П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет157/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

6 .2 . Ы Р Ғ А Қ
Қ азақ тілінде бунақтағы сөздердің жұбын 
жазбай, араларында қатар келген дыбыстарды 
үндестіріп, бір ырғақ, екпінмен айтудың маңы- 
зы зор. Олай болмаған жағдайда сөздердің бай- 
ланы с реті бұзылады да, тіл табиғи жарасымы- 
нан айры лады , қ ұ л аққа ж ағы м сы з естіледі, 
әрбірден соң, айты лған ой көмескіленіп, тіпті, 
түсініксіз болып кетуі де қиы н емес.
Мәселен, бір бунаққа енетін мынадай тіркес- 
тердің басқы сөзін бөліп айтып көрейік:
т ас бауыр болды
тас ж үрек еді
тас кенені көрді
т ау ешкіге жолықты
бас барм ақсы з қалды
ж ан қ а л т а ға салды
ат -т онсы з қалды
үйкүш ікке жолықты
а ғаш қасықты үстады
қол орамалын үмытты
жыланбасты жинады
айы л-т үрманын арқалады
жел сәзін аяды
тас бауүрболдү
тас ж үрөгеді
тас кененігөрдү
т ау еш кігеж олүқт ү
бас барм ақсы зғалды
жан қалт ағасалды
ат т онсы зғалды
үй күш іккеж олүқт ы
а ғаш қасықтыүстады
қол орам алы нүм ұт т ы
жылан бастыжайнады
айыл түрманынарқалады
ж ел созүнайады
Қалыпты ырғақ, екпіннен айрылған тіркес- 
тер мағынасыздыққа ұшырайды.
Айтылар өйдың айқы н, түсінікті, көңілге 
қөнымды, құлаққа жағымды бөлуы көбіне бунақ 
екпінінің дұрыс қөйылуына тікелей байланысты 
бөлса, екінші жағынан бұлардың (ырғақ, екпін) 
өзі айтылар өйға, м ағы наға тәуелді бөлады.
М әселен, сөз құрамы бірдей мына тіркес- 
терді екі түрлі ы рғақп ен (екпінмен) айтып, екі 
түрлі түсінуге бөлады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет