Список использованных источников

 

322 

Біріншіден, біз адамға ол үшін мемлекет барлық проблемаларын шешіп беруін күтпей, оның өзін 

бизнесте сынап көруге және жаңа экономикалық өзгерістерге толыққанды қатысушыға айналуына 

мүмкіндік беруіміз қажет. Еліміздің 2050 жылға дейінгі даму стратегиясына сәйкес Қазақстанның 

алдында  дамыған  30  елдің  қатарына  ену,  ел  инфрақұрылымын  дамыту,  агроөнеркәсіп  кешенін 

дамыту,  білім  беру,  денсаулық  сақтау,  әлеуметтік  салаларды,  кәсіпкерлікті  дамыту  мәселелері 

тұр.  Яғни,  қазіргі  кездегі  бизнесті  дамыту  реформаларына,  оның  қазіргі  жағдайын  реттеуге 

мемлекеттің көп көңіл бөлуі заңды құбылыс екендігін және республиканың даму стратегиясының 

бір  басымдығы  ретінде  алынуы  оған  деген  мемлекеттің  ықпалының  маңыздылығын  көреміз, 

Қазіргі  жағдайда  экономиканы  сауықтандыруға  шағын  кәсіпорындар  үлестерін  кеңейту 

қажеттілігі  туындап  отыр.  Сонымен  бірге,  шағын  кәсіпорындарға  жан-жақты  қолдау  болмаған 

жағдайда олар өз бетімен жұмыс істеп кете алмайды [1]. 

Елбасы  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  жолдауында  әлемдік 

нарықта  бәсекелі  елдер  қатарына  кіруде  шағын  бизнестің  маңыздылығын  айта  келе  ол  туралы 

былай  деді:  «Шағын  кәсіпкерлікті  дамыту  қоры  халықтың  кәсіпкерлік  әлеуеті  мен 

бастамашылығын  іске  асыруға  тырысқан  түрлі  топтары  үшін  қаржы  ресурстары  мен  сараптама 

жасаудың  нақты  қайнарына  айналуға  тиіс.  Қордың  өкілдік  желісін  кеңейту,  өңірлердегі 

кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған жұмысты күшейту қажет». Мысалы, Жапонияда жыл сайын 2-

3  млрд.  долл.  кәсіпкерлікті  қолдауға  бөлінеді. Біздің  Қазақстан жағдайында  мемлекеттік  қолдау 

тек қана пайдаға салынатын салық жеңілдігі ғана. Егер шағын кәсіпорынның материалдық базасы 

жеткіліксіз болса, айналым қорына қаражаты жоқ болса, өндірілген өнімді өткізу жөнінде алдына 

ала  жасақталған  шарттар  болмаса,  ол  қалай  өз  аяғынан  жүріп  кете  алады  деген  сұрау  туады. 

Шағын  бизнестің  басты проблемасы  -  ол  несие  беру  саясаты.  Несие  тек қана  кепілдеме  ретінде 

мүлікке  беріледі.  Ал  кепілдікке  жарайтын  мүлік  шағын  кәсіпорында  жоқтың  қасы,  сондықтан 

шағын  кәсіпорындардың  керекті  несиені  кепілдік  бере  алмайды.  Сондықтан  шағын  бизнесті 

қолдайтын  арнайы  банк,  несие  банктің  бір  бөлімі  болуы  керек.  Шағын  кәсіпорындар  кадр 

даярлау, банктік кредит алу және информациялық қызметтерге мұқтаж. Оны кім шешеді? Шағын 

кәсіпкерлік  фирмалар  қазіргі  жағдайда  делдалдық  сферада,  сонымен  қатар  тез  айналатын  сала 

сауда-саттық, қоғамдық тамақтану, азаматтық құрылыс, техника және машиналарды жөндеу, т.б. 

салаларда  орын  алып  отыр.  Осыған  орай  ең  ірі  нарық  –  ғылыми  –  техникалық  жаңалықтар, 

мәліметтер сферасы әлі күнге дейін қолға алынбай келеді. 

Ресми  зерттеулер  нәтижесі  Қазақстанның  кәсіпкерлік  деңгейі  бойынша  әлемде  жетпіс 

екінші  орынды  иеленгенін  көрсетті.  Ал  экспортталатын  тауардағы  кәсіпкерлердің  үлесі  0,1 

пайызды  құрайды  екен.  Сонымен  қатар  зерттеушілер  Қазақстан  инвестиция  тарту  жағынан  да 

орта  деңгейден  төмен  орынды  иеленіп  отырғанын  және  банк  ісі  бойынша  да  тұрақтылық  жоқ 

екенін атап өткен.  

Жалпы өркениетті елдердің қай қайсысын алсақ та өздерінің экономикалық және әлеуметтік 

мәселелерін  шешуде  кәсіпкерлікке  арқа  сүйейді.  Себебі  кәсіпкерлік  халықтың  әл-ауқатын 

арттырумен  қатар  қосымша  жұмыс  орындарының  ашылуына  да  себебін  тигізеді.  Кәсіпкерліктің 

осындай  және  басқа  да  экономикалық  және  әлеуметтік  функциялары  оны  дамыту  мәселесін 

маңызды  мемлекеттік  міндеттер  қатарына  жатқызуға  және  экономиканы  реформалаудың 

ажырамас бөлігі деп қарастыруға негіз береді. Техникалық прогресс, тұтынушы сұранысын толық 

қанағаттандыру кәсіпкерліктің тиімділігіне байланысты болады. 

Кәсіпкерліктің түрлі формаларының өзара тиімді ынтымақтастық құруы келешегі зор бағыт. 

Шағын  кәсіпорындар  ғылыми  техникалық  жетістіктерді  қабылдауға  анағұрлым  қабілетті, 

нарықтағы сұраныс  өзгерісіне  оңай  бейімделеді.  Сондай-ақ  ірі  кәсіпорындарға  тауарлар жеткізу 

мен қызмет көрсету құқығы үшін өзара бәсекеге барады, мұның өзі олардың тұрақты табыстарына 

кепілдік  береді.  Олар  ірі  кәсіпорындардың  орнықтылығын  және  өндірістік  диверсификациясын 

қамтамасыз етіп, монополисттік бағытқа қарсы әрекет етеді. Кәсіпкерлік нарықта консалтингтік, 

брокерлік,  делдалдық,  жарнама,  қолданбалы  зерттеу  жұмыстары  бойынша  қызмет  көрсетумен 

қамтамасыз  етіліп,  белсенді  рөл  атқарады.  Кәсіпкерлер  өздерінің  күштері  мен  қаржыларын 

біріктіріп, жалғызбастылықтан ұжымдық іскерлікке өтуге бейім болады. Бұл жағдайда ортақ бір 

тұтас кәсіпорын құрамында жекелеген кәсіпкер өз мүлкіне жекеменшігін сақтайды. Дегенмен де, 

серіктестіктерде,  кооперативтерде  оның  құрылтайшылары  құрал-жабдық  және  басқа  да  мүлікті 

толық  немесе  ішінара  біріктіреді.  Жеке  кәсіпкерліктің  бұл  мүмкіндігі  бизнесті  дамыту  күш, 

маңызды  фактор  болып  есептелінеді.  Сонымен  қатар  ұжымдық  бизнестің  көптеген  формалары 

 

323 

капиталдың  қосылуы,  ортақ  меншіктің  құрылуы,  осы  бірігудің  барлық  мүлкіне  жауап  беретін 

заңды тұлға жасаумен байланысты. 

Елбасының  «Жаңа  онжылдық  –  жаңа  экономикалық  өрлеу  –  Қазақстанның  жаңа 

мүмкіндіктері»  атты  2010  жылғы  29  қаңтардағы  Қазақстан  халқына  Жолдауына  сәйкес  2010  

жылы    негізгі  бағыттардың  бірі  «Бизнестің  жол  картасы  –  2020»  бюджеттік  бағдарламасы 

бойынша  кәсіпкерлікті  қолдау және  дамыту  болады [2]. 

2010  жылдың  13  сәуірінде  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  №  301  қаулысымен 

«Бизнестің  жол  картасы-2020»  бағдарламасы  бекітілді.  Бағдарлама  негізінен  Қазақстан 

Республикасы  Президентінің  және  Қазақстанның    дамуының  2020  жылға  дейінгі  Стратегиялық 

жоспарында  көрсетілген  тапсырмаларды  орындау,  сондай-ақ,  Қазақстанның  үдемелі 

индустриалды-инновациялық  дамуының  2014  жылға  дейінгі  қабылданған  мемлекеттік 

бағдарламасын жүзеге асыруға бағытталған. 

Бірақ  ғаламдық  іскерлік  белсенділікке  әсер  етпей  қоймады.  Бұл  барлық  әлемге  тән  үрдіс, 

Қазақстан да солардың қатарында. Дағдарыс кезеңі дұрыс шешімдер қабылдау уақытына айналуы 

тиіс.  Сондықтан  үкімет  –  шағын  кәсіпкерліктің  әрі  қарай  дамыту  механизмін  дайындау. 

Мемлекеттік  органдар  қойылған  міндетті  жүзеге  асыру  үшін  үшін  заң  базасын  және  әкімшілік 

жүйені  жетілдіру,  балансталған  салық  саясатын  жүргізу  және  несие  алу  жолдарын  жеңілдету 

қажет.  Отандық кәсіпкерлік субъектілері өз кезегінде тез пайда алатын және үлкен қазақстандық 

жаңа  стандарттарға  ұмтылуы  тиіс.  Бұл  –  жоғары  тиімділік,  инновацияны  тірек  етуі  тиіс, 

диверсификацияға ұмтылу, экспортқа бағдарлануы тиіс. 

Сондықтан, Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында  «Бизнестің жол картасы 2020» 

пилоттық  бағдарламасында  шағын  және  орта  бизнеске  қолдау  көрсетілген.  Бұл  бағдарламаның  

мазмұны бәсекеқабілетті ұлттық экономика міндеттеріне, диверсификациялау міндеттеріне және 

экспорттық-бағдарланған  салаларға  сай  келеді.  «Бизнестің  жол  картасы  2020»  кәсіпкерлік 

субъектілері  үшін,  шикізаттық  жобаларды  қаржыландыратын  банктер  мен  инвесторлар  үшін  

жаңа мүмкіндіктер ашылады [3].  

Осыған орай үкімет алдына бірқатар ұзақ мерзімді міндеттер белгілеген: 

-

 

біртіндеп  бизнестегі  әкімшілік  кедергілерді  азайту  және  іскерлік  климатты 

қалыптастыру, коррупция мен төрешілдікке жол бермеу үшін нақты және айқын ойын ережелерін 

белгілеу; 

-

 

құқық  қорғау  жүйесінің    прогрессивті    реформасын  жүргізу,  бұл  реформа  ұлттық 

кәсіпкерліктің  сенімділік  және  сот  және  құқық  қорғау  жүйесінің    әділеттілігін  арттыру.  Адал 

кәсіпкерлердің меншігі мен соттардың тәуелсіздігіне кепілдік беруі тиіс; 

-

 

экономкадағы  жаңа  бизнес-инициативаларды  ынталандыру  бәсекеқабілетті  өндірісті 

дамытуға және аймақтарда жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді; 

-

 

жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорындарды    сауықтыру  бойынша  ұсыныстар  дайындау. 

«Бизнестің  жол  картасы  2020»  бағдарламасы  мемлекеттің  сауықтыру  процессіне  қатынасуы 

мәселелі  несиелердің  төлем  ставкасын  субсидиялаумен  шектеледі.  Бұл  жағдайда,  кәсіпкер 

біріншіден,  елдің  индустриалдық-инновациялық  даму  басымдықтарына  сәйкес  болуы  керек;  

екіншіден,  барлық  несиелері  бойынша  ақпарат  жасырын  болмау  керек,  үшіншіден,  несие 

берушілермен  келісілген  2-3  жылдық  қаржылық  сауықтыру  бағдарламасын  болуы  керек; 

төртіншіден,  тәуекелді  банк  өз  мойнына  алады,  бұл  бағдарлама  кәсіпкерлік  субъектілері  үшін 

ерікті бағдарлама болып табылады;   

-

 

мониторинг  жүйесі  мемлекеттен  бөлінген  қаржылық  құралдарды  бақылауға 

бағытталған,  олар  тиімді  әрі  тағайындалған  бағыты  бойынша  жұмсалуы  тиіс.  Бұл  процессті 

жүзеге асыруда Қазақстанның қаржылар ассоциациясы маңызды рөл алады.    

Қазақстанның  2015  жылға  дейінгі  үдемелі  индустриалдық-инновациялық  бағдарламасы 

аясында  Индустриализациялау  картасына  100-ден  аса  жоба  енгізілді.  Қазақстандық  кәсіпкерлер 

бұл  бағдарламаның  маңызды  деп  санайды,  себебі  әлемнің  валюталық-қаржылық  құрылымының 

тұрақсыздығы бүгінде анық болып отыр. Ұлттық экономикаға бұрынғы алыпсатарлық құралдан 

басқа,  өнеркәсіптік  өндіріс  қажет.  Яғни,  ұлттық  экономикалық  саясат  сауда-қаржылық  секторға 

емес  өндірістік    салаларға  арқа  сүйеуі  тиіс.    «Жол  картасы»      кәсіпкерліктің  жаңа  толқынын 

қалыптастыруы  тиіс,  солай  ғана  отандық  экономиканың  жаңа  балансын  қалыптастыру  туралы 

айтуға  болады.  Сонымен  бірге,  бизнеске  тартудың  үздік    қозғаушы  күші  жұмыс  істеп  тұрған 

шағын  және  орта  бизнес  қызметтеріне  сұраныс  тудыратын  кәсіпорындар  екенін  атап  өту  керек. 

Қазіргі  уақытта  «Атамекен»  Одағы»  ортақ  кедендік  кеңістік  жағдайында  әріптестік  қызметті 

 

324 

жүзеге  асыруда.  Кедендік  одақ  нарығына  бәсекелестік  жағдайында  «Атамекен»  Одағы» 

өкілдеріне  қазақстанның  2015  жылға  дейінгі  Үдемелі  Индустриалдық-Инновациялық 

Бағдарламасына сәйкес әрбір саладан екі-үш жобалар кәсіпорындар тобын құруы тиіс [4]. 20-30 

компаниядан  тұратын  бұл  топтар  экономика  салаларында  алатын  орнына  байланысты. 

Нәтижесінде стратегиялық салаларды қалыптастыру үшін базалық алғышарт дайындалған.  Бұған 

шағын  және  орта  бизнесті  интеграциялау  мақсатында  франчайзингті  қолдану,  жаңа  табысты 

кәсіпорындардың  дамуына,  халықаралық  сауданың  дамуына  жағдай  жасайды.    «Даму» 

кәсіпкерлікті қолдау қоры франчайзингті пайдалануға болатын бірнеше бағдарламалар ұсынады. 

Яғни,  кәсіпкер  банкке  барып  франчайзингтік  желіні  дамыту  мақсатында  осы  бағдарламалар 

бойынша несие ала алады.  

Кәсіпкерліктің  стратегиялық  мақсаттарының  қатарында  2015  жылға  қарай  қазақстандық 

кәсіпкерліктің франчайзингі 35% қамтамасыздандыру және шет ел нарықтарына  25 қазақстандық 

брендті  ұсыну  болып  табылады.  Қорытындылай  келе,    республикадағы  шағын  кәсіпкерлікті 

дамытуды мемлекеттік қолдау және ынталандыру үшін келесі шараларды іске асыру қажет: 

1. Қазіргі уақытта елімізде шағын бизнесті дамытуда белгілі бір база қалыптасты деп айтуға 

болады,  бірақ  бұл  база  өндірістік  секторға  емес  сауда  саласында  екенін  айта  кеткен  жөн. 

Сондықтан шағын кәсіпорындармен жұмыс істегенде және оған мемлекеттік қолдау көрсеткенде 

олардың  материалдық  өндіріс  саласында  дамытуға  ұмтылуы  керек,  және  ең  алдымен  ішкі 

нарықты  қамтамасыздандыратын  жаппай  сұраным  тауарлары  мен  шаруашылық-тұрмыстық 

заттарға назар аударылуы тиіс. Бұл елімізде жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді. 

2. Мемлекеттік сатып алымдар туралы қабылданған заң отандық өндірушілерге басымдық 

беруге,  сонымен  бірге  шағын  және  орта  бизнесті  қолдауға  бағытталған.  Атап  айтқанда,  құрал-

жабдықтарды  ірі  партиямен  сатып  алғанда  міндетті  түрде  жабдықтаушыға  Қазақстанда 

жинақталу, жөндеу және қызмет көрсету міндеттерін енгізсе, бұл шағын кәсіпорындарға қосымша 

жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді.   

3.    Шағын  және  орта  бизнесті  қолдау  бойынша  мемлекеттің  құқықтық  актілер  жүйесі 

арқылы  нақты  анықталған  саясаты  іске  асырылуы  тиіс  және  кәсіпкерлікті  қолдау  және  дамыту 

инфрақұрылымының  толық  дамымауы  кәсіпкерлікті  қорғау  бойынша  комитетті  құруды  қажет 

етеді.  

4.  «Жол  картасы  -  2020»  бағдарламасы  аясында  өңдеуші  өнеркәсіп  саласында  жұмыс 

атқаратын шағын және орта бизнес кәсіпорындарына көмек көрсетір, экономикалық белсенділікті 

арттыру қажет [5]. 

5.      Салық  жүйесінің  жеткілікті  дәрежеде  жетілмеуі  (салықтар  мен  алымдар  көлемінің 

жоғары  болуы,  салық  жинау  жүйесінің  күрделілігі,  шағын  кәсіпорындар  үшін    жеңілдіктердің 

жоқтығы)  слық  салу  саласында  өзгерістер  жүргізу  қажеттілігін  туындатады.  Негізгі  салықтар 

бойынша жасалған жеңілдіктер (ҚҚС -12%, әлеуметтік салық - 11% төмендетілген) әлі де шағын 

бизнесті дамыту үшін жеткіліксіз екендігін көрсетеді. 

6.  Қазіргі  уақытта  мемлекеттік  қолдаумен  Қазақстанның  импортты  алмастыру  және 

экспортқа бағыттылық стратегиясын жүзеге асыру үшін модернизациялау және техникалық қайта 

жарақтандыру жұмыстары жүргізілуі керек.  

Сонымен  бірге,  ұлттық  экономиканың  инновациялық  жолға  көшуі  барлық  қоғамның 

инновациялық жаңалықтарға бейімделуімен, инновациялық процессті басқара  және жүзеге асыра 

алатын  кадрлар санын қалыптастыруға байланысты. Отандық жетекші жоғары оқу орындарында 

шет  елдік  үздік  бизнес-мектептермен  бірігіп  жұмыс  істей  отырып,  инновация  саласындағы 

мамандарды дайындау және біліктілігін арттыру жұмыстарын жүргізу керек.   

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1.

 

Н.Ә.Назарбаев  «Қазақстан-2050»  стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси 

бағыты». Астана, Ақорда, 2012 жыл 

2.

 

Елбасының  «Жаңа  онжылдық  –  жаңа  экономикалық  өрлеу  –  Қазақстанның  жаңа 

мүмкіндіктері»  29.01. 2010 ж  

3.

 

Қазақстан Республикасының "Бизнестің жол картасы 2020" бағдарламасы 

4.

 

Қазақстан Республикасының Үдемелі Индустриалдық-Инновациялық Бағдарламасы 

5.

 

Қазақстан Республикасының  «Жол картасы - 2020» бағдарламасы 

 

 

325 

Мергенбаева А.Т.  

Колдасова Л.С. 

Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауезова,  

г. Шымкент, Казахстан 

 

РЕСУРСНАЯ БАЗА ХЛОПКОВО-ТЕКСТИЛЬНОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ И 

НАПРАВЛЕНИЯ ЕЕ РАЗВИТИЯ 

 

 

Развитие хлопково-текстильной промышленности и все технико-экономические показатели 

ее работы зависят от состояния сырьевой базы, объема, ассортимента, качества сырья и т.д. Для 

формирования  сырьевой  базы  хлопково-текстильной  промышленности  необходимо  создать 

условия  для  достаточного  самообеспеченияхлопково-текстильной  продукцией  и  выделить 

средства  для  их  экспорта  в  необходимом  количестве  при  малой  степени  потенциальной 

уязвимости продукции хлопково-текстильной промышленности. 

В  Казахстане  хлопчатник  выращивается  только  в  Южно-Казахстанской  области,  так  как 

только  здесь  имеются  необходимые  климатические  условия  для  его  возделывания:  обилие 

солнечного  света,  наличие  плодородной  орошаемой  земли,  а  также  поливной  воды  и  трудовых 

ресурсов.  Необходимо  отметить,  что  рентабельность  производства  хлопка  выше,  чем  по 

некоторым другим культурам. 

Сырьевая  база  хлопково-текстильной  промышленности  за  последние  годы  в  ЮКО 

развивается быстрыми темпами. При благоприятных природных, климатических и экономических 

условиях  в  области  имеются  все  предпосылки  для  увеличения  производства  текстильных 

волокон. 

Программой  форсированного  индустриально-инновационного  развития  Казахстана 

определены  целевые  индикаторы  развития  промышленности,  среди  которых  наращивание 

экспортного потенциала отрасли, в общем объеме экспорта страны в 2014 году удельный вес ее 

должен  достичь  до  8%  [1].  Однако,  анализ  структуры    промышленного    производства   

текстильных    изделий  характеризуется  отрицательной  динамикой  до  2012  года  –  наблюдается 

снижение  до  1,8%,  в  2013  году  этот  показатель достигает  уровня  3,5%.  Динамика  производства 

одежды  показывает стабильно  низкий уровень (таблица 1). 

 

Таблица 1 - Структура промышленности  по производству текстильных  изделий и одежды 

 

 

2009 г. 

2010 г. 

2011г. 

2012 г. 

2013 г. 

Промышленность 

100 

100 

100 

100 

100 

Производство  

текстильных    изделий 

2,0 

2,9 

1,8 

1,8 

3,5 

Производство   одежды 

0,8 

0,6 

0,6 

0,6 

0,7 

Примечание  –Составлено  по  материалам  Агентства  Республики  Казахстан  по  статистике 

(Статистический ежегодник Казахстана «Казахстан в 2014 году») 

 

Слабое развитие хлопково-текстильной отрасли подтверждается данными об инвестиции в 

производство,  представленными  в  рисунке  1.  Вложенные  инвестиции  в  хлопково-текстильное 

производство  от  общего  объема  инвестиций  в  основной  капитал  обрабатывающей 

промышленности составили  в 2009 году – 13,8%; в 2010 г.-7,8%; в 2011 г.-2,8%; в 2012 г.-0,93%; 

в 2013 г.-3,4%. Для этого периода характерно постоянное уменьшение  объема инвестиций как в 

стоимостном, так и в удельном выражении. 

 

 

326 

 

 Рисунок 1- Инвестиции в основной капитал за 2009-2013годы 

Примечание  -  По  материалам  Департамента  статистики  ЮКО  («Инвестиции  и  строительная  деятельность  ЮКО  за 

2009-2013 гг» /Стат. сборник/Шымкент, 2014 г.) 

 

Основными направлениями улучшения сырьевых ресурсов являются: повышение качества 

исходного  сырья,  совершенствование  способов  его  первичной  переработки  и  хранения, 

соблюдение  правил  сортировки  и  подбора  состава  пряжи  в  соответствии  с  требованиями  к 

готовым  изделиям,  выработка  тонкой  пряжи,  сокращение  отходов  волокна  и  пряжи,  их 

рационального использования.  

Рентабельность  хлопка-  сырца  во  многих  хозяйствах  районов  области  достигает  25-30% 

против  15-20%  у  других  культур.  В  своей  доходности  хлопководство  сравнимо  с  нефтяным  и 

фармацевтическим  бизнесом.  Именно  поэтому  хлопок  называют  «белым  золотом»,  и  мы 

наблюдаем  ежегодное  увеличение  объема  реализации  хлопка-сырца  в  ЮКО,  это  иллюстрирует 

следующий  рисунок  13, однако  доля  хлопка  в  валовой  продукции  сельского  хозяйства  остается 

практически неизменной, так в 2009 г.она составляла 10%, а в 2013 г.-10,5%. 

 

 

Рисунок 3 - Валовая продукция сельского хозяйства по хлопку (млн тн) 

Примечание - По материалам статистического ежегодника за 2009-2013 гг. «ЮКО и ее регионы» / Шымкент/2014 г 

 

За  анализируемый  период  в  области  урожайность  хлопчатника  снижается,  вследствие 

несоблюдения  севооборота,  т.к.  не  соблюдались  условия  мелиорации  земель,  не  проводились 

работы по уменьшению засоления почвы, что повлияло на снижение урожайности, что видно на 

рисунке  4.  Динамика  урожайности  за  последние  10  лет  показывает  нестабильную  динамику.  В 

следствие  указанных  выше  причин  урожайность  снизилась  до  рекордно  низкого  уровня  в  2008 

 

327 

году  и  составила  18,2  ц/га.  Принятые  меры  на  укрупнение  сельскохозяйственных  предприятий, 

государственные  субсидии  на  минеральные  удобрения  позволили  увеличить  урожайность, 

которая в 2013 году составила 28,7 ц/га.

 

 

 

Рисунок 4 – Урожайность хлопчатника (ц/га) за 2003-2013 гг. 

Примечание - По материалам статистического ежегодника «ЮКО и ее регионы» / Шымкент/2014 г 

 

За период с 2000 по 2007 год валовый сбор хлопчатника увеличился на 157,9 тыс.т., т.е. на 

55,6%.  Прирост  произошел  за  счет  повышения  урожайности  на  68  тыс.т  (44%)  и  в  результате 

увеличения  посевных  площадей  на  89,9  тыс.  т.  Самый  высокий  уровень  валового  сбора 

хлопчатника наблюдается в 2005 году, этот уровень до сих пор не достигнут.  

В  2009  году  посевная  площадь  хлопчатника  составила  140  тыс.га,  валовой  сбор  –  271,3 

тыс.т  хлопка-сырца.  Из-за  нехватки  водных  ресурсов  и  спада  темпов  развития  мирового 

хлопкопроизводства в РК сократились площади под хлопчатником с 199,9 тыс.га до 178,6 тыс.га.  

За  анализируемый  период  (2000-2009  годы)  резкого  изменения  посевных  площадей  не 

наблюдается. Анализ посевных площадей показывает, что наблюдается тенденция постепенного 

снижения, начиная с 2004 года (уменьшение в 2009 году составило 83 тыс.га, т.е. на 37,2%). 

В  последние  годы  также  намечена  тенденция  на  снижение  объемов  производства  и 

сокращение посевных площадей под хлопок. Так, в 2009 году по сравнению с 2008 годом было 

зафиксировано  снижение  производства  на  15% (271,3  тыс.т.)  и  сокращение  посевных  площадей 

на 22% (140 тыс.га). 

  Тенденция  снижения  урожайности  отразилась  на  валовом  сборе  хлопчатника,  так  самый 

низкий  уровень  данного  показателя  наблюдается  в  2010  году  –  239,8  тыс.  тонн.  Динамика 

посевных  площадей  под  хлопчатник  остается  на  относительно  стабильном  уровне,  показывая 

незначительное снижение. Следствием принятых государством мер, направленных на улучшение 

севооборота явилось снижение посевных площадей, однако это не отразилось на валовом сборе, 

темпы которого в 2013 году возросли до 396,7 тыс.тонн.  (рисунок 5). 

Одна  из  основных  проблем  отрасли,  которая  всплывает  каждый  год,  -  это низкая  цена 

закупки  хлопчатника-сырца.  Сейчас  заводы  установили  её  на  уровне  50  тысяч  тенге  за  тонну. 

Хотя рекомендованная цена в этом году была на 50% выше - 75 тысяч тенге. 

Для сравнения - согласно технологической карте для взращивания и уборки хлопчатника 

на 1 гектаре земли необходимо потратить 146 585 тенге. Если урожайность будет  30 ц/га, то с 1 

га предприятие зарабатывает 3*50 000 - 146 585 = 3415 тенге. Понятно, что работать и дальше с 

такой низкой рентабельностью могут позволить себе только крупные предприятия.  

В том же в соседнем Кыргызстане в этом году закупочная цена составляла 32 сома (около 

100 тенге) за килограмм хлопка-сырца, при этом многие фермеры Ошской области отмечали, что 

эта  цена  не  позволяет  окупать  производство.  Поэтому очень  важно,  чтобы  государство  начало 

контролировать  нижний  порог  закупочных  цен  на  хлопчатник,  который  ежегодно  гораздо  ниже 

рекомендуемых цифр.  В последнюю декаду 2013 года на мировых рынках играли примерно по 

цене 83 цента за фунт хлопка (около 274 тенге за килограмм хлопкового волокна). 

 

 

328 

 

Рисунок 5 – Посевная площадь с 1 га и валовый сбор хлопчатника (тыс.т) за 2003-2013 гг. 

Примечание - По материалам статистического ежегодника «ЮКО и ее регионы» / Шымкент/2014 г 

 

Для  сравнения,  самая  высокая  отметка  закупочной  цены  наблюдалась  в  2003  г.,  которая 

составляла  68,5 тыс. тенге по сравнению с 2002 г.- 50,4 тыс.тенге, а затем наблюдается снижение 

вплоть  до  2007  года  в  разрезе  48-65  тыс.тенге.  В  2008  году  средняя  закупочная  цена  1  тонны 

хлопка-сырца составила 68 тыс. тенге. 

Исходя  из  вышеизложенного  следует,  что  необходимо  принимать  действенные  меры  по 

увеличению  урожайности  хлопковых  полей,  наращиванию  производства  хлопка-сырца, 

снижению  его  себестоимости,  повышению  качества  продукции.  Анализ  потенциала  сырьевой 

базы  текстильной  отрасли  установил,  что  в  области  имеются  достаточные  возможности  для 

увеличения заготовки хлопка-сырца. 

Для  увеличения  заготовки  хлопка-сырца  следует  реализовать  ряд  организационно-

технических мероприятий: 

-

 

в  целях  повышения  урожайности  хлопка-сырца  требуется  улучшить  селекционную 

работу и повысить плодородие полей; 

-

 

оказать государственную поддержку сельхозтоваропроизводителям; 

-

 

создать благоприятные условия привлечения инвестиций для развития сырьевой базы 

текстильной отрасли. 

Производственные  мощности  хлопкоочистительных  заводов  позволяют  перерабатывать 

заготовленный  хлопок-сырец,  но  в  то  же  время не  обеспечивается  полная  переработка  волокна, 

95% которого экспортируется в страны Содружества независимых государств (СНГ) и дальнего 

зарубежья. 

Данные  предложения  в  значительной  мере  позволят  насытить  внутренний  рынок 

потребительскими  товарами  и  улучшить  состояние  хлопкоперерабатывающей  и  текстильной 

промышленности ЮКО. 

 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: