Дипломатиялық этикет және хаттама

Дәрістің топтама-тәсімі.
Оқиғаларға қатысыты хаттамалық шаралардың маңызы. 
Құттықтау сөз – сыйлау белгісі. Көңіл айту. Қаралы күндері келген делегацияны қабылдау 
ерекшелігі.
Құттықтау. Құрметтілік белгісі.
Халықаралық хаттамалық тәжірибеде шетелдік 
серіктестердің өміріндегі маңызды оқиғаларға ілтипат білдіру немесе әрекет ету 
қабылданды. Ілтипат білдіру сипаты оқиғаның маңыздылығымен, екіжақты 
қатынастардың жай-күйімен, жергілікті хаттамалық тәжірибенің ерекшеліктерімен 
айқындалады. Әрбір елдің тарихындағы тағдыршешті өзгерістер, яғни, революцияның 
жеңісі, басқыншылардан босату, ұлттық тәуелсіздікке қол жеткізу сияқты мемлекеттік 
мерекелер – ұлттық нышандар болып табылады.
Мемлекеттік деңгейде көптеген жағдайларда аталған оқиғалардың құрметіне 
Мемлекет басшысының атына құттықтау жеделхаттары жіберіледі. Мұндай құжаттар 
құттықтау функциясын орындаудан басқа қазіргі кездегі екіжақты қарым-қатынастардың 
жай-күйіне баға береді, олардың одан әрі дамуына тілек білдіреді, қажет болған жағдайда 
жемісті ынтымақтастықтағы кедергілерді жоюға үміт артады.
Жеделхаттар әдетте келген елдің хаттамалық дәстүрлеріне байланысты Мемлекет 
басшысына немесе өзге де жоғары лауазымды адамдарға сапарлар жасайтын елшілер 
арқылы беріледі. 
Бұған дейін атап өтілгендей, дипломатиялық корпус атынан дуайен сөз сөйлейді. 
Біздің елде бұл республика Президенті дәстүрлі түрде өзінің ресми резиденциясындағы 
қабылдауда болады. Кейбір елдерде оларда тіркелген елшілерге өз мемлекеттерінің 
ұлттық мерекелеріне орай теледидар арқылы сөз сөйлеу мүмкіндігі беріледі. Жиі 
жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында тиісті мазмұндағы материалдар жарияланады, 
тақырыптық теле және радиохабарлар дайындалады. Кейде ұлттық мерекелерге театр, 
музыкалық, фольклорлық ұжымдардың келуі, көрмелер ашу, мәдениет күндерін өткізу 
және өзге де іс-шаралар өткізіледі. Ел басшылығының атынан құттықтаулардан басқа 
құттықтау жеделхаттары мен хаттарын қоғамдық ұйымдар, партиялар, шығармашылық 
одақтар, туған қалалардың басшылары және т. б. жібере алады. 
Мемлекетаралық 
қатынастарда 
жеделхаттармен 
алмасу 
достық 
туралы 
шарттардың, дипломатиялық қарым-қатынастардың орнағанына байланысты болып отыр. 
Халықаралық қарым-қатынастың өзге де субъектілері тарапынан шетелдік әріптестермен 
екіжақты ынтымақтастықта таңбалы күндерге тиісті хаттамалық ден қою қате болмайды. 
Сонымен қатар, мұндай стиль іскер серіктестермен-отандастармен қарым-қатынаста да 
орынды. Халықаралық сыпайылық нормаларына сәйкес жаңа мемлекет басшысының, 
Үкімет басшысының, сыртқы істер министрінің сайлануы және қызметіне кірісуі 
байқалмайды. Бұл оқиғаларды Президент, Премьер-Министр немесе СІМ басшысының 
атынан тиісті әрекет ету үшін Мемлекеттік хаттама қызметі үнемі қадағалайды. 
Кейбір елдерде жергілікті хаттама дипломатиялық корпусты елге ресми 
сапарлармен келетін шетелдік үкіметтік делегациялардың кездесулеріне және шығарып 
салуларына; басқа елге ресми сапармен келетін ел басшысының шығарып салуларына 
және ол қайтып оралған кезде кездесуге; мемлекет басшысы қатысатын діни сипаттағы 
рәсімдерге қатысуға міндеттейді. Осы өкілдік функцияларын орындау – дипломаттардың 
кәсіби борышы. Келген елдің қоғамдық ұйымдары дипломатиялық өкілдіктердің 
қызметкерлерін әртүрлі тұсаукесерлерге, көрмелердің ашылуына, театрлардағы 
премьераларға, ғылыми және оқу орындарындағы лекциялар мен пікірталастарға және т.б. 
шақыруда. Мемлекетаралық қатынастарда жекелеген оқиғаларға хаттамалық ден қоюдың 
барлық жағдайларында өзге де саяси пайымдаулардан басқа басшылыққа алынады. 
Көңіл айту.
 
Хаттамалық ілтипат білдірудің маңызды нысаны тиісті деңгейде көңіл 
айту болып табылады. Мемлекет басшысының, Үкімет басшысының қайтыс болуына 
байланысты аза тұту жөніндегі мемлекеттік шараларды өткізудің уақыты мен тәртібі 
туралы Сыртқы істер министрлігі шет мемлекеттердің үкіметтеріне өздерінің елшіліктері 
арқылы хабарлайды. Қаралы шараларға шақырту жіберілмейді. Бұл туралы хаттама 
қызметі дипломатиялық корпусқа хабарлайды. Қабылдаушы тарап келген делегацияларға 

– ресми тұлғаларды қарсы алуды, қонақ үйлерге орналастыруды, көлікпен қамтамасыз 
етуді және т.б. ұйымдастыруға назар аударуы тиіс. Ресми кешіру рәсіміне қатысушылар 
мұндай жағдайларда жалпы қабылданған ережелерді ұстануы тиіс. Марқұмның 
жақындары табыттың сол жағында, ресми өкілдері – оң жағында орналасады. Гүл 
шоқтарын қою мынадай тәртіппен жүргізіледі: бірінші болып туыстар, содан кейін – 
мемлекеттік билік өкілдері, фирмалар, содан кейін достар мен әріптестер жасайды. Гүл 
шоғын қойғаннан кейін табытта бірнеше минутқа кідіріп, естелік үнсіздікпен еске алып, 
оның туған-туыстарына тағзым етіп, содан кейін кету керек. 
Еуропа үшін дәстүрлі қаралы түс – қара және сұр түстің барлық реңктері. Аза күту 
рәсіміне қатысу үшін костюмді таңдау кезінде осы нәрсе ескерілуі керек. Дефалиант 
стиліндегі немесе ашық түстердегі киімдер марқұмды құрметтемеу және оның туыстарын 
қорлауды көрсетеді. Әйелдерде юбка ұзындығы тізеден төмен болуы керек. Шіркеудегі 
жерлеу рәсімі кезінде әйел басына шарф салуы керек. Әскери қызметшілер үшін 
гарнизондық және қарауыл қызметінің жарғысына сәйкес салтанатты киім нысанын киіп 
жүру көзделеді. Жазғы уақытта салтанатты погондары бар ақ көйлек киюге болады. 
Камуфляж нысанын пайдалануға жол берілмейді. Қараның нышандары ретінде қара түсті 
таңғыштар (повязки), қара банттар, таспалар қолданылуы мүмкін. Қаралы аксессуарлар 
ретінде пайдаланылатын гүл шоғырының жарқын түсті және жылтыр орамасы болмауы 
тиіс. Көптеген еуропалық елдерде аза тұту гүлдері хризантемалар болып саналады. Гүлдер 
саны жұп болуы тиіс. Еліміздің хаттамалық тәжірибесінде ел басшылығынан көңіл айту 
жеделхатын жолдау, елшіліктің жоғары лауазымды тұлғаларының келуі және көңіл айту 
кітабына қол қою қабылданды. Кітапқа ел басшылығының атынан өзге жазбалар 
жүргізілмейді, өйткені жеделхат жіберіледі. 
СІМ дипломаттары сонымен бірге елшілік қызметкерлеріне тиісті деңгейде визит 
карточкаларын жіберу арқылы көңіл айтады. Аза күту күндері елде тіркелген 
дипломатиялық өкілдіктер жоспарланған қабылдауларды кейінге қалдырады. Елшілік 
ғимараттарының үстіндегі ұлттық тулары түсіріледі.
Сондай-ақ, қайғылы оқиғалар адам шығыны болатын ірі табиғи апаттар немесе 
қасірет кезінде де көңіл айтылады. Халықаралық тәжірибеде зардап шеккен аймақтарға 
гуманитарлық көмек (дәрі-дәрмектер, құрылыс материалдары, киім-кешек) көрсету 
кеңінен таралған. 

жүктеу/скачать 1,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: