Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет208/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

 е с і м ш е дейді 
.
Келер шақтық есімше етістіктің түбіріне 
–ар,-ер,-р
жұрнақтары жалғану 
арқылы жасалады. Мысалