Как мы видим, часто она
просто присутствует в свертках, в рюкзаках, на столе. Автору удобнее
описывать сытого героя. Через образы еды писатель находит возможность
индивидуализировать портретные характеристики. У безнравственного Петра в
палатке «обнаружили "космические подпитки" в совершенно земной упаковке:
шоколад, конфеты, дорогие вина»; жгучая брюнетка «с мерцающими, будто
звѐзды в ночи, чѐрными раскосыми глазищами целыми днями перебирает
овощи» [1, с.71].
Личности персонажей раскрываются через режим их питания. Увлеченность
работой показана через следующую сценку: «В кабинет впорхнула, точно
бабочка, учительница: «Я еще не обедала, меня уже шатает», - выпалила она с
порога» [1, с.56]. Основательность и надежность студентки-практикантки
раскрывается через характерные детали. «– Я ничего не забыла? Хлеб,
картошка, чай. До утра же будем ездить, – беспокоится домовитая Эльвира» [1,
с.57]. Одиночество холостяка сопровождается ироническим замечанием. «Но
вот кефир, консервы, колбасы и сыр при мне. С этим «набором для холостяка»
(не путать с набором для холодца!), лечу домой» [1, с.89].
Итак, парадигма: интертекст – система образов еды создает своеобразную
эстетическую атмосферу в книге Константина Прокопова «Магнитные бури»,
гармонизирует
взбудораженную
«магнитными
бурями»
реальную
действительность, доказывает возможность поддержания порядка, обеспечения
мира и спокойствия в нашей жизни.
Используемые источники
1.Прокопов К.П. «Магнитные бури». - г.Усть-Каменогорск, 2015. - 110с.
УДК 81.115
ҚАЗАҚ, ОРЫС ТІЛДЕРІНДЕГІ БҤРКЕНШІК АТТАРДЫҢ
ЛИНГВОМӘДЕНИЕТТІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Тӛлеуова А.Т. Абдрахманова Т.М.,
С.Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ӛскемен қаласы
Ономастика жалқы есімдерді зерттейді. Ономастика ӛз ішінде екі салаға
бӛлінеді. Оның бірі – антропонимика кісі аттарын зеттеу обектісі етіп алса, екіншісі
– топонимика географиялық атауларды зерттеу обектісі етіп қарастырлады.
Антропонимика ғылымының бӛлімдері: адамның аты жӛні, әке аттары, кісінің шын
аты, лақап аты, бҥркеншік аты, этноантропонимдер антропонимдер.
Бҥркеншік есімдердің ғылыми әдебиеттерде аллонимдер, титлонимдер,
астронимдер
(астеронимдер),
псевдандрондимдер,
псевдогонимдер,
анаграммалар, ҧжымдық псевдонимдер, ананимдер, криптонимдер, ҧлттық
псевдонимдер деген тҥрлері бар. Лақап аттардың бір тҥрі ретінде бҥркеншік
аттардың да (псевдонимдердің) әлеуметтік мәні мен коммуникативтік қызметі
249
ерекше. Бҥркеншік ат (псевдоним) деп шын аттан бӛлек, ойдан шығарылған,
кӛп реттерде фамилия мен есімдер орнына жҥретін атауларды айтады. Ол
гректің псевдонимес сӛзінен «жалған аталған, жасырын» деген ҧғымды
білдіреді. Бҥркеншек аттарды әлеуметтік саяси ӛмірге қатысушы қоғам
қайраткерлерді, ақындар мен жазушылар, журналистер мен кӛркем ӛнер
мамандары пайдаланған. Бҥркеншік аттарды пайдалану әсіресе ӛткен
ғасырлардағы орыс кӛтерісшілерінде кӛбірек болған. [1]
Бҥгін менің қарастыратын тақырыбым бҥркеншік ат (псевдоним) туралы
болмақ. Ең алдымен бҥркеншік ат адамдарға не ҥшін керек деген сауалға
қарапайым ӛмірден мысал келтіретін болсақ:
Біріншіден, ӛзінің ат-атағына шіркеу келтірмеу ҥшін;
Екіншіден, ӛзі шынайы айта алмайтын пікірді айту ҥшін;
Ҥшіншіден, ӛзі таныс адамдардың кӛңілін қалдырмау ҥшін;
Тӛртіншіден, қоғамдық пікір тудыру ҥшін;
Бесіншіден, белгілі бір тақырыпты ӛтімді, талқыланып жатқандай етіп
кӛрсету ҥшін. Мҧнан басқа саяси, діни тҧрғыдан да ғаламторда ӛтірік,
бҥркеншік атпен жалған ақпарат, арандатушылық сипаттағы дҥниелерді тарату
ҥшін қолданады.
