Развитие образовательной среды в школе
жүктеу/скачать 11,58 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Бағдарламалы оқыту сабақтары
- Өлкетануды ұйымдастыру формаларының категориялары 1.Мәтінмен жұмыс
- Ұйымдастыру жолдары: «Карта бойыншасаяхат».
- 4.Постер жасау Қорытынды.
- АНАЛИЗ ДЕМОГРАФИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ КАРАСУСКОГО РАЙОНА НА ПЕРИОД 2010 - 2015 ГГ.
Әдістеме негізі Көптеген органикалық және бейорганикалық қостылыстар белгілі бір энергия сіңіру әсерінен өздігінен жарық бөледі, мұны люминесценция құбылысы деп атайды. Люминесценция жарық бөлінгеннен кейін де қарастырылады. Энергия сіңіру кезінде микробөлшектердің қозуы аяқталған кезде жарықтың бірден жойылуы – флюоресценция немесе белгілі уақытқа дейін жалғасуы –фосфоросценция. Химиялық анализде көбінесе флюоресценция қолданылады, сондықтан бұл әдіс флюорометрия деп аталады[4]. Электромагниттік сәулелену кезінде зат кванттық энергияны hv 0 сіңіріп, заттың молекуласы немесе атомы қозады. Қозған күйге В ауысқан заттың молекуласы немесе атомы біршама уақыттан (2*10 -12
секунд)соң, артық энергияны кванттық түрінде шығарып, негізгі Ажағдайына келеді. Алдымен энергияны жылу сәулесінің кванты hv
түрінде бөліп, белгілі бір жағдайда тұрақтанып, төменгі қозған Г деңгейіне, сонан соң энергияны hvультра күлгін облысында бөліп негізгі А жағдайына қайта оралады. Осыған орай флюоресценция құбылысын беретін флюоресценция энергиясы,бөлінген жылу энергиясы есебінен бастапқы заттың молекуласының немесе атомының қозуға жұмсалған энергиядан аз болады. Бұл құбылыс осы жағдайды зерттеген ғалымның атына сәйкесті Стокс заңы деп аталады. Флюоресценция құбылысының негізгі сипаттамаларына кванттық, энергетикалық шығыстың мөлшерлері және флюоресценттік спектр жатады.
1 – сурет.Кванттық бөлшекті сіңіріп сонан соң өз қалыпына келген заттың молекуласы немесе атомының сызбасы. 158
Кванттық шығыс В кв
–заттың сәуле шығаратын молекулаларының саныныңN
c , заттың сәулені жұтатын молекулаларының санына N ж қатынасы. Энергиялық шығыс В эн – заттың сәуле шығаратын молекулаларының энергиясының Е с , заттың сәулені жұтатын молекулаларының энергиясынаЕ ж
қатынасы. Кванттық шығыс В кв пен энергиялық шығысты В эн сәуленің жилігіv немесесәуленің толқын ұзындығы λарқылы байланыстыруға болады. В кв = Nc Nж ;В эн = Ес Еж ; В эн =
??????с ??????ж
В кв = λж λс К кв ;(1)
Флюоресценттік анализ әдісі 10 -7 – 10 -4 моль/дм
3 концентрация аралығында С.И.Вавилов заңына негізделген, яғни флюоресценция интенсивтілігі Ф концентрацияға сызықтық тәуелділікті көрсетеді: Ф=KC (2) Мұндағы К-коэффициент, С- концентрация. Мыстың (ІІ) валентті ионының концентрациясын флюоресценттік әдіспен анықтау әлсіз сілтілі ортада люмокупферон мыс (ІІ) валентті ионынымен флюоресцентті димер түзіп, флюоресценттік спектр беруіне негізделген.
қаласынан, Рудный қаласынан және Арқалық қаласынан алынды. Мыстың (ІІ) валентті ионының концентрациясын анықтау үшін стандарттық ерітінділер дайындалып градуировкалық график құрылды. Нәтиженің есептелу формуласы: X = 10
-3 * Q
1 (C сын. - С бос
)/Q 2
Q 1 – сұйылту коэффициенті. Q 1 =1
Q 2 – концентрлеу коэффициенті. Q 2 =1
С бос
– бидистилденген судың көрсеткіші. С бос
=0 C сын – сынаманың флюорат – 02 – 3М құрылғысындағы көрсеткіш, Мысалы, Қостанай қаласынан алынған ауыз судың құрамындағы мыс ионының көрсеткіші 0,230 мг/дм 3
X = 10 -3 *1(0,230 . - 0)/1 = 0,000230% Басқа сынамалардың да нәтижелері осы тәсілмен есептеліп 2 – кестеге қойылды. 2 – кесте. Ауыз суындағы мыс (ІІ) валентті ионының мөлшері № Сынаманың алынған орны P i
ШРК-0,0005% 1 Қостанай қаласы 0,95
0,000230± 0,00002% 2 Рудный қаласы 0,000359 ±0,00003% 3 Арқалық қаласы 0,000350± 0,00003%
Кестеден көрініп тұрғандай зерттелген ауыз судағы мыстың (II) валентті ионының мөлшері шекті рауал концентрациядан аспайды. Ауыз су құрамындағы темір және мыс ионының концентрациясын зерттеу – біріншіден экологиялық өзекті мәселелердің бірі болса, екінші жағынан мыс
159
ионының концентрациясын анықтауға Флюорат-02-3М құрылғысының жұмыс істеу әдістемесі меңгеріліп, бірінші рет қолданалып отырғаны, зерттеу жұмысының жаңалығы болып табылады.
1.
Тұртабаев С.Қ. және т.б. биохимия негіздері. – Алматы – 2012, 73б. 2.
Биозимия: Учебник / Подред. Е.С.Северина. – 2-е изд., испр. – М.: ГЭОТАР- МЕД, 2004 – 270стр. 3.
методы анализа: Учеб. для химико-технол. спец. вузов. – М.: Высш. шк., 1989. – 50стр. 4.
160
Ахметова Э.Б. 1 , Абдулкаримова А.А. 2 1.Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы, жаратылыстану ғылымдарының магистрі 2.Студент 4 курста, Жаратылыстану ғылымдары кафедрасы, мамандықтың «География» ГЕОГРАФИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ ӨЛКЕТАНУ МАТЕРИАЛДАРЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Өлкетану – мұғалім үшін ғылыми – зерттеу іс – әрекетінің сенімді жолы.Оның негізгі әдісі - аумақ туралы ақпаратты, табиғи үлгілерді (геологиялық, топырақ, биологиялық, зоологиялық), материалдық мәдениет заттарын және т.б. деректерді жинау және жүйелеу. Өлкетану жеке пән мазмұнын толықтырып қана қоймай, түрлі пәндердің көптеген сұрақтарын өзара байланыстыруымен қатар практикада қолдануға жол ашады деуге болады. Пәнаралық байланыста жергілікті жерді карта кескінінде көптеген сұрақтарын математика арқылы шешсе, топырақты зерттеу барысында химия және биологиядан алған білімдерін қолданады. География мен тарихтың өлкетану жұмыстарын жүргізуде орны ерекше. Географиялық өлкетанудың басты мақсаты: туған өлкесі жайлы білімді терең меңгерту және дамыту, оқушылардың бойында азаматтық ұстаным, қалыптастыру, отансүйгіштік сезімге, туған өлке тарихын зерттей, зерделей білуге, жинақтылыққа тәрбиелеу, танымдық қызығушылықтарын тереңдету, география сабағында Отанына деген патриоттық сезімдерге тәрбиелеуді жүзеге асыру және оқу сабақтары үдерісі кезінде туған өлкені оқып – білу мүмкіндігін кеңейту.[1, 31б] Өлкетану материалдарын сабақта қолдану, білім беру үрдісіне қойылатын жалпы дидактикалық қағидалармен негізделеді. Ол қағидалардың түрлері:
пәндердің мазмұнында өлкетану материалдарын қолдану арқылы басқа пәндермен байланысты жүзеге асыруды болжайды;
берудің әртүрлі кезеңдерінде нақты мақсат қоя отырып, жоспарлы түрде қолдануды және аумақты географиялық негізді құрайтын нақты сипаты бар нысан ретінде зерттеуді көздейді;
тақырыптық қағидасы, оқулықтың әр тақырыбына сәйкес келетін материалды әзірлеуді қарастырады;
түсіну және қабылдау қабілетін дамытуды қарастырады;
когнитивтік қағидасы, оқушылардың білім алу үрдісі барысында өлкетану материалдарының көмегімен жаңа ақпаратты, жаңа білімді түсінуін қарастырады;
161
кешенділік қағидасы, өлкенің қоршаған ортасында болатын барлық жағдайларды, өзгерістерді кіріктіріп оқытуды көздейді;
құндылықтар жүйесінде оқудың мағынасын түсінуді қамтамасыз етеді;
табиғи және мәдени түсінік қағидасы, табиғатты қорғау және экологиялық білім мазмұнын кіргізуді қарастырады;
жобалық-шығармашылық тапсырмалар жүйесі арқылы жүзеге асырады;
тарихилық қағидасы, әлеуметтік-табиғи ортадағы өзгерістерді, аумақтың даму болашағын қарастыру арқылы орындалады;
көздейді. Аталған қағидаларды жүзеге асыру арқылы, оқушылардың өздіктерінен білім алу, сыни тұрғыдан ойлау, шешім қабылдау, практикалық іс-әрекеттерді орындау қабілеттерін дамыту мүмкіндігі туындайды. Анықталған қағидаларды ой елегінен өткізіп түсіну және өмір сүру ортасындағы мінез-құлық ережелерін сақтау, өз іс-әрекетінің мәні мен жауапкершілігін түсіну, өзінің кіші отанына деген сүйіспеншілік әр адамның мәдениетінің ажырамас бөлігі болуы тиіс.[2, 9] Жалпы білім беретін мектептердегі география курсының оқу бағдарламасына өлкетану мақсатында оқу экскурсиясы енгізілген. Оқу экскурсиялары кезінде оқушылар өз өлкесінің физикалық – географиясымен, экономикалық – географиялық жағдайымен және табиғат ресурстарымен, халық шаруашылығы туралы түсініктер қалыптасады және іздене білу, ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамытады. Мектептегі география пәні мұғалімі өлкенің табиғат жағдайларын танып – білуге арналған жұмыстардың жалпы бағдарламасын жасайды. Ол бағдарламада қандай сала бойынша жасалатын жұмыстардың жоспары беріледі.[3, 16б] Өлкетану жұмыстары оқушылардың қоршаған табиғи құбылыстары мен заттары олардың өзара байланыс заңдылықтары туралы түсініктерін қалыптастыруға көмектесіп, өмірге деген қызығушылықтарын арттырады. Сонымен қатар, қоғамдық пайдалы еңбектер жасауға, жергілікті жердің табиғатын сүюге, қорғауға, денсаулығын шынықтыруға тәрбиелейді. Өлкетану жұмыстарын жүргізудегі басты қолданылатын әдістерге:өз
жағдайын білу өлкетану жұмысының ең басты бөлімі болып саналады. Оған өлкенің геологиялық құрылысы, жер бедері, пайдалы қазбалары, климаты, өзендері, көлдері, батпақтары, топырақ және өсімдік жамылғысы және жануарлар дүниесі, экологиясы кіреді.[4, 3б] Өлкетану материалын оқып үйрену, жинақтау және пайдалану негізінде жүргізілетін экскурсиялары мен практикалық жұмыстар зерттеудің 162
географиялық әдістеріне сәйкес келетін білімді белсенді түрде меңгеруге және практикалық іскерлік пен дағдыны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда оқушылар қауымының жаратылыстану пәндеріне деген қызығушылығы жыл сайын артып келеді. Физикалық география пәні мектеп географиясындағы ең алғашқы бастама буын болып табылады. Егер оқу – тәрбие барысында оқушыны қызықтырып ынталандыра алатын болсақ, географияның келесі бөлімдері оңай жалғасын табады. География пәнінің басты ерекшелігі табиғатты, экономиканың дамуын, қоршаған орта мен экологиялық мәселелерді, патриоттық кешенді түрде тәрбие берудегі бірден – бір өзекті технологияға ие пән болып табылады. Физикалық география курсының жалпы шолуында өз өлкесінің табиғатының жекелеген бөліктерімен танысу оқушыларды өзінің тұрған жерінің табиғатын одан әрі жан – жақты оқып үйренуге жетелейді. Физикалық география мен өлкетануды тікелей байланыстыру арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру керек. Географиялық өлкетануды оқыту кезінде оқушылардың бойынан өмірде өз ұстанымын айқындаған, оны қорғай алатын, туған Отанына сүйіспеншілік сезімі мол, өлке туралы жан – жақты білетін, экологиялық мәдениетті, теориялық білімін іс – тәжірибе жүзінде пайдалана білетін жеке тұлғаны қалыптастырамыз. Сондықтан қазіргі кездегі география сабақтарында географиялық өлкетану жұмыстарын ұйымдастыру болашақ жас мамандарға қойылатын басты талап деп білеміз. География пәні мұғалімі өз пәніне үстіртін қарамай, оқушылармен географиялық үйірме ұйымдастырып, сабақтарын қызықты, әрі өлкетану жұмыстарымен байланыстыра өткізу керек.
айқындала түседі. Әр мектеп өз атамекенінің жай – күйін, тыныс – тіршілігін зерттеуді назардан шығармаса дейміз. Келер ұрпаққа табиғатты өз қалпында жеткізудің жолдарын ертерек ойластырып, оқушыларын табиғат әсемдігін, ондағы бар дүниелерді аялап қорғай білуге баулу – әрбір ұстаздың абыройлы борышы.
Мектепте «Өлкетану» пәнін оқыту мұғалімнен шығармашылықты, көп ізденісті талап етеді. Бұл әдістемелік құрал мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту негізінде олардың танымдық қызығушылығын арттыруға, отансүйгіштікке тәрбиелеуге мүмкіндік беретін көмекші құрал болуы тиіс.[4, 3б] География пәнін оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында еске сақтауға негізделген ақыл – ойын дамытатын оқуға көшу, мұғалім мен оқушының тең субъектіге түсіп, ынтымақтастықта болуын қажет етеді. Сондықтан практика кезінде география пәні сабақтарында жаңа технологиялық әдістермен бірлесе өлкетану материалдарын қолдана отырып, оқушының шығармашылық қабілетін арттыру, өздігінен жұмыс істей білуге, ойлауға, қосымша материалдарды іздестіріп, оларды орынды пайдалануға 163
баулумен қатар, биосфера компоненттеріне (жер, су, өсімдік әлемі, атмосфералық ауа) дұрыс қарауға, аялауға тәрбиелеуді құптадым. Практика кезіндебағдарламалы оқыту сабақтарын 6 сыныпқа сабақ кезінде өлкетану материалдарын қолдандым.
Тақырыбы:жасанды су қоймалары, құрлық суының маңызы және оны қорғау. Бағдарламалы оқыту сабақтары (сабақ кезінде және сабақтан тыс).
әдістер: Бағдарламасыз ( сыныптан тыс жұмыстар жүргізу).
3. Ассоциация құру Тобыл
өзені Мақсаты:оқушыларға су қоймалары және құрлық сулары, олардың маңызы мен орналасу жағдайлары жайлы толық мәлімет беру және өз өлкесіндегі су нысандарын қорғауға, оның қажеттілігін түсіне білуге үйрету.
нысанына сипаттама беруге үйрету.
164
Сабақ барысындағы тиімділігі: оқушылардың пәнге деген
қызығушылығы артып, туған өлке туралы нақты білімге негізделіп, оқушылар өскен жерінің табиғат құбылыстарын бақылауға және еліне кішкене болса да пайда келтіруге деген ынталары оянды. Өлкетану жұмыстары оқушылардың дүниеге дұрыс көзқарасын қалыптастырып, сондай – ақ отаншылдық, адамгершілік, экологиялық тәрбиеге жетелейді.
сабақтарында қана қолданбай, география сабағында кенінен қолданып, оқушыларға адамгершілік, патриоттық, экологиялық, эстетикалық тәрбие беру.
1)Айтжанова Г.Қ. өлкетану жұмысын ұйымдастыру жолдары. // География, биология, экология орта мектепте.Республикалық ғылыми – әдістемелік журнал. – 2013 жыл. - №6. 2) Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы. Орта мектепте «Өлкетану» курсын оқытудың әдістемелік негіздері. Әдістемелік құрал. – Астана: - 2013. Ұйымдастыру жолдары: «Карта бойыншасаяхат».Оқушылар Тобылөзенінкартаданкөрсетіп, бастауын, сағасынанықтапатады. Ассоциация құру.Оқушылар Тобыл өзеніне ассоциация құрып, бір – бірлерінің жазғандарын толықтырып, оқып отырды. Мәтінмен жұмыс. Тобыл өзені жайлы мұғалім берген мәтінмен оқушылар жұмыс жасап, оның экологиялық жағдайын анықтады. 4.Постер жасау Қорытынды.Сабақты қорытындылау кезінде оқушылар Тобыл өзенінің экологиялық жағдайына постер жасап, онықорғады. І-кезең ІІ-кезең ІІІ-кезең ІV-кезең 165
3) Бахтыбекова Ш., Байсеркеева Л. Жергілікті жерде өлкетану зерттеулерін ұйымдастыру жолдары. // География және табиғат. - 2014 жыл. - №2 4)Жандосова Г.Ө., Исанов А. География сабағында өлкетану жұмыстарын ұйымдастырудағы жас маманға қойылатынбасты талап. // География, биология, экология орта мектепте. Республикалық ғылыми – әдістемелік журнал. - 2014 жыл. - №2.
5)Сарқытқан Қ.,Умиркулова С.М. «Өлкетану» курсын оқытуда Тараз өнеркәсіптіккешені материалдарын пайдалану. // География, биология, экология орта мектепте. – 2015 жыл. - №3. Коваль В.В. 1 , Албагачиева Р.Б. 2 1. Научный руководитель магистр географии, старший преподаватель 2. Студентка 4 курса, кафедра Естественных наук, специальность «География»
РАЙОНА НА ПЕРИОД 2010 - 2015 ГГ. Демографические процессыявляются движущей силой воспроизводства населения, которая обуславливает экономическое и социальное развитие района. Карасуский район расположен в юго-восточной части Костанайской области, граничит с Северо-Казахстанской и Акмолинской областями на востоке, Сарыкольским районом на севере, Аулиекольским районом на западе, Алтысаринским районом на северо-западе, Наурзумским районом на юге и юго-западе. Площадь Карасуского района – 12,8 тыс.км 2 ; 6,5 % от области[1]. На текущий год население района составляет 28307 человек. В 2015 году численность населения составляла 27 140 человек, таким образом, численность населения района увеличилась на 1167 человек.На рисунке 1 отражены изменения численности населения Карасуского района на протяжении 5 лет с 2010 по 2015 гг.
Рисунок 1. Общая численность населения Карасуского района на период 2010 – 2015 года[2]
26000
27000 28000
29000 30000
2010 г. 2011 г. 2012 г. 2013 г. 2014 г. 2015 г. Численность населения
166
В 2010 году численность населения в Карасуском районе составляла 29 147 человек, в 2015 году –27 140 человек, таким образом, численность населения в Карасуском районе, за анализируемые 5 лет, уменьшилась на 2007 человек. Уменьшение численности населения произошло в результате увеличения миграции с 2010 года по 2015 гг. [1]. Наряду с уменьшением рождаемости, происходит и уменьшение смертности населения в Карасуском районе. Разницу между числом родившихся и умерших показывает естественный прирост населения.
Рисунок 2,3. Общая численность родившихся, умерших и естественный прирост в Карасуском районе на период 2010 – 2015 года [2]
По данным графикам видно, что в Карасуском районе наблюдается положительный естественный прирост населения. Ежегодно число родившихся преобладает над числом умерших. За анализируемый период резкое увеличение родившихсянаблюдалось в 2012 году и составило 422 человека. Минимальное число родившихся пришлось на 2015 год и составило 327 человек. Увеличение рождаемости в 2012 году связано с уменьшением миграции и максимальным числом браков. Уменьшение рождаемости в 2015 году связано с увеличением миграции населения[3].
Максимальное число умерших пришлось на 2010 и 2011 года, и составило 349 человек. Минимальное число умерших пришлось на 2015 год, и составило 277 человек[2]. Половозрастная структура населения Карасуского района на 1 января 2015 год представлена на рисунке 4.
0
100 150
200 250
300 350
400 450
2010 г. 2011 г. 2012
г. 2013
г. 2014
г. 2015
г. Родившиеся Умершие 0
20 30 40 50 60 70 80 90 100 2010 г. 2011 г. 2012
г. 2013
г. 2014
г. 2015
г. Естественный прирост
167
Рисунок 4. Половозрастная пирамида Карасуского района на 2015 год [2]
По данной диаграмме видно, что численность мужчин и женщин, начиная с рождения и до 60 лет, не имеет сильных различий. Уже с 60 лет и старше численность мужчин резко уменьшается. Это связано с высокой смертностью мужчин в пенсионном возрасте. Женщины же живут дольше[1].
Также стоит отметить, что средний возраст женщин выше среднего возраста мужчин. Эти данные можно наблюдать на рисунке 5.
Рисунок 5. Средний возраст населения в Карасуском районе на период 2010 – 2015 годы[2]
Средний возраст мужчин Карасуского района меньше среднего возраста женщин. Средний возраст на 2015 год составляет: у мужчин – 32,9 год; у женщин – 35,9 года. Средний возраст населения Карасуского района с 2010 года идет на увеличение. В 2010 году средний возраст составлял: у мужчин – 31,7 год; у женщин – 34,7 года. Среди причин, по которым наблюдается увеличение среднего возраста населения района, рассматриваются – развитие социально-экономической ситуации региона, женщины предпочитают рожать первенца ближе к 30 годам[3].
Возрастной состав населения – это распределение населения по возрастным группам, которые характеризуются численностью выделенных групп и их соотношением между собой. При демографическом анализе 1500 1000
500 0 500 1000 1500
0-4 10 -14
20 - 24 30 - 34
40 - 44 50 - 54
60 - 64 70 - 74
80 - 84 90 - 94
жүктеу/скачать 11,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|