Мен нақ осы сауал ту ра
жүктеу/скачать 3,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Айнұр ҚҰРМАНӘЛИЕВА, философия ғылымының докторы, профессор Дін мәселесі сергектікті қажет етеді Қазақстанның әлеуметті жаңғыруы, жаңа сапалық белеске көтерілуі қай салада болсын жаңашыл көзқарастың болуын керек етіп отыр. Осы ретте білім саласындағы реформалар, «өмір бойы білім алу» кредосы, оқытудың кредиттік технологиясына негізделген «үш сатылы» білім жүйесінің игерілуі, бейіндік білім беру ел болашағы – жаңа қазақ елін қолына алатын лайықты жастарды дайындауға бағытталған. Білім алып қана қоймай, сол білгенді әлеуметтік ортада тиімді қолдана алу міндеті тұр. Ел алдында тұрған осындай міндеттерді шешуде Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті көшбасшылық көрсетіп, оқу жылын бірқатар жаңалықтарымен бастағалы отыр. Ол жаңалықтар университеттің ғылыми-зерттеу университетіне трансформациялануынан туындауда. Университеттік құрылымның кластерлік жүйеге негізделіп, өзгеруі, компетенттік-модульдік білім беруге көшуі білім алушылардың сапа деңгейін көтеруде маңызы зор. Университет ректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор, академик Ғалымқайыр Мұтановтың бұл бастамалары білім беру саласындағы басқару менеджментінің жоғары деңгейін көрсетіп отыр. Бүгінде «адам капиталы» деген ұғым санамызға әбден сіңіп, тұрмысымызда «мод- ный» бір тіркеске айналды. Біле білсек, осы экономикалық тіркесте көп мағына бар. Әрбір азаматтың сана-сезімін (интеллект), денсаулығын, білімін, сапалы еңбегі мен өмір сүру деңгейін анықтай- тын адам капиталы – отандық экономиканың негізгі қозғау- шы күші, елдің әл-ауқатын өсіретін бірегей фактор. Дені сау, өресі биік адам капиталы- ның қоры сарқылмайды. Сондықтан дамыған елдер барлық қара жат тың жарты сы- нан көбін адам капиталына салып жа тады. Соңғы жылда- ры Қазақ стан да «табиғат капи талы нан» бұрын адам капита лын да мыту жұмысына ерек ше ба сым дық беріп келеді. Осы са ла дағы еліміздің кол жеткізген жетістіктері ке ше Астанада өткен «Тәуел сіздік ке 20 жыл: Қазақстан Республи- ка сында адам капита лын дамытудың сапасы мен келешегі» атты II Халық ара лық конференцияда пысық талды. зінде дипломатиялық сауаттылық аса қа- жет. Бұл тұрғыда әліптің артын баққан Қа- зақ стан арық сөйлеп, семіз шықты. Дүй- сен бі күні ҚР сыртқы істер министрінің орын басары Қайрат Сарыбай Ливияның Қа зақстандағы өкілі Ахмед Әд-Дибті қа- был дағаны мәлім болды. Айта кетейік, Ливия Республикасының уақытша үкіметін 80 мемлекет мойындады. Ресми Астана Ислам ынтымақтастық ұйымы СІМ Кеңе сі- нің қазіргі төрағасы ретінде ұйым ресурсын Ливиядағы гуманитарлық дағдарысты еңсеруге бағыттайтын болады. Каддафидің қарсыластары ел астанасы Триполиді және басқа да маңызды шаһарларды өзіне қаратқаннан кейін әлем елдері бірінен соң бірі уақытша үкіметтің легитимділігін мойындап, дипломатиялық қатынастарға мүмкіндік ашып жатыр. Каддафидің қарсыластары құрған өтпелі кезеңдегі ұлттық кеңес халықаралық қауымдастық тарапынан қолдауға ие болып, Жамихирия әміршісінің әскерін тықсыра бастады. НАТО, БҰҰ сияқты ірі халықаралық ұйымдардың қолғабыс етуімен бірте-бірте Ливияның маңызды қалаларын қолға алды. 80 ел мойындаған ұлттық кеңесті билікке келді деп айтуға толық негіз бар. Алайда уақытша үкіметке посткаддафилік кезеңнің оңай соқпасы анық.
АЗАМАТТЫҚ СОҒЫСТЫҢ ГУМАНИТАРЛЫҚ САЛДАРЫ ҚАНДАЙ? Соғыстың аты – соғыс. От тұтанып, адам шығыны болған жерде міндетті түрде әлеуметтік, саяси, мәдени, бір сөзбен айт- қанда, гуманитарлық дағдарыс орнайтыны екібастан белгілі. Екі тараптың әскерилері мен бейбіт тұрғындарды қосқанда, 20 мыңнан астам адам көз жұмды. БҰҰ-ның Жоғарғы комиссария басқармасының деректеріне қарағанда, босқындардың саны 180 мыңнан асқан. 77 мың ливиялық Мысырға қашса, 80 мыңға жуығы Тунис асқан. Із-түзсіз жоғалғандардың саны 6000 адам деген дерек бар. Әлемдік саясаткерлердің көпшілігі үй жануарларына әуес деп естіп едім. Нақты қай саясаткерлер екенін жазсаңыздар. Айнұр ӘЛІМБЕК, Астана Иә, әлемге әйгілі саясаткер- лер дің көпшілігі өздерінің сұх- баттарында негізгі хоббилері ре тін де үй жануарларын күтіп, бап
тауды айтқан екен. АҚШ пре зиденттерінің дені Ақ үйде ит тер мен мысық асыраған. Бұл ту ралы Вашингтондағы New- seum ақпараттық мұражай дағы деректерден білуге бо ла ды.
Бұл орталыққа бас сұққан адам Авраам Линкольннің до ңыз ды, қазды және күркетауық ты
ерекше жақсы көргеніне, Джордж Вашингтонның Нель- сон атты сүйікті жылқысы, Джон Адамстың қолтырауыны бол ға- нына көз жеткізеді. Сондай-ақ Кальвин Кулидж президент бо- лып сайланғаннан кейін Ақ үй- дің ішінен бегемотына жайлы бөл ме іздеп аласұрыпты. Үлкен Буш
тың жары Барбараның «Мил ли кітабы» атты өзінің иті туралы кітабы бестселлерге айналған. Кіші Буш та Спот атты төрт аяқты сенімді серігімен 15 жыл жұбы жазылмай өмір сүр- ді. Францияның қазіргі Прези- денті Николия Саркозидің
Клару, Дамблдора және Туми ат ты үш иті бар. Молдованың бұ рынғы президенті Владимир Воро нин Владимир Путинге экзоти калық тосын сый жасап, оның 50 жылдығына арнайы ке ліп қолтырауын тарту еткен. Британиялық Кэмбридж университеті QS компаниясы құ растырған жоғары оқу орын- дар рейтингінде екінші жыл қатарынан көш бастап тұр. Екін- ші орында америкалық Гар вард университеті тұр. Гарвард уни- вер си те ті 2010 жылға дейін ал- ты жыл бо йы әлемдегі ең үздік оқу орны атанған болатын. Әлем де гі ең мықты оқу орын- да рының алғашқы жиырмалы- ғын түгел дей дерлік АҚШ және брита ния лық білім ошақтары бастап тұр. Тек 17-орынды ғана кана да лық McGill университеті ие ленді. Азиялық елдер ден Гон- конгтың, Жапонияның, Син- гапурдың оқу орындары алғаш- қы 30 оқу орнының қатарына енді. Ресейлік МГУ бұл тізімде 112-інші болып тұр.
Симпозиум негізінен исламның бей біт- шілік дін екенін ұғындыру мақсатында бо- лады. Сондықтан да бұл іске Халықаралық мұсыл мандар скауттық кеңесі белсене ат- салысуда. Қыркүйектің 8-12-сі аралығында өте тін симпозиумның бағдарламасындағы ең маңыздысы – қыркүйектің 10-ы күні Бейбітшілік және келісім сарайында өте тін «Ислам – бейбітшілік діні» атты кон фе- ренция. «Бұл шара еліміздің Ислам ын ты- мақтастық ұйымына төрағалық ету ая сын- да ұйымдастырылып отыр», – дейді «Жас қыран» әскери-патриоттық бірлестік те рінің республикалық орталығының төр ағасы Жақсыбай Боранбаев. Батыс Қазақстандағы оқиғалар әлем назарын аудартты десе де болады. Осын- дай лаңкестердің кесірінен исламның аты- на кір келетінін білеміз. Жекелеген топ тар- дың келеңсіз әрекеттерін исламға жаба салу қашаннан белгілі ғой. Нью-Йорктегі «егіз мұнараның» жарылуын да экстре мис- тік ұйымдардың не лас саясаттың әрекеті деп танығанымызбен, исламның да атына шаң жұғып жатты. Мұсылмандарға деген жиір кенішті сезім де туғанын байқадық. Міне, осындай сезім мен теріс пікірлер жас жеткіншектердің де санасына сіңіп кетпес үшін осындай симпозиум ұйымдастырылып отыр. Бұл шараға Дүниежүзілік скауттық қозғалысы ұйымының өзі бел шеше кіріскені қуантады. Симпозиумға 30 мемлекеттен 200-ге тарта өкілдер қатысады. Сондай-ақ Дүние- жү зілік скауттық қозғалысы ұйымының бас хат шысы Люк Паниссод та келеді деп күтілуде. Симпозиум шеңберінде көрме де өтеді. Онда әр мемлекет өздерінің ұлттық киім- дерін, тағамдарын, ән-билерін көрсетеді. «Со нымен қатар көрме қатысушылары ара сында әртүрлі шеберханалар мен ойын- дар өткізіледі. Көрме «Мега» сауда және ойын-сауық кешеніне қарама-қарсы жақ- т а ғы алаңда құрылады. Келіңіздер, өте қызықты болады», – дейді Қазақстан скаут- тық қозғалыстары ұйымының президенті Вик тор Деймунд. Халықаралық мұсылмандар скауттық кеңесі бас хатшысының орынбасары Ху- сейн Сахалдың айтуынша, Сауд Арабия- сын дағы скауттық қозғалысы ұйымының мү шелері көбіне волонтерлық қызметпен айналысады екен.
– Егемендік алғаннан кейін Қазақстан білім беру саласын институттандыру бағы- тын да маңызды қадамдар жасай білді. Атап айтқанда, жаңа заңнама қабыл данды, бі лім беру үдерісіне жекеменшік капитал тартылды, оқыту құрылымы әлемдік тәжіри- беге сәйкес келтірілді. Мемлекет басшысының бастамасы бойын ша әлемде теңдесі жоқ жобалар іске асы рылды. «Болашақ» бағдарламасы дарын ды жастардың шетелдегі ең үздік университеттерде оқуына мүмкіндік берді. Дарынды балаларды қолдау үшін «Да рын» орталығы құрылды. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласы бойынша «Ба лапан» бағдарламасы әзірленді. Қазақстан ТМД елдерінің арасында бірінші болып ма ман дарды «бакалавр-магистр-доктор PhD» жүйесі бойынша үш деңгейлі дайын- дау ға көшті. Өткен жылы Қазақстан Болон үдерісінің толық мүшесі болып қабылданды. Білім ді, ғылым мен инновацияны біріктіру арқылы құрылған Назарбаев университеті жо ғары мектепті дамытудың жүйелік негізі болып табылады. Орта білім беру саласында На зар баев зияткерлік мектептері құрылды. Мұндай ұйымдар орта және жоғары білім- нің деңгейін көтеруге, олардың сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Бірақ бұл салада әлі де болса шешімін таппай жатқан мәселелер баршылық. Негізінен, бұл мәселелер бі лім беру сапасына, педагог кадрлардың қартаюына, мамандардың бәсекеге қа- білеттілігінің төмендігіне байланысты. Сондықтан білім беру тетіктері мен адами капи- тал ды қалыптастыру Қа зақстанның өзекті міндеттері болып қала бермек. Мансұр Х
АМИТ (фо то)
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ №157 (609) 7.09.2011 жыл, сәрсенбі www.alashainasy.kz 3
Алты айға дейін бала тек ана сүтін азық етуі тиіс. Бұл – ғылыми дәлелденген нәрсе. Ал қазіргі жас аналар біздің бұл пәлсапамызға пысқырып та қарамайды. Ба ласын қырқынан шығара сала, мансап қуып, жұмысқа шығып кететін аналарды да көріп жүрміз. Бұл дұрыс емес. Арнайы бала күтіміне қатысты ақылы демалысқа шықты екен, міндетті түрде баласын бір жас қа толтырсын. Міне, ондай «жұмыс- бас ты» аналарға осыны түсіндіру керек. Егер түсінбесе, Үкімет тарапынан бұған Басы 1-бетте ОЙ-КӨКПАР Төрегелді ШАРМАНОВ, ҰҒА академигі Гүлшара ӘБДІХАЛЫҚОВА, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Бала 1 жасқа толғанға дейін анасының жұмысқа шығуына шектеу қою керек пе? қа тысты арнайы шектеу қою қажет. Жалпы, біз дің елдегі заң бойынша қандайда бір декреттік демалысқа шыққан ана баласы 1 жасқа толмай жатып жұмысына қайта оралатын болса, оған бала күтіміне қа тыс- ты төленетін жәрдемақы төлене береді. Сонда ол ана айлық жалақысын бір алады. Бала күтіміне байланысты төленетін жәр- де м ақыны тағы алады. Міне, осындай қа- ра жат «көз қызықтырған» соң, қайсыбір жас босанған аналар тезірек жұмысқа шы ғуды жөн санайды. Бұл үрдіс күні ертең ұлт
тың денсаулығына кері ықпал ететіні дау
сыз. Сондықтан мұндай әрекеттерге шектеу қойылғаны жөн. Біле-білгенге, біз дің мемлекетіміз үшін нақ қазір туылған ба ланың саны емес, сапасы басты қа жет- тілік. Өзіңіз ойлаңызшы, біз қазір «де мо- гра
фиялық дүмпу орнатамыз» деп жа- тырмыз. Осындай сәтте саннан гөрі сапаға ба сымдық беріп, фәни есігін ашқан әр ба- ланың денсаулығы мықты болса, ұлттың да муы тежелмейді, үлтымыз одан әрі та- мырлана береді. Міне, осыны дұрыс на- си хаттай білсек, бұл мәселе оң шешімін та бады. Сондықтан кез келген анаға сә- бидің күтіміне асқан жауапкершілікпен қарауы керектігін жүрегімен сезінуі керек. Ал құзырлы тарап ол ананың әлеуметтік жағдайына қам жасауы керек. Бесік тербетіп отырған ана «балам бағусыз-қа- ғу
сыз қалатын болды» деп алаңдайтын бол са ол – Үкіметке сын. Демек, Үкімет ана-мен балаға беріліп отырған жәр дем- ақы көлемін бұдан да жоғары көлемде ұл ғайтып, бала 1 жасқа толғанша ана- сының жұмысқа шығуына үзілді-кесілді шектеу қоюы керек. Керісінше, қайсыбір аналардың әлеу
меттік жағдайы төмен, отағасының жалақысы орташа болады. Ал мұндайда амал сыз, бала күтімін жасап отырған ана- ның жұмысқа шығуына тура келеді. Рас, біздің елімізде дүниеге келген әрбір балаға және оның бір жасқа толық толғанша кү ті- міне арналған балалар жәрдемақысы қа- рас тырылған. Мысалы, бала туылғанда бе рілетін бір ретттік жәрдемақы отбасын- да дүниеге келген әрбір бірінші, екінші, үшінші балаға 30 айлық есептік көрсеткіш немесе 45 360 теңге мөлшерінде беріледі. Баланың күтіміне арналған жәрдемақы отбасындағы баланың туу ретінің санына қарай бірінші балаға – 8 316 теңге, екінші балаға – 9 828 теңге, үшінші балаға – 11 340 теңге, төртінші және одан кейінгі ба- ла ға 12 852 теңге мөлшерінде белгілен- ген. Сонымен қатар 2010 жылдан бастап елі мізде демографиялық ахуалды арттыру үшін сондай-ақ қоғамда көпбалалы ана- лар дың дәрежесін көтеру мақсатында төр- тінші және одан кейінгі туылған балаларға бе
рілетін біржолғы жәрдемақы мөлшері 30-дан 50 айлық есептік көрсеткішке де- йін арттырылып, ағымдағы жылы оның мөл шері 75 600 теңгені құрады. Аталған жәр демақылардың мөлшері жұмыс істе- мей тін отбасыларына және отбасының та- бы сына тәуелсіз төленетінін айта кету қа- жет. Нақты санға жүгінсек, 2010 жылы бізде 329,2 мың адам бала тууына байланысты 15,2 млрд теңге мөлшерінде жәрдемақы алса, бала күтіміне байланысты жәрдемақымен 130,6 мыңдай адам қамтылып, оған жұмсалған қаржы көлемі 19,1 млрд теңгені құрады. Бұған қоса 2008 жылдан бастап әлеуметтік сақтан- дыру жүйесіне екі қосымша әлеуметтік тәуекел енгізіліп, жұмыс істейтін әйелдерге Әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік қорынан жүктілігіне және тууына, жаңа туған баланы асырап алуына байланысты, бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімімен айналысуына байланысты әлеу- мет тік төлемдер төленеді. Осыған орай жұмыс істейтін әйел: а) мем лекеттік әлеуметтік сақтандыру қо ры- нан жүктілігі және босануы жөніндегі әлеу- меттік төлемді (табысына қарай); ә) рес- публикалық бюджеттен жоғарыда көр- сетілгендей, әрбір туылған балаға рет са- нына қарай 30 немесе 50 АЕК мөлшерінде бала тууына байланысты біржолғы мем- ле кет тік жәрдемақыны; б) бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты әлеуметтік төлемді алады, оның мөлшері әлеуметтік аударымдар есептелген табыс- тың 40 пайызын құрайды. Ал әлеу меттік төлемдердің ең төмен мөлшері Мемле- кеттік сақтандыру қорынан берілетін бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімі жө- нін дегі ай сайынғы мемлекеттік жәрде м- ақының мөлшерінен кем болмайды. Жалпы, біздің мемлекетіміз – демо- гра фиялық ахуалды көтеруге, ана мен бала денсаулығына жіті назар аударуға, көпбалалы аналарға қолдау жасауға аса мән беріп отырған елдердің бірі. Білесіз, ана баласына жамандық ойламайды. Егер баласы 1 жасқа толмай анасы жұмысқа шығып жатса, ол да баласының қамы үшін жасалып отырған шаруа. Демек, бұл жер- де ешқандай шектеу қойылмауы ке рек. Шек теу қою аналардың құқын бұ зу шылық болып табылады. МӘСЕЛЕ
ҚОҒАМ Светлана ЖАЛМАҒАНБЕТОВА, Сенат депутаты: – Меніңше, баланың дені сау, ой-өресі жоғары болуы үшін балаға ата мен әженің тәрбиесі мол ықпал етеді. Сондықтан ата-әже қолқа салып немерелеріне сұрау салып жатса, онда баланы қарияларға беру керек. Сонда баланың анасы да алаңдамай қызметіне кірісе беретін болады. Ал енді «бала 1 жасқа толмай жұмысқа шықса анаға шектеу қою керек болмаса мұндай жағдайда бала күтіміне төленетін жәрдемақыны тоқтату қажет» деген пікірлермен өз басым келіспеймін. Біздің мемлекетімізде бұған қатысты арнайы заң бар. Ол заңда «тайға таңба басқандай етіп» барлығы анық жазылған. Ендігі кезекте сол заң аясында сауатты жұмыс істеген абзал. Дайындаған Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ БЕЙТАРАП ПІКІР Қарапайым жандар қауіпті қалдықпен «көрші» тұрады Шіліңгір шілде келгенде айқай- ұйқай басталады да, қысқа қарай қар көміп қалғандай құмығады. Сөй тіп, келер жылы дау тағы да басталады. Алайда жергілікті билік баяғы әуенге әбден үйреніп алған сыңайлы. Тырс еткен дыбыс бермейді. Тұрғындар әуелі арыздануды Абай ау- дан дық санитарлық-эпидемиологиялық қа дағалау басқармасынан бастайды. Бас- қар маның бастығы С.Байсалов Шым кент қаласының әкiмiне үшбу хат жол дай
ды. Белгілі ғой, онда Тельман бөлiм ше сiн дегi тұрғын үйдiң 510 метр аумағында үстін аз ғана топырақпен жапқан улы химикаттар мен минералды тыңайтқыштар үйiндiсi жатқаны баяндалған. Осыдан бес жыл бұрын, яғни алғаш дау шыққан кезде тұр- ғын дардың арызы бойынша санитарлық- эпи демиологиялық қадағалау басқар ма- сының мамандары келіп, айналаны жіті зерт теуге алады. Ұзаққа созылған зерттеу нә
тижелерінен белгілі болғанындай, то- пы
рақ құрамында органикалық хлорлы пес ти цидтердiң бар екенi анықталған. Хи- мия дан хабары бар адам оның қандай қа уіпті де улы екенінен хабардар болуы ке рек.
Әрине, улы химикаттың бұл түрi ең қауіпті топтың 1-санатына жатады. Қор- шаған ортаға тигізер зардабы орасан. Адам ағзасына білдірмей енетін улы хи- ми каттың өз-өзінен топыраққа сіңіп, жо- йылып кетуі де мүмкін емес. Әрі тарттырар аза бы да аз емес. Түрлі аурулардың «ты- ныс ашуына» себеп болады. Ең алдымен, ты ныс жолдарын зақымдап, асқазан-iшек жа
раларының пайда болуына әкеп соқ- тырады. Сондай-ақ түрлі терi ауруларын жүктеу/скачать 3,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|