Құтты мереке Қазақстан мұсылмандары
Оның төмендегідей өзіндік себептері де жоқ емес
жүктеу/скачать 2,54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоқ-Жітіктің атынан
- «Ұмытпаңдар, олардың еті де, қаны да ешқашан Аллаһқа жетпейді. Оған жететт тін жалғыз нәрсе т жүректеріңізге ұялаған
- « Ұмытпаңдар, олардың еті де, қаны да ешқашан аллаһқа жетпейді. Оған жететін жалғыз нәрсе – жүректеріңізге ұялаған
- «Кімдескім аллаһтың нышандарын (белгілерін) ұлықтаған болса күдіксіз бұл жүректегі тақуалықтан»
- «жүзімді мені керітартпа діндерден алыстатып, көктерді және жерді жаратқан әлемдердің раббысына бағыттадым»
- «былай де: «Менің намазым да, түрлі ғибадаттарым да, өмірім мен өлімім де үнемі әлемдердің раббысы
- «құр бан ның еті нен өз де рің жең дер әрі місс кін дер мен ке дей лер ге же гі зің дер». 26
- «Құр бан ның еті нен өз де рің жең дер әрі міс кін дер мен ке дей лер ге же гі зің дер»
- «Кітап берілгендердің бауыздағандары және басқа да тағамдары сіздерге халал
- Құрбан шалуы уәжіп кісі басқа бір адамды телефон арқылы немесе
Оның төмендегідей өзіндік себептері де жоқ емес: Жеке адам тұрғысынан ғана емес, жанұялық, әлеуметтік, экономикалық, тіпті бұл дүние мен о дүниенің игілігіне бөлену тұрғысынан құрбандық шалу ислам дініндегі міндет екенін мұсылмандардың сана-сезіміне мықтап орнықтыру; Аллаһ тағалаға ең ұнамды ғибадат болғандықтан уәжіп ретінде бір ғана құрбандық союмен шектелмей, нәпіл құрбандықтар қоса шалып, осы ізгі істің өрісін кеңейту, сауабын арттыра түсу; Еліміздің ертеңі үшін иманды да салауаты ұрпақтың өсіп жетілуі жолында сапалы шәкірт тәрбиелейтін ілім орда-- ларына, діни сауат ашу мақсатында қызмет атқаратын білім ошақтарына қолдау білдіруге шақыру; Құрбандық шалудың мұсылмандық міндет екенінен бейхабар жандарға ұқтыру; Мүмкіндігі жоқ кісілердің атынан да Пайғамбарымыз се-- кілді құрбандық шалып сүннетті орындау; Құрбандыққа шалынған малдардың еттерін тара-- ту арқылы бүкіл адамзаттың жүрегінде асыл дініміз исламға деген жылылық сезімін ояту; Аллаһ тағалаға керегі құрбандықтың еті не қаны емес, құлының ниеті екенін жақсы білу. Қазіргі таңда құрбандық шалудың маңызы 14
С ахабалардың айтуына қара- ғанда, Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) құрбандық шалуға жағдайы жоқ адамдардың атынан да мал сойған. Бұл жайлы Жабир (р.а.) былай дей-- ді: «Хазірет пайғамбармен бірге ме-- шітте едім. Құтпасын бітіріп мінбер-- ден түсті. Сосын құрбандық қошқарды өз қолымен бауыздады. Бауыздап жатқанда: «Бисмиллаһи, Аллаһу акбар! Бұл менің атымнан және үмбетімнен құрбан шалуға шамасы жетпегендердің атынан», – деді» 18 . Жабир (р.а.) арқылы жеткен тағы бір хадисте өзінің және үмбетінен жағдайы келмейтін жандардың аты-- нан Пайғамбарымыздың екі құрбандық шалғандығы да айтылады 19 .
мүминдер ардақты пайғамбарымыз- дың ұмыт болып бара жатқан осы бір сүннетіне қайта жан бітіруге тырысқаны жөн 20 .
Тирмизи, Әдәһи 22. 19 Әбу Дауд, Дахаиа 4; Тирмизи, Әдахи 21; Ибн Мажа, Әдахи 1 20 М. Хуб, Хер йөнииле құрбан, 114-116-б. Жоқ-Жітіктің атынан
құрбан шалу – сүннет «бисмиллаһи, аллаһу акбб бар! бұл менің атымнан және үмбетімнен құрбан шалуға шамасы жетпегендердің атынан» (Хадис) 15
ниеттің де сауабы бар М үмин амалымен жете алмайтын сауапқа ниеті арқылы жетеді. «Әркімнің ісі ниетіне
21 және «мүминнің ниеті амалы-- нан қайырлы» 22 деген секілді хадистер қай істе де мұсылман баласын ниетін таза ұстауға шақырады. Сол себепті құрбандық шалуға шамасы жоқ мұсылмандар: «Раббым, мүмкіндік нәсіп еткеніңде мен де құрбандық шалар едім», – деген ниетте болса, мейірімді Раббы-- мыз оған да құрбандық шалған жанның сауабындай сауап жазады. 21 Бухари, Бәдүл Уаһи 1; Мәнәкубул Әнсар 45; Мүслим Имарә 155; Әбу Дәуд, Талақ 11. 22 Суюти, Жамиус-Сағир4/3810; Әл-Мүнауи, Фәйзул-Қадир, 6/291. «Ұмытпаңдар, олардың еті де, қаны да ешқашан Аллаһқа жетпейді. Оған жететт тін жалғыз нәрсе т жүректеріңізге ұялаған тақуалық, Аллаһқа деген құрмет»
16
айт күнгі тазалық Құрбан шалуға жағдайы жоқ кісі-- лерге жасалған және бір жеңілдік, ол – айт күні жуынып-шайынып, тазалану. Себебі бұл тазалық оларға құрбандық шалғандай сауап әкеледі. Абдуллаһ ибн Амр ибнул-Астың (р.а.) айтуынша, бірде Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) :
атап өтуге маған бұйрық келді. Бұл күнді Аллаһ тұтас үмбет үшін мереке қылды», – деді. Осы кезде бір кісі: - Уа, Аллаһтың елшісі! Менде елдің аманат ретінде табыстаған малынан басқа мал жоқ, сол малдан бауыздауыма бола ма?», – деп сұрады. Оның құрбан шалуға жағдайы жоқтығын ұққан Аллаһ Елші-- сі (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) : «Жоқ, шаш-тырнағыңды қысқар- тып, мұртыңды алып, ұятты жердің түгін қырынғаның да жеткілікті. Бұл Аллаһ есебінде сен үшін құрбандық шалғанмен тең», – деді. 23
Әйел кісі құрбандық шала ала ма? Құрбандық шалу – мүмкіндігі бар барлық адамға уәжіп. Ислам дінінде әйел экономикалық тұрғыдан дербес, өзіндік жауапкершілік иесі болып саналады. Сол себепті егер әйелдің меншіктік құқы, өзіне ғана тиесілі байлығы нисап мөлшерінен 2 асса, әйелдің жеке өзі құрбандық шалуы – уәжіп. 23 Әбу Дәуд, Әдәһи 1; Нәсәи, Даһаиа 2. 24 Шариғатта байлық болып саналатын мөлшер. Ол мөлшер жоғарыда берілді. 17
К ез-келген мал құрбандыққа жарамайды. Құрбандық ретінде шалынатын малдың ерекшеліктері мынадай болуы қажет: 1. Құрбандыққа қой, ешкі, сиыр, түйе секілді малдар жа-- рамды. Ал, үйрек, қаз тауық, түйетауық, елік секілді т.б. аң- құстар құрбандыққа жарамсыз. Бұларды құрбандық ретін-- де шалу харамға жақын мәкрүһ болып табылады. Өйткені мұнда мәжусиларға (отқа табынушылар) еліктеушіліктің нышандары бар. Қой, ешкі, сиыр және түйенің еркектері де, ұрғашылары да құрбандыққа жарамды. 2. Құрбандыққа жарайтын қой мен ешкі ең кемі бір жасар болуы қажет. Дегенмен алты айлық қозы бір жасар қой се-- кілді ірі, қоңды болса құрбандыққа жарамды. Ал ешкінің мін-- детті түрде бір жасқа толған болуы қажет. Сиыр екі жасқа, түйе бес жасқа толғанда құрбандыққа шалуға болады. 3. Құрбандық малдың дені сау, етті және дене мүшелері түгел болуы керек. Оның бойында құрбандық ретінде шалуға кедергі келтіретін кемшіліктер болмауы қажет. 4. Құрбандық мал ғибадат ретінде бауыздалуы шарт. Шын мәнісінде Аллаһ пенделердің құлшылығына да, құрбандық шалуына да зәру емес. Құрбан шалудың бізге мәлім әрі беймәлім көптеген пайдалары мен хикметтері бар. Деген-- мен негізгі мақсат – Аллаһ тағаланың разылығына бөлену. Мал шалғанда пенделердің ниетінің негізге алынатындығы Құран Кәрімде былайша баяндалған: «Ұмытпаңдар, олардың еті де, қаны да ешқашан аллаһқа жетпейді. Оған жететін жалғыз нәрсе – жүректеріңізге ұялаған тақуалық, аллаһқа деген құрмет» (Хаж сүресі 37). Құрбандыққа шалынатын малдар және олардың ереКшеліКтері 18
Құрбандыққа шалынатын малдар және олардың ереКшеліКтері Екі немесе бір көзінің соқыр болуы;
Бауыздалатын жерге өздігінен жүріп бара алмайтындай әлсіз, көтерем болуы; Екі құлағының не бір құлағының басым бөлігінің жоқ болуы; Тістері түгелдей немесе бір бөлігі түсіп қалған болуы; Қос мүйізі немесе бір мүйізі түбінен сынып қалған болуы;
Желін ұшының түсіп қалуы; Құйрығының жартысы немесе үштен бір бөлігі кесілген болуы; Жілігі майсыз, ауру болуы; Тумысынан құлағы мен құйрығының болмауы; Жетекке көнбейтін және үйірге қосуға жарамайтындай немесе жем беруі қиын тентек болуы; Ауру екендігі анық белгілі болуы. Құрбандық шалуға ниеттенген адамның, сатып алған малында жоғарыда аталған кемшіліктер сатып алғаннан кейін пайда болса, орнына басқа мал алып бауыздағаны абзал. Алайда жағдайы төмен жандарға сатып алған құрбандық малында жоғарыда аталған кемшіліктер пайда болса, орнына басқасын алудың қажеті жоқ. Алған малын құрбандық ретінде бауыздай беруіне болады. Тіптен осындай кемістігі бар малды сатып алып құрбан ретінде бауыздауына да болады. Себебі жоқ-жітік жанға құрбандық шалу – нәпіл ғибадат болып саналады. Ал нәпіл ғибадаттар үшін дінімізде кеңшілік пен жеңілдік бар.
* * * * * * * * * * * * Малды құрбандыққа жарамсыз ететін кемшіліктер 19
М ұсылман – Аллаһ тағалаға толықтай мойынсұнған жан. Сондықтан да Раббысына жасайтын ғибадатын өз ойынша емес, Аллаһтың белгілеген ережелері негізінде жасайды. Бұл жайлы Құран Кәрімде: «Кімдескім аллаһтың
32). Сондықтан да Аллаһ тағала мән берген нәрсеге біздің де көңіл бөлуіміз өте маңызды. Осы тұрғыда Пайғамбарымыздың (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) :
малды қинамай жұмсақ бауыздасын» 25 , – деген мына бір хадисінің астары терең. Мүмкін болса құрбандық шалатын жан өз құрбандығын өзі шалғаны – мұстахап (ұнамды іс). Дегенмен өкілеттік беру арқылы басқа адамға да бауыздатуға болады. Құрбандық шалатын жанның мұсылман болғаны абзал. 25 Мүслим, Сайд 57; Әбу Дәуд, Әдәһи 11 Құрбандық шалудың жөн-жобасы Құрбандыққа шалынған малдың желінбейтін ағзалары Еті желінетін малдың жеті мүшесі желінбейді. Ол – харам. 1. Малдан аққан қан 2. Еркектік мүшесі 3. Ұрғашылық мүшесі 4. Еркек малдың жұмыртқалар 5. Еттегі бездер 6. Зәр торсығы 7. Өт
20 Құрбандық шалған кезде төмендегі жәйттарға да назар аударған жөн: Құрбан шалынатын жердің таза болуына көңіл бөлу Құрбан шалатын жерге малды ұрмай-соқпай апару Құрбан малын құбылаға қаратып, сол жағымен жатқызу Төменде келтірілген аяттарды мал бауыздалмай тұрып оқығаны абзал:
сүресі, 6/162-163). Осы аяттар оқылғаннан кейін немесе бұл аяттар мен дұғаларды білмесе «Иә, Аллаһ тағалам, досың Ибраһим, сүйіктің Мұхаммедтен (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) қабыл алғаныңдай менен де қабыл ала гөр!» деп, яки осыған ұқсас дұға оқуға болады. Кейіннен «Аллаһу акбар!» және «Лә иләһа иллаллаһ» деп айтылады. Құрбан шалатын адам малды қинамай жұмсақ бауыздауға көңіл бөлуі керек. Малдың көзінше жалаңдатып пышақ қайрауға болмайды. Пышақ өткір болуы тиіс. Малды құбылаға қарата жатқызғаннан кейін оң қолымен «Бисмиллаһи, Аллаһу акбар» деп бауыздайды. Құрбандық малды басқа адамға бауыздатқан кісі мал бауыздалып жатқанда «Бисмиллаһи, Аллаһу акбар» деп қосса айтқаны жөн. (Малды бауыздайтын кісі бауыздарда білетұра әдейі бисмиллаһ деп айтпаса Ханафи мәзхабы бойынша ол малдың еті желінбейді). * *
* * * * 21
Малдың жаны бойынан толық шығып болғанға дейін оның терісін сыпыруға болмайды. Малдың қаны толық ағып біткенше күтіледі. Құрбан шалғаннан кейін сол маңайдың тазалығына да көңіл бөлу керек. Малдың қан-жынын ашық-шашық далаға қалдырмай, көміп тастаған жөн. Бұл – құрбандық малына әрі құрбан құлшылығына деген құрметтің белгісі.
Ғибадат Аллаһ тағала талап еткен, белгіленген мез-- гілде және орында жасалуы шарт. Сондықтан құрбанның дұрыс болуы үшін діни тұрғыдан оның белгіленген уақытта бауыздалғаны жөн. Құр бан ша лу дың уақы ты құр бан айт тың бі рін ші кү ні айт на ма зы нан кейін бас та лып, ай ттың үшін ші кү ні ақ шам ға аз уа қыт қал ған ға дейін жал ға са ды. Жарықтандыру жүйесі нашар орындарда түрлі қателіктерге жол бермеу үшін түнде құрбандық шалу мәкрүһ болып саналады. Ал жарықтандыру мүмкіндігі жеткілікті жерлерде түнде де құрбандық шалына береді. Құрбан айтқа арнап алынған мал құрбан айтта бауыздал-- маса, малдың өзін садақа ретінде атау қажет Үзір се беп тер ге байла ныс ты құр бан айт на ма зы на ба- ра ал май қал ған адам ның, на маз оқып бо ла тын дай уа қыт өт кен нен кейін құр ба нын ша ла бе руіне бо ла ды. Пай ғам ба- ры мыз дан (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) құр бан ша лу дың уақы ты на байла- ныс ты бір не ше ха дис риуаят етіл ген. Бә рә иб ну Азиб тің риуаяты бойын ша: «Аллаһ тың Ел ші сі (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) : «Біз дің бұл күн де ал- ғаш қы жа сай тын – ісі міз на маз оқу, со сын қай тып ке ліп, құр ба ны мыз ды ша лу. Кім осы лай іс те се біз дің сүн не ті міз- ге ер ге ні. Ал кім де-кім бұ дан бұ рын құр ба нын ша ла тын бол са, бұл құр ба ны ның от ба сы на бе ріл ген ет тен айыр- ма шы лы ғы жоқ. Бұ ның құр бан бо луы мүм кін емес». Бас қа бір ха дис те: «Кім де-кім на маз дан бұ рын құр ба нын шал са, қайта дан шал сын», – деп, на маз дан бұ рын ша лын ған мал- дың құр бан дық қа есеп тел мейті нін ес кер те ді. * *
22 Б ай бол сын, ке дей бол сын құр бан айтта шал ған құр бан- ды ғы ның етін жеуіне бо ла ды. Құр бан дық қа ша лын ған мал дың етін үш бө лік ке бө ліп та ра ту – мұс та хап. Бір бө лі гі – ту ған-туыс, көр ші ле рі не бай бол са да сыйға тар ты ла ды, екін ші бө лі гі – ке дей жә не мұқ таж адам дар ға, үшін ші бө лі гі – өзі нің от ба сы на, ба ла-ша ға сы на тиесілі. Бі рақ ша лын ған мал дың етін тү гел дей ке дей-мұқ таж дар ға та ра ту ға да бо- ла ды. Егер құрбандық шалған адам аса дәулетті болмаса және жанұясында адам саны көп болса онда құрбандықтың етін тү гел дей өзі нің от ба сы на да қал ды ра алады. Аллаһ Та ға ла Құ ран Кә рім де құр бан ның еті ту ра сын да бы лай дейді: «құр бан ның еті нен өз де рің жең дер әрі місс
Пай ғам ба ры мыз дың (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) шал ған құр ба ны ның етін қа лай та рат қан ды ғы ту ра сын да Иб н Аб бас бы лай деп риуаят ет ті: «Пай ғам ба ры мыз (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм)
26 Хаж, 22/28. Құр бан дық қа ша лын ған мал дың еті мен те рі сі 23
ды ғы ның үш тен бі рін – от ба сы на, үш тен бі рін – ке дей көр ші ле рі не, қал ған үш тен бі рін са да қа ре тін де та ра та- тын». Уә жіп бол сын, нә піл бол сын құр бан дық қа ша лын ған мал- дың етін, те рі сін, си рақ-ба сын жә не сү тін са ту – мәк рүһ. Құр бан ма лы ның атал мыш бөл шек те рі са тыл ған жағ дайда құ ны ке дей лер ге са да қа ре тін де бе рі ле ді. Құр бан ға ша лын- ған мал дың еш қан дай бөл ше гі нен қа сап тың ақы сы ре тін де тө леуге бол майды. Хазірет Әли дің бы лай де ге ні риуаят етіл ді: «Аллаһ тың Ел ші сі ( (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) түйе лер құр бан дық қа ша лын ған уа- қыт та ба сын да тұ руым ды жә не те рі ле рі мен жүн де рін та ра туым ды әмір ет ті. Олар дың еш бір нәр се сін қа сап ақы сы ре тін де бе ру ге ма ған тыйым сал ды. «Қа сап ақы- сын біз өзі міз бе ре міз», – де ді. 27 Құр бан дық қа ша лын ған мал дың те рі сін ке дей лер ге, қайы- рым ды лық қор ла ры на бе ру ге бо ла ды 28 . 27 Муслим, Хаж,348 28 Ислам ғылымхалы, 401-402-б «Құр бан ның еті нен өз де рің жең дер әрі міс кін дер мен ке дей лер ге же гі зің дер» (Хаж сүресі) 24
Б і р і г і п құрбан шалуға бола ма? Қ ой немесе ешкі іспетті ұсақ малды құрбандық ретінде тек бір адам ғана шала алады. Ал түйе немесе сиыр секілді ірі-қара малдарды бір кісіден жеті адамға дейін бірігіп немесе бір дам жеке өз аты-- нан да соя алады. Құбан шалуға біріккен кісілердің барлығының ниеті құрбандық құлшылығын өтеу мақсатында болуы ке-- рек. Егер осы адамдардың ішінен біреуі құбандыққа тек ет алу ниетімен қосылса, барлығының да құрбандығы құрбандық ре-- тінде саналмайды.
Құрбандық малын мүмкіншілігі бол-- са, мойнына уәжіп болған адамның өзі шалғаны абзал және сауабы мол. Бірақ басқа біреуге өкілдік беруіне де бола-- ды. Құрбанды бауыздайтын адамның мұсылман болғаны абзал. Яһуди неме-- се Христиандарға да бауыздатуға бо-- лады. Өйткені Құранда кітап иелерінің Аллаһ тағала үшін бауыздағандарынан жеуге болатындығы баяндалған. «Кітап
Құрбан шалуы уәжіп кісі басқа бір адам-- ды телефон арқылы немесе хат сияқты жолдармен өзінің орнына өкіл ретінде құрбан шалуы үшін тағайындай алады. Өкілге «менің орныма құрбан алып, шал» деп айтылған уақытта, өкіл сол адамның атына құрбан алып шалады. Хазрет Әлидің Пайғамбарымыздың орнына өкіл ретінде құрбан шалғаны жөнінде риуаят бар. Құрбан шалуы уәжіп кісі басқа бір адамды телефон арқылы немесе хат сияқты жолдармен өзінің орнына өкіл ретінде құрбан шалуы үшін тағайындай алады. 25
К ез-келген адамның дүниеден озған туысына немесе қадір тұтқан кісілеріне сауабын бағыштау ниетімен құрбандық мал шалуына болады. Бірақ мойнына құрбандық шалу уәжіп болған кісі ең әуелі өз атынан құрбандық шалуға тиіс. Осыған дәлел ретінде Әбу Дәуд өзінің «сунән» атты еңбегінде «Қайтыс болған кісінің атынан құрбандық шалу» деген бөлімінде мына хадисті келтіреді: «Әзіреті Али (р.а.) біреуін өзі үшін екіншісін Пайғамбарымызға атап екі құрбандық шалатын. Бұның себебін сұрағандарға ол: «Аллаһтың елшісі кеудемде жа-- ным бар кезде Өзі үшін құрбандық шалуымды өсиет етіп кетті», – деп жауап берген екен». Бұл жерде мына мәселеге де басты мән беру керек; егер қайтыс болған кісі өз атынан арнайы құрбан шалуды өсиет етіп айтып кеткен болса, бұл құрбандық осы айт күндері шалынуы тиіс. Құрбандық шалған адам оның етін жей ал-- майды. Оның етін толығымен таратуы керек. Егер қайтыс болған кісі арнайы өсиет етпей, бірақ сөйте тұра оның ар-- тынан қалған дүние-мүліктен алынып құрбан шалынса да оның үкімі әлгіндей болады. Ал марқұм өсиет етпеген, бірақ сіз ізгі ниетпен өз қаражатыңызға мал сатып алсаңыз оны құрбан айт күні, немесе басқа кез-келген уақытта шалуға болады. Мұндай құрбандықтың етін жоқ жітікке таратуға да өз отбасыңызға да қалдыруға болады. М а р қ ұ М болған кісінің атынан құрбан шалуға бола ма? 26
ақиқа құрбаны Нәресте дүниеге келгенде шүкіршілік ретінде шалына-- тын құрбан «ақиқа» деп аталады. «Ақиқа» сөзі – араб ті-- лінде жаңа туған сәбидің шашының атауын атауын білді-- реді. Ақиқа құрбандығын шалу – нәпіл ғибадат. Ардақты Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) немерелері Хасан мен Хүсейін туылғанда қошқар шалған. Сондай-ақ үмбетіне ұл не қыз туылғанда құрбандық шалу керектігін білдірген. Сүйікті Пайғамбарымыздың (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) бұл ісі діни талап емес, ондағы мақсат – жүктеу/скачать 2,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|