Бҥркеншік ат , псевдоним (грек. pscudos — жалған, опута — есім) —
автордың ӛзінің шын есімін ауыстырып қолданатын ойдан шығарылған есімі.
Бҥркеншік атқа қоғам қайраткері, жазушылар, суретшілер мен артистер тҥрлі
себептердің салдарынан иек артқан: цензураның ізіне тҥсуінен жасырыну ҥшін,
авторлық және шығарма бағасын айқындау ҥшін қолданған (әдеби маска).
Сондай-ақ, алғашында ӛзінің суреткерлік қарымына сенімі нық болмаған
жағдайда, аттас адамдар кездескенде де Бҥркеншік ат қолдануы
мҥмкін. Шәкәрім
Қҧдайбердіҧлы кейбір
шығармаларының
астына
―Ҧмытылған‖ деп қол қойған. Ә. Бӛкейханов ӛзінің бірқатар зерттеу,
мақалаларына ―Қыр баласы‖, ―Арысҧлы‖, ―Қалмақбай‖, т.б. деп қол қойса,
М. Әуезов ―Қоңыр‖, ―Арғын‖, ―Жаяусал‖, ―Айғақ‖ деп қол қойған.
Ҧлы Абайдың алғаш ӛлеңдерін Кӛкбай ақын атынан жариялауы Бҥркеншік ат
пайдаланудың бір тҥрі. Бҥркеншік ат тҥрлерінің елуден астам тҥрі бар.
Мәселен, автордың туған жерін меңзеуі, (мысалы, Ә. Тарази), арғы тегін білдіру
ҥшін (Мҧстафа Ӛзтҥрік), т.б. қолданылуы мҥмкін.
[2]
Бҥркеншік аттардың орыс жазушылары мен актерлері арасында ХІХ
ғасырда кеңінен тарағаны белгілі. Мысалы: А.И.Герцен ӛз шығармаларына
«Икандер» деп А.П.Чехов – Анче, Антоша; Н.Н.Борисов – Кисляев, Крапива,
Рувер, Лаэрт деп қол қойып отырғаны аян. А.М.Горкий жазушылық қызметінде
кӛптеген бҥркеншік аттарды пайдаланыпты. Мысалы: Горький, Некто,
Паскарелло, Терро, Дон-Кихот, Василий Сизов, Хламида т.б. Бҥркеншік ат әлем
халықтарына кеңінен тараған. Мысалы, Дж.Свифтің 70-тен, В. Скоттың 160-тан
астам Бҥркеншік аттары болған.[3]
Кез келген автор Бҥркеншік атпен шығарма жазуға хақылы. Бҥркеншік ат
авторлық қҧқық бойынша қорғалады және автордың келісімінсіз оның
Бҥркеншік атын жария етуге ешкімнің хақысы жоқ. Бҥркеніш атты, яғни ойдан
250
шығарылған лақап атты кӛбінесе ӛнер адамдары: жазушылар, ақындар,
суретшілер мен артистер жиі қолданады. Мысалы, жазушыға ӛз аты-жӛнінің
дыбысталуы қҧлаққа жағымсыз не кҥлкілі болып кӛрінуі мҥмкін, содан барады
да ол кітабын бҥркеніш атпен жариялайды. Актерге ең қажеті - ӛз есімінің тілге
жеңіл айтылуы. Ӛйткені, оның аты-жӛні, сахнадан немесе радиодан жиі
айтылады . Сондықтан ол жҧмысты оңайлату ҥшін басқаша, жеңілірек фамилия
таңдайды. Кейде мынадай да жағдай болады: ақын ӛз ӛлеңін қҧпия сақтайды,
оны кім жазғанын жҧртқа білдіре бергісі келмейді. Сол себепті ол ӛлеңін
бҥркеніш атпен бастырады.
Кӛптеген ӛнер адамдары ата-анасы азан шақырып қойған есімдерін ӛзгертіп,
бҥркеншік атпен танылған. Мҧнда бірі руының атын шығарғысы келсе, енді
бірі кӛз тимесін деген мақсатты кӛздеген. Мәселен, эстрада әншісі Айжан
Нҧрмағамбетованың қҧжаттағы есімі Айтжан Нҧрмағамбетова екен. Ал Айжан
— әншінің туған сіңлісінің аты. Әнші халыққа ер баланың атымен танылғысы
келмегендіктен есімін ӛзгерткен. Сондай-ақ, кезінде талай бойжеткеннің
арманына айналған Бҥркіттің шын есімі — Айбек. Әнші бҧл атты таңдауын дәл
осы қҧс секілді ӛнер әлемінде биік самғағысы келгенімен тҥсіндіреді. Ал
Ресейде де бҥркеншік аттарды пайдалану кеңінен тараған және ойларының
ҧшқыр болғанына таң қалмасқа болмайды. Мысалы, Жанна Фриске (Жанна
Копылова), Алсу ( Алсу Сафина), Жасмин (Сара Манахимова), Максим
(Марина Абросимова), Авраам Руссо (Авраам Ипджян), т.б.
Ӛнер адамдарын бҥркеніш ат жамылуға мәжбҥр ететін жайттар ӛте кӛп
болуы мҥмкін. Ол олардың ӛз еркі, ӛз қҧпиясы. Ал енді бҧл қҧпияны олардың
ӛз рҧқсатынсыз ешкімнің ашуға, әйгілеуге хақысы жоқ.[4]
Әдебиеттанушы ғалым Б.Кенжебаев бҥркеншік аттарды қою әдісті былай
жіктеді:
Бҥркеншік аттардың жасау, туу жайымен байлансыты немесе
географиялық принцип бойынша (туған жер ру атымен қою) Мысалы: Ақмола,
Омбылық, Қоңыр, Семей т.б.
Криптонимдік әдіс бойынша (ӛз атының немесе фамилиясын бас әрпін
қысқартып қою) Мысалы: М.Ә. – Мҧхтар Әуезов, М.Ж. – Мағжан Жҧмабаев,
С.С. – Сәкен Сейфуллин.
Лақап аттармен атау (дене пішіні, псхологиялық ерекшелігіне
байланысты) Мысалы: Қараша бала – Б.Майлин, Зайсан жігіті, Жаны ашыған –
Ж.Байболов, Семинарист Әуезов – М.Әеузов т.б. [5]
Ал
орыс жазушылары мен ғалымдарының саяси-қоғам және
революционер
қайраткерлердің
бҥркеншік
аттармен
жарияланған
шығармаларын жинап, авторлығын анықтап, ол бҥркеншік аттардың шығу
себебін дәлелдеген тҧңғыш зерттеуші Иван Филиппович Масанов еді. Оның
«Орыс ғалымдары мен жазушыларының және қоғам қайраткерлерінің
бҥркеншік аттарының сӛздігі» (М., 1956-1960) деген тӛрт томдық еңбегі
баршаға мәлім. Бҧнда бҥркеншік аттардың сипаттары, оның шығуы мен
тарауындағы тҥрлі себептері мен жағдайлары кеңінен айтылады. [6]
Қазақтарда, орыс халықтарыда бҥркеншік есім алуда, кӛбінесе, туған жерін,
251
шыққан ата-тегін, руын кӛрсетеді; аты-жӛндерін бас әріптермен қою, тегін емес
тек атын ғана кӛрсетіп қоюы, арман, мақсатын бейнелеуі, баласының атын қою
т.б. Бҥркеншік есімді әркім ӛзі таңдайды. Және ол оның кӛзқарасына, объектіге ат
қою қатынасына, мінезіне және т.б. себептерге байланысты болады.
Қазақ дәстҥріндеде, орыс әдебиетінде де адамның жалқы есімнен басқа да
толып жатқан (жанама, бҥркеме лақап, балама т.б.) қосымша аттары болады.
Қосымша аттар адамдар арасындағы ӛзара қарым-қатынастардың ыңғайына
қарай ӛзгеріп, әр алуан морфологиялық тҧлғалармен тҥрленіп, сҧхбаттасушы
субъектілердің бір-біріне деген ізет-қҧрметін, кӛңіл-кҥйін, ішкі сезімін,
дәстҥрлі әдептілік пен жол-жоралғыны таныту ҥшін, жан дҥниесін паш ету
мақсатында жҧмсалады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. ―Ол Кім. Бҧл не.‖, I-том
2. «Қазақстан»: Ҧлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев –
Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл
3. http://massaget.kz/blogs/13040/
4. Дмитриев В. Г. Скрывшие своѐ имя: (Из истории анонимов и
псевдонимов)
5. «Қазақстан Заман» газеті
6. Сақ Қ. «Қазақ» газетінде қоғамдық-саяси мәселелердің жазылуы. –
Кандидаттық диссертация қорғау ҥшін арнап жазылған автореферат. – Алматы,
1998, Б.7.
УДК 37.01
THE PROBLEM OF INTERCULTURAL COMMUNICATION IN CONDITIONS
OF GLOBALIZATION
Тӛлеуова А.Т.,
ВКГУ им. С.Аманжолова, г. Усть-Каменогорск
Humans have been communicating since four million years. On the other hand,
the birth of culture is estimated to have token place about 35,000 years ago. Today,
both culture and communication have evolved considerably and have become
interdependent of one another, to the point that communication is considered to be a
product of culture. Thus, our own culture has a deep impact on our thoughts and
behaviors. Since each culture has its distinct aspects, intercultural communication can
be the cause of conflict and disorder. Opportunities for cultural and intercultural
communication is no accident today attract the attention of researchers all over the
world – the world is complex and diverse. In this world coexist different Nations and
peoples, developing in accordance with their cultures that focus on a variety of
principles, ideas, values, stereotypes, images. [1]
Intercultural communication (from the English. cross-cultural communication,
252
intercultural communication) is the communication connection and communication
between different cultures, which involves direct contacts between people and their
communities, and indirect forms of communication (language, speech, writing,
electronic communication). Intercultural communication is studied on an
interdisciplinary level, in the ratio of such branches of knowledge as philosophy,
cultural studies, psychology, linguistics, Ethnology, anthropology, sociology, ecology
communications.
T. N. Persikov understands intercultural communication as a "culturally
conditioned process, all the components which are in close connection with the
cultural (national) identity of the participants in the communication process."
The author identifies three rules of intercultural communication:
1. The information transmitted on the non-verbal level represents the greatest
difficulties for interpretation by members of another culture.
2. To achieve understanding in communication is necessary to train the
participants in intercultural interaction active listening.
3. Must be able to anticipate and prevent possible mistakes in communication
with representatives of different cultures, otherwise the planned intercultural contact
may break due to the produced negative impressions.[2]
The most important feature of the development of interaction of cultures in the
modern world is globalization. This phenomenon is qualitatively different from the growth
of the intensity and importance of bilateral and multilateral cultural ties, which is
particularly intensified at the turn of XIX — XX centuries., and then after the second
world war. Globalization reflects a dynamic dimension of globality, i.e. it is a process of
involving national cultures in a qualitatively new world unity, by its very nature is
transnational, lying beyond the boundaries of individual States, Nations, and civilizations
have their own qualitatively specific principles of operation.
At the turn of the Millennium it becomes more and more obvious that humanity is
evolving towards greater interconnectedness and interdependence of different
countries, peoples and cultures. This process taking place in various spheres of public
life of all countries of the world, modern science has received the name of
globalization. One of the most important aspects of this process is cultural
globalization - the process of growing interconnection and interaction of cultures
occurring on a global scale. The development of the processes of globalization is
intensification of cross-cultural communication around the world and turns it into a
single communicative space.[2]
Speaking about intercultural communication in professional communication and
the problems associated with it, we can imagine that this may be related to different
types and forms of interaction. But any interaction is connected with different
problems and issues. The more developed human culture, the more difficult and
diverse issues associated with it. Sometimes people seems difficult and mundane
reality that could scare them with his uncertainty and difficulties in everyday
interaction. Sometimes it can be stress and anxiety at home and at work, a lack of
understanding of certain cultural characteristics. [3]
The problems of intercultural communication
253
• Incoming people there are certain stereotypes about other cultures, manifested in
the perception of those allegedly as a crude, backward, uncultured, etc.
• In every society there are certain rules for both speech and non-speech etiquette,
ignorance or failure of which may lead to conflict and resentment.
• The etiquette of verbal behavior is conditioned not only by the laws of language
development, but also religion, caste and social relations.
• Different meanings of nonverbal communication in different cultures.
• Differences in the speed of idiomatic, figurative expressions, references used for
emotional coloring of speech.
• The problem of adequate identification for communication.
Interest in the problems of intercultural communication exploring the many
Sciences. This is due to the radical changes in society. One of the main issues of
intercultural communication is a matter of understanding the difference between
"their" and "foreign". The culture, literature, art and science, is the daily linguistic
behavior of the people using this language. Effective way of building a business
intercultural communication is the study of different cases of communication failures
and conflicts in business and professional activities. Culture can cause social tensions
and conflicts. Man the Creator of his culture, but it exists not only in society as a
social environment, but in the symbolic cultural environment. It is necessary to show
that the main cause of misunderstanding in intercultural communication is not
different language systems, and in the difference between the national consciousness
of the participants of communication. Communicative failure, misunderstanding
caused by ignorance of the foreign culture, mentality of the interacting parties is an
effective means of learning the basics of business intercultural communication.
Because language learning is to be able to use it in business communication.
Language learners need to understand that knowledge of language is a process of skill
formation. Frequently used linguistic phenomena contribute stronger to learn and
build skills, and make more efficient the learning process.
It is important in addition to clear and intercultural balance and to keep space for
creativity and ingenuity. In the forefront you can put the following problems such as:
- The problem of migration. Here we see globalization in the migration image,
because the main role in increasing the diversity of cultures belongs to her.
- Problems of intercultural management. On this side we can talk about values and
strategies in management, where every aspect, although their diversity is growing.
What we need right now: the reduction and control or wide distribution, balance, or a
certain trend? All these issues are important and are aimed at solving this problem
related to the correct organization of intercultural management.
- The problem of misunderstanding. Cross-cultural issues of nationalities creates
more space for professional, spiritual interaction and exchange, but the interpretation
of many cultural aspects are depends on the clarity and independence. despite various
intercultural similarities, improper use and replacement of basic concepts leads to
frequent minor conflicts between different cultural groups: ethnic, age, religious,
subcultural, conservative and innovative groups [4].
From the very beginning intercultural communication had a strong applied focus. It
254
is not only science, but also a set of skills that can and should possess. First of all, these
skills are necessary for those, whose activity is connected with interaction between
cultures so that errors and communication failures lead to other failures in the
negotiations, to ineffective work of the collective, to social tension. With the
development of intercultural studies, new forms of training, called cross-cultural, or
cross-cultural. There is a new profession – a specialist in intercultural communication, an
international society for intercultural education ,training and research.
In conclusion, we come to realize that intercultural communication encompasses
many problems. Language represents one of the many obstacles, since each culture
has its proper expressions, structure and grammar. Moreover, each language is linked
Достарыңызбен бөлісу: |