38
пайдаланады.
Облигатты аэробтарды ауа атмосферасындағы парциалды қысымда
ӛсетін
қатаң аэробтар
және тӛмен парциальды қысымда ӛсетін
микроаэрофилдер
деп бӛледі.
Бұл микроаэрофилдердің күшті тотықтырғыштармен жанасқанда
белсенділігі жойылатын кейбір ферменттерінің (мысалы гидрогеназа
ферменті) болуымен байланысты тӛмен парциалдық
қысымда ғана олардың
ферменттік белсенділіктері артады.
Облигатты анаэробтар.
Энергияны алу үшін оттегіні қолданбайды. Зат
алмасу оларда –ашыту арқылы жүреді. Екі түрінде ғана сульфатты тыныс алу
бар, олар хемолитотрофтарға жататын
Desulfovibrio, Desulfotomaculum.
Облигатты анаэробтар екі топқа бӛлінеді: қатаң анаэробтар және
аэротолеранттылар.
Қатаң
анаэробтарға
молекулалық
оттегі
улы
болады,
ол
микроорганизмдерді ӛлтіреді немесе ӛсуін тежейді.
Қатаң анаэробтар энергияны майқышқылды ашыту жолымен алады.
Қатаң анаэробтарға мысалы кейбір клостридиялар
(C. botulinum, C tetani),
бактероидтар
жатады.
Аэротолерантты
микроорганизмдер
энергия
алуда
оттегіні
қолданбайды, бірақ оттегі бар ортада тіршілік ете алады. Бұл топқа
гетероферменттік сүтқышқылды ашыту
жолымен энергия алатын
сүтқышқылды бактериялар жатады.
Факультативті анаэробтар.
Оттегі бар әрі оттегі жоқ ортада да ӛсіп-
ӛнуге қабілетті. Оларда зат алмасудың аралас түрі бар. Энергияны алу
процесі оттегімен тыныстану кезінде оттегіні пайдалану арқылы, ал оттегі
жоқ жерде ашытуға кӛшу арқылы энергия алуға қабілетті. Бактериялардың
бұл тобына анаэробты нитратты тыныс алу тән.
Микроорганизмдердің оттегіге түрлі физиологиялық қатынасы оттегі
атмосферасында тіршілік етуге мүмкіндік беретін ферменттік жүйелерінің
болуымен байланысты. Оттегі атмосферасында ӛтетін
тотығу процестері
кезінде, флавопротеидтер тотыққанда түрлі улы заттар: сутектің асқын
тотығы және оттегінің ашып кеткен радикалы, қосақталмаған электроны бар
қосындылар түзілетіндігін атап ӛткен жӛн. Бұл қосындылар қанықпаған май
қышқылдарының және ақуыздардың SH- тобының асқынтотықтануын
қоздырады.
Оттегінің улы әсерін бейтараптау үшін, ондай атмосферада тіршілік ете
алатын микроорганизмдердің қорғаныс механизмдері болады. Бұндай
бактерияларда сутектің асқын тотығы
каталаза
ферментімен су және
молекулалық оттегіге ыдыратылады.
Қатаң анаэробтарда каталаза да, пероксидаза да болмайды. Бірақ
кӛптеген қатаң анаэробтарда супероксиддисмутаза ферменті кездеседі. Осы
ферменттің кӛмегімен олар оттегіге тӛзімді болады. Кейбір қатаң анаэробтар
(Bacteroides, Fusobacterium) молекулалық оттегінің аз мӛлшеріне де тӛзімсіз
болады, ал Clostridium тұқымдастығының кейбір ӛкілдері оттегі
атмосферасында тіршілік ете алады. Қатаң анаэробтарды дақылдандыру үшін