Х. Досмұхамедов атындағы Атырау му хабаршысы №4 (31) 2013

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
114 ~
 
 
Резюме 
В  данной  статье  речь  идет  о  деятельности  средств  массовой    информации. 
Важность  средств  массовой  информации  в  обществе  определяется  их  основной 
деятельностью.   
 
Summary 
In  this  article  we  are  talking  about  the  media.  The  importance  of  the  media  in 
society is determined by their core activities.
 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
115 ~
 
 
 
ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 
ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ 
 
УДК 37.214.3 
С.Б.Рысмагамбетова , С.М.Гилажова 
Атырауский государственный университет имени Х.Досмухамедова 
 
РАЗЛИЧНЫЕ СПОСОБЫ ОРГАНИЗАЦИИ УЧЕБНОГО МАТЕРИАЛА 
 
Аннотация 
В  статье  представлены  формы  и  методы  организации  самостоятельной 
работы  студентов,  исследуемые  на  различных  этапах  учебной  деятельности  в 
процессе изучения иностранного языка. 
Ключевые  слова:     
Сравнительно  -  историческое  языкознание,    межъязыковое 
сопоставление,  переводные  методы,  языковая  модель,  речевая  модель,  речевой 
образец,  структурализм,  лексическое  наполнение,  аспектный  подход,  структурный 
подход, коммуникативный подход. 
 
Наука  о  языке  (лингвистика,  языкознание)  –  одна  из  базовых  или 
фундаментальных  наук  для  методики.  Лингвистика  всесторонне  анализирует 
понятие  «язык»,  а  для  методики  он  является  предметом  преподавания  . 
Естественно,  что  взгляды  на  функции,  структуру  и  взаимоотношение  языков 
находят  отражение  в  теории  и  практике  преподавания.  История  моя 
свидетельствует  о  том,  что  каждый  перевод  языкознания  на  новый  этап  своего 
развития отражался на формировании методических взглядов. 
 
Сравнительно-историческое  языкознание,  выдвигавшее  слово  в  качестве 
основной единицы языка и объекта межъязыкового сопоставления, вызвало к жизни 
переводные  методы,  предлагавшие  в  виде  основного  приема обучения  заучивание 
отдельных слов, их перевод и пословное сопоставление или анализ предложений.  
В  период  младограмматизма  (XIXв.)  центр  тяжести  был  перенесен  на 
предложение  способствовало  развитию  наглядно-интуитивных  методов  периода 
реформы.  Впоследствии  ,  когда  были  изучены  различные  типы  предложений,  в 
методики  обучения  иностранным  языкам    проникла  идея  о  создании  системы 
упражнений,  построенных  на  использовании  «  грамматических  структур», 
подвергающихся всевозможным операциям замен и подстановок. ( Г.Палмер) [1]. 
Разработка  моделей  в  лингвистике  имеет  огромное  значение  для  меня. 
Статистические модели помогают выяснить особенности текстов, определяют набор 
языковых  средств,  необходимых  для  овладения  чтением,  устанавливают 
допустимые  нормы  незнакомого  материала  в  текстах.  Базисные  модели  особенно 
значимы  для  меня  так  как  из  них  можно  вывести  большое  количество  реально 
существующих  предложений.  Это  абстракции,  характеризующие  конечные 
структуры  на  уровне  предложения.  Обычно  они  изображаются  схематически  =   
S+P+O. Эта модель может соответствовать предложения:     He is a tailor; John likes 
music, etc. 
Некоторые  методисты  проводят  различные  между  языковой  моделью  и  ее 
речевым  воплощением  –  речевой  моделью.    По  мнению  С.Ф.Шатилова,  речевая 
модель-  это  коммуникативная  и  ситуативная  реализация  языковой  модели  в 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
116 ~
 
 
конкретной  ситуации  общения.  Она  отличается  от  языковой  :  а)  конкретным 
ситуативно  или  контекстно  обусловленным  лексическим  наполнением;  б) 
логическим  ударением,  определяемым  коммуникативной      задачей  и  содержанием 
высказывания  ,  и    ритмика  интонационным  рисункам  ,  обусловленным  типом 
предложения; в) конкретным морфологическим оформлением членов предложения 
в соответствии с нормами данного языка.  
Авторы  методических  концепцией  называют  речевую  модель  в  качестве 
единицы  обучения  иноязычной  РД,  терминологически  она  имеет  несколько 
вариантов:  речевой  образец  (Пассов  Е.И.,  Бим  И.Л.)  ,  грамматическая  структура  
(А.П. Старков), модельная фраза( В.А.Слободчиков) [2]. 
Речевой образец  такой структурно-смысловой тип, который имеет постоянное 
обобщенное  содержание  (смысл)  и  постоянную  структуру  и  реализуется  в  речи  в 
форме  неограниченного  числа  своих  вариантов,  обладающих  как  общими,  так  и 
частными  для  данного  структурно-  смыслового  типа  признаками(  В.Д.Аракин), 
например,  выражения  состояния  субъекта.  He  is  hungry:  Im  thirsty,  выражение 
модальности I can read and write well.   
Речевой  образец  в  своей  структуре  имеет  постоянные  и  переменные 
элементы.  К  постоянным  можно  отнести:  содержание  (смысл),  порядок  слов 
(структуру),  количество  членов  предложения,  морфологическое  и  ритмико-
интонационное  оформление,  сочетаемости  слов.  Переменным  в  речевом  образце 
является лексическое пополнение. 
Особая  методическая  ценность  речевого  образца  состоит  в  том,  что  он 
органически объединяет грамматический, лексический, фонетический уровни языка 
в готовое для восприятия или употребления речевое целое - предложение.   
Минимальный  смысловой  отрезок  (речевой  образец)  равен  простому 
предложению,  но  он  может  быть  и  на  уровне  сложного  предложения, 
микродиалога, микромонолога, текста. 
  В  методике  обучения  иностранным  языком  можно  выделить  несколько 
способов  организации  учебного  материала  в  методических  целях  (Е.И.Пассов).  В 
истории  методики  они  получили  название  подходов  (стратегия  обучения,  в 
терминах М.Б.Ляховицкого) [3]. 
1)  Аспектный подход. 
Он  заключается  в  том,  что  язык  членится  на  три  аспекта:  грамматику, 
лексику,  фонетику.  Считается,  что  препарированный  таким  образом  язык  лучше 
усваивается  и  затем  успешнее  синтезируется  при  его  функционировании.  Истоки 
аспектного подхода кроются в двух исходных положениях. 
А) Не проводится грань между понятиями «язык» и «речь», а объектом 
усвоения считается язык; 
Б)  Сознательность  понимается  как  сознательное  усвоение  закономерностей 
устройства  языка,  сопоставление  с  родным  языком,  обучения  на  основе  правил. 
Аспектный  подход  является  лингвистической  основой  всех  переводных  методов  и 
сознательно – сопоставительного метода 40-50 гг. 
2) Структурный подход. 
Авторы данного подхода ( И.Фриз, Э.Сепир ) считают ядром языка не слово , 
а  структуры,  а  под  владением  языком  понимают  владение  структурами. 
Своеобразное  преломление  структурный  подход  нашел  в  концепции  начального 
обучения  ,  реализованной  в  учебно-методический  компетенции  по  английскому  и 
французскому языком (А.П.Старков, Г.Е. Ведель , Н.Н.Шкляева, В.А.Слободчиков).  

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
117 ~
 
 
Структурализм давал возможность представить синтаксическую систему языка 
в  обобщенном  виде  с  помощью  ограниченного  числа  базисных  моделей  простого 
предложения  . Это было крайне привлекательно для меня , т.к. позволяло сделать 
подлежащий усвоению материалам обозримым. 
3) Функционально – структурный подход. 
В  основе  функционально  –  структурного  подхода  ,  по  определению 
А.А.Леонтьева  лежат  правила  перехода  от  данного  содержания  к  различным 
формам  его  выражения.  При  этом  функция  (  содержания  )  понималась  как 
коммуникативное  намерение,  задача,  трактовавшаяся  в  логико  –  семантическом 
плане,  например,  название  предмета,  качество,  действие  и  т.д.  Этот  подход 
реализован в учебно-методический компетенции по немецкому языку ( И.Л.Бим).  
4) Коммуникативный подход. 
Сторонники  данного  подхода  –  Пассов  Е.И.,  Скалкин  В.А.  Применительно  к 
целям обучения коммуникативный подход проявился не только в трактовке целей, 
но  и  стремлении  конкретизировать  их  по  годам  обучения,  темам  и  т.д. 
Применительно  к  содержанию  –  это  смещение  акцента  с  языкового  материала  на 
действия  с  ним  ,  в  ином  понимании  функции  при  выделении  на  основе 
функционально  –  структурного  подхода  коммуникативных  типов  монологических 
высказываний:  монолог  -  описание,  монолог  –  рассказ,  монолог  –  рассуждение. 
Основным  принципом  коммуникативной  направленности  обучения,  который  нашел 
отражение в средствах, способах, а также комплексной единице обучения [2]. 
Единица обучения является чисто методическим понятием, ее исследователи 
исходили  из  данных  лингвистики  и  психолингвистики,  а  именно  из  единиц 
организации языка, речи и д.р. Большую роль в этих разработках сыграло развитие 
структурной  лингвистики,  в  частности  моделирования.  Под  моделью  понимают  « 
символическую  формулу,  отражающую  ту  или  иную  структуру  какой-то  речевой 
единицы (ряда единиц)» (Пассов Е.И.). В лингвистике различают два рода моделей 
:  нестатистические  (базисные)  и  статистические  (стохастические).  Для  построения 
статистических  моделей  применяют  методы  математической  статистики,  теории 
информации  и теории  вероятностей  ;  для  построения нестатистических  моделей  – 
методы математической логики, теории множеств и теории графов [4]. 
 
Список литературы 
1.  Методика обучения иностранным языкам в школе. – М.: Высшая школа, 1982. – 
стр. 22-27. 
2.  Шатилов  С.Ф.  Методика  обучения  немецкому  языку  в  средней  школе.  –  М.: 
Просвещение, 1986. – с 32-38 
3.  Пассов  Е.И.  Основы    методики  обучения  иностранным  языкам.  –  М.:  Русский 
язык. 1977. – с 82-92 
4.  Зимняя  И.А.  Психологические  аспекты  обучения  говорению  на  иностранном 
языке. – М.: просвещение. 1985. 
 
Түйіндеме 
Бұл  мақалада  лингвистикалық моделдерді жасау тіл  әдістемесінде  маңызды 
және тіл әдістерінің жиынтығы анықтап, оларжы қолға алу жолдарын қарастырады. 
 
 
 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
118 ~
 
 
Summary 
In  this  article  is  pointed  to  the  fact  under  development    models  in  linguistics. 
Some scientists make deferens between language model and its speech realizing-speech 
model. Some Methodists call it as learning unit-speech model. Grammar structure, model 
phrase.  There  are  any  methods  in  learning  foreign  languages.  One  of  the  methods  is 
structuralism.  Based  on  the  structuralism  there  is  a  conception  counting  center  of 
language is not a word? But only structures. The main method is communicative which is 
minciple communicative direction of learning. 
 
 
ӘОЖ 376.58 
 
Г.Т.Аязова, Г.Қ.Шұғаева  
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
 
ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫ ДАМЫТУДАҒЫ ПЕДАГОГТЫҢ РОЛІ 
 
Аңдатпа 
       
Дарынды  балалардың  бойындағы  ерекше  қасиеттері  мен  әлеуетін  бағалап, 
психологиялық  ерекшеліктерін  тиісті  деңгейде  зерттеп,  білу,  өмірде  өз  орындарын 
табуға педагогикалық  және психологиялық жағдай  жасау –  ең басты мәселелердің 
бірі болып табылады. Бұл мәселе жалпы білім беретін орта мектептерде әлі де болса 
зерттеулер  жүргізуді  талап  етіп  отыр.  Мақала  дарынды  балалар  мәселесі,  оның 
зерттеліну  жағдайы,  дарынды  балаларды  дамытудағы  педагогтардың  ролі 
қарастырылады. 
Негізгі сөздер: 
дарындылық, дарынды бала, қабілет, қабілеттілік. 
 
 
 
Қазіргі кезде болып жатқан қоғамдық-тарихи өзгерістер  жеке тұлға туралы 
көзқарасты  қайта  қарауды  талап  етіп  отыр.  Соның  ішінде  дарынды  балалардың 
тұлғалық  қалыптасуына  үлкен  мән  берілуде.  Бұның  дәлелі    Қазақстан 
Республикасының  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 
мемлекеттік  бағдарламасында  «Жалпы  білім  беретін  мектептерде  Қазақстан 
Республикасының  зияткерлік,  дене  бітімі  және  рухани  дамыған  азаматын 
қалыптастыру, тез өзгеретін әлемде оның табысты болуын қамтамасыз ететін білім 
алудағы қажеттілігін қанағаттандыру, еліміздің экономикалық әл-ауқаты үшін бәсеге 
қабілетті адами капиталды дамыту болып табылады»- деп атап көрсетілуі [1]. 
 
Сонымен  қатар  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаев 
«Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Жолдауының он жетінші бағытында:»...бүкіл 
еліміз  бойынша  әлемдік  стандарттар  деңгейінде  сапалы  білім  беру  қызметін 
көрсетуге қол жеткізуіміз үшін оқытудың әр оқушының білімі мен қабілет деңгейінің 
тиімділігін  бағалаудың  біртұтас  жүйесін  жасау  керек»  -  делінген  [2].  Қазақстан 
Республикасының  «Білім  туралы»  Заңына  мемлекеттік  саясат  негізінде  тұңғыш  рет 
әр  баланың  жеке  қабілетіне  қарай  интеллекттік  дамуы,  тұлғаның  ерекше  қабілеті, 
яғни,  дарындылығын  дамыту  сияқты  өзекті  мәселелер  енгізіп  отырғаны  белгілі. 
Себебі, ғылым мен техниканы және өндірісті бүгінгі әлемдік стандарттағы деңгейде 
дамыту  үшін  елімізге  шығармашылықпен  жұмыс  жасайтын  білімді,  жоғары 
дайындығы  бар,    білікті  мамандар  қажет.  Әрине,  мұндай  мамандардың  көпшілігі 
дарынды балалардың ішінен шығатыны сөзсіз.  Бүгінгі күні дарынды және талантты 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
119 ~
 
 
балалармен  оқу-тәрбие  үдерісін  ұйымдастыру  Қазақстандық  білім  беру  жүйесінің 
жетілуіне  жаңа  міндеттерді  қояды.  Дарынды  балаларды  тұлғалық  дамыту  мен 
тәрбиелеу мемлекеттің шығармашылық әлеуеті қалыптасуының мүмкіндігін шешеді. 
Сонымен  қатар,  қарқынды  ғылыми-  техникалық  және  әлеуметтік  прогресс,
 
өндіріс 
пен әлеуметтік өмірдің барлық салаларының, білім мен мәдениеттің әрі қарай даму 
мүмкіншіліктерін  қамтамасыз  етеді.    Көптеген  зерттеулер  мен  тәжірибелер 
көрсеткендей  дарындылықтың  дамуы  қандай  да  болмасын  дамудың  бір  кезеңінде 
тоқталып қалуы, ал кей жағдайда  тереңдетілетінін көрсетеді. Осы орайда, дарынды 
тұлғаны  дамытуда  арнайы  ұйымдастырылған  психологиялық  көмек  және  қолдау 
қажет. Бүгінгі күні дарындылық  мәселесінің феноменін зерттеуде «төңкеріс» немесе 
«жарылыс»  кезеңі  байқалуда.  Психология  ғылымында  бұл  мәселені  зерттеуге 
көптеген шетел ғалымдары Г. Мелхорн,  Х.Мелхорн, Дж. Гилфорд, Т.Мейснер және 
Ресей  психологтары  А.М.Матюшкин,  В.С.  Юркевич,  Б.М.Теплов,  В.Э.Чудновский, 
Ю.Д.Бабаева,  сонымен  қатар,  Қазақстандық  зерттеушілер  У.Б.Жексенбаева, 
Л.М.Нарықбаева елеулі еңбек сіңірді. Зерттеушілердің анықтауынша шығармашылық  
дамудың    өзектілігінің  себебі:  қазіргі  кездегі  қоғамның  әлеуметтік  экономикалық 
жағдайларымен  шешіледі.  Дарынды  да  талапты  жас  ұрпақ-бүгінгі  мемлекеттің 
келешегі.  Осы  адам  ресурстары  мен  капиталын  тиімді  пайдалану  үшін  дарынды 
балаларды өз мүмкіндігін толығымен пайдалана алатын тұлға ретінде қалыптастыру 
үшін қажетті жұмыстарды жүргізіп, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыру қажет. 
Жоғарыдағы  айтылған  мәселелерге  қойылған  міндеттерге  орай  мұғалімнің 
педагогикалық  іс-әрекетін  ғылыми  тұрғыда  негіздеп,  оны  дұрыс  ұйымдастырғанда 
ғана қол жеткізіледі.  
 
Қоғамдағы  тарихта  халыққа  басшылық  жұмыстарды  атқарып  ,  әр  салада 
жаңалықтар ашып, таңдаулы шығармалар мен қызметтер ұсынған дарындылық аса 
жоғары  бағаланатыны  белгілі.  Оларға  дұрыс  тәрбие  берудің  алғы  шарты  - 
дарындыларды  жастайынан  анықтай  білуге  бағытталған  жұмыстар.  Кез-келген 
мемлекеттің  стратегиялық  міндеттерінің  бірі  елімізде  өзінің  алдында  түрған 
міндеттерді  өзбетімен  шешім  қабылдауға  қабілетті  ұрпақ  тәрбиелеу  болып 
табылады.  Тұлғаның  білімге  құмарлығы  немесе  ми  қызметінің  белсенділігі,  жалпы 
түрде  ми  қабілеттілігінің  мотивациялық  факторлар  ретінде  ұсынылады.  Білімге 
құмарлықтың  тұруы  тағы  да  бір  маңызды  ерекшелікке  байланысты,  зерттеулер 
қатарында белгіленген.   
Қазіргі  өскелең  ұрпақ  еліміздің  болашақ  зиялы  қауымы  мен  өкілдері  болып 
табылады.  Сондықтан,  дарынды  балалардың  бойындағы  ерекше  қасиеттері  мен 
әлеуетін  бағалап,  психологиялық  ерекшеліктерін  тиісті  деңгейде  зерттеп,  білу, 
өмірде өз орындарын табуға педагогикалық және психологиялық жағдай жасау – ең 
басты  мәселелердің  бірі  болып  табылады.  Бұл  мәселе  жалпы  білім  беретін  орта 
мектептерде әлі де болса зерттеулер жүргізуді талап етіп отыр.   
            Дарынды  балаларға  білім  беруді  әр  ғылымның  бүгінгі  дәрежесіне  сәйкес 
жүргізу  бір  жағынан  қоғамға  талантты  мамандар  даярлауда  тиімді  болса,  екінші 
жағынан қоғамға ерекше дарынды балалардың тек өзінің интеллектуалдық дамуын 
қамтамасыз  етеді.  Жас  жеткіншектің  бойындағы  табиғат  берген  ерекше  қабілетті, 
дарындылықты  тани  білу,  оның  одан  әрі  дамуына  бағыт-бағдар  бере  білу  ерекше 
күрделі іс болып табылады. 
            Бүгінгі  күні  педагогика  және  психология  ғылымдарында  дарындылықтың 
100-ден  астам  анықтамасы  бар.  Осы  орайда,  психологтар  дарындылықтың 
дамуының  сипаты,  сапалы  өзгешелігі,  деңгейі-бұл  әрқашанда  тұқымқуалаушылық 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
120 ~
 
 
пен  әлеуметтік  институттарда  күрделі  өзара  қатынасының  нәтижесі  екендігін 
мойындайды.  Дарындылық  белгілері  –  бұл  баланың  шынайы  іс-әрекеттерінде 
көрініп,  арнайы  бақылау  арқылы  бағаланатын  ерекшеліктер  болып  табылады. 
Дарындылыққа  педагогикалық  энциклопедияда  төмендегідей  анықтама  берілген:    
«Дарындылық-белгілі  бір  әрекет  саласында  ерекше  жетістікке  жеткізетін  адам 
қабілеті  дамуының жоғары  деңгейі»  [3].  Ғалым  В.Крутецский өзінің математикалық 
қабілеттіліктің құрылымын зерттеген еңбегінде: «Егер қабілеттіліктер деген ұғымды 
жеке  психикалық  қасиеттер  деп  түсінсек,  онда  дарындылық  дегенді  адамның 
ерекше қабілетінің жиынтығының бірлігі деуге болады»,-деп тұжырымдады.   
  Дарындылық- 
-қызметтің  табысты  орындауын  қамтамасыз  ететін  қабілеттердің  сапалы  өзіндік 
байланыстыруы; 
- адам мүмкіндіктерінің кеңдігі мен қызмет өзіндігін айқындайтын жалпы қабілеттер 
немесе қабілеттердің жалпы сәттері; 
- ақыл потенциалы немесе парасаттылығы , оқуға деген танымдық мүмкіндіктері мен 
қабілеттердің біртұтастық жеке сипаттамасы; 
-  қабілеттердің,  табиғи  көрсеткіштердің  жиынтығы,қабілет  табиғи  себептерінің 
айқындалу және өзіндік деңгейінің сипаттамасы; 
- таланттық; қызметіндегі ұлы жетістіктер үшін қажетті ішкі шарттардың бірі. 
          Дарынды  балаларды  оқыту  мен  тәрбиелеуді  ұйымдастырудағы  басты  міндет 
балалардың 
қабілеттері 
мен 
таланттарын 
жан-жақты 
аша 
түсу 
үшін, 
дарындылықтың  ерекшеліктерін  анықтау  мен  айқындау  болып табылады. Дарынды 
балаларды  анықтау-баланың  дамуын  таңдаумен  байланысты  ұзақ  процесс.  Осы 
айтылғандарды  ескере  отырып,  дарынды  балаларды  анықтаудың  мынадый 
ұстанымдары тұжырымдалады. 
 
Баланың қызығушылығымен бейімділігіне барынша сәйкес келетін қызмет 
аясында баланың іс әрекетіне талдау жүргізу. 
 
 Дамытушылық ықпал ете отырып, баланың психологиялық кедергілерін жоюға 
мүмкіндік беретін тренингтік әдістерді пайдалану. 
 
Баланың дарындылық белгісін оның психикалық дамудың нақты деңгейде ғана 
емес, сондай ақ оның болашақтағы даму мүмкіндігін де есепке ала отырып бағалау. 
 
Жұмыс нәтижесін талдау, бақылау, әңгімелеу, мұғалімдер мен ата аналардың 
сипаттамалық бағалары. 
 
Түрлі ақпарат алу кездерін пайдаланып, бала қабілеттерін кең көлемде қамтуға 
мүмкіндік  беретін  баланың  мінез-құлқы  мен  іс-әрекетін  жан-жақты  бағалаудың 
кешенді  сипаты.  Білім  беру  жүйесінде  жаңаша  мазмұн  беру  арқылы  жан-жақты 
дамыған шығармашыл, рухани ой өрісі кең жеке тұлғаны тәрбиелеу міндеті тұр. 
          Оқушы  дарындылығынң  дамуы,  қабілетінің  ашылуы  көбінесе  мұғалімның 
кәсіби біліктілігіне және оның тұлғалық қасиетіне байланысты екеніне айдан анық. 
Дарынды  оқушымен  жұмыс  істеудің  негізгі  мақсаты  олардың  шығармашылық 
жұмыста  өзінің  қабілетін  іске  асыру  дайындығын  қалыптастыру.  Ал  мақсатқа  жету 
оқу бағдарламасын тереңдеп, оқыту және оқушының танымдық белсенділігін дамыту 
арқылы жүзеге асыру. 
Дарынды  оқушымен  жұмыс  жүйесінде  мұғалім  маңызы  орын  алады. 
Оқушының болашақтағы мамандығы, яғни кәсіби тағдыры тек қана жақсы мұғалімге 
байланысты. 
Дарынды баланы анықтау, дамыту, оған қолдау көрсету қазіргі уақытта білім 
жүйесіндегі қолға алып жатқан өзекті мәселе екеніне қарамастан, еліміздегі жоғары 

  Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (31) 2013 
~ 
121 ~
 
 
оқу  орындарында  дарынды  оқушылармен  жұмыс  істейтін  мұғалімдерді  даярлау 
мәселелерін  нақты  қарастырмаған.  Дарынды  оқушыны  анықтау,  дамыту  және 
оқытуға  арналған  ғылыми  әдістемелік  оқулықтар  тапшы.  Сондықтан  әрбір  мұғалім 
өзінің  жинақтаған және  семинарларда  алған  тәжірибесі  деңгейінде  ғана  оқушымен 
жұмыс жасайды.       Демек, дарынды балаларды анықтау арнайы бағдарлама мен 
білікті  мамандардаң  қатысуын  қажет  ететін  өте  күрделі  мәселе  және  дарынды 
балалармен жұмыс істеудегі қажетті кезең болып табылады [4]. 
         Дарынды      баламен  жұмыс  сыныпта  сабақ  бермеумен  шектелмеуі  керек.  Ол 
жұмыс  мұғалімнің  қажырлы  еңбегін  көп  уақытын, педагогикалық шеберліген  қажет 
етеді. 
        Оқушының дарындылығын анықтауда төмендегідей әдіс-тәсілдері 
қолданылады: 
 
Баланың отбасы жағдайын зерттеу; 
 
Шығармашылық қабілетін анықтау; 
 
Сауалнамалар, психодиагностикалық тренингтерді өткізу; 
 
Ата-анасымен әңгімелесу; 
 
Пәндік олимпиадаларға, ғылыми жоба жарыстарына, пікір сайыс ойындарына 
қатыстыру [5].           
      Бүгінгі  дарын  –  ертеңгі  ғалым.  Интелектуальды  дарындыны  айқындау  мен 
дамыту- ұстаз парызы.       Сондықтан, мұғалімдер осы зерттеулердің нәтижесін есте 
ұстағаны  жөн.  Интелектуальды  дарынды  оқушымен  жұмыстың  негізгі  мақсаты 
олардың  шығармашылық  жұмыста  өзінің  қабілетін  іске  асыруға  дайындығын 
қалыптастыру.  Ал  мақсатқа  жету-оқу  бағдарламасын  тереңдетіп  оқыту  және 
оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады. 
       Интеллектуалды  дарынды  балаларды  айқындау  мен  дамытудың  тиімді 
жолдары:бақылау        әдісі,  арнайы  бағдарламалар,  мұғалімнің  және  ата-ананың 
эксперттік  бағалауы,  психодиагностикалық  тренингтер,  олимпиада,  конференция, 
психодиагностикалық зерттеу.  
          Бүгінгі  таңда  адам  іс-әрекетінің  барлық  салаларында  жаңа  құндылықтар 
қалыптасып  келеді.  Теория  мен  практика  да  дарындылық  феноменін  зерттеуге 
деген қызығушылық арта түсуде. Себебі дарындылық тәрбиелеу мен сақтап қалу – 
тек  қана  әркімнің  даралығын  ашу  проблемасы  емес,  сонымен  қатар  қоғамның 
әлеуметтік,  ғылыми-техникалық  прогресін  ашу,  оның  интеллектуалды  және 
шығармашылық потенциалының құрылу проблемасы болып табылады.  
       Баланы заманына қарай икемдеп, өз заманының озық өнегесін оның санасына 
сіңіре білу, оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту-бүгінгі куннің басты 
талабы екенін әр ұстаз естен шығармауы абзал. 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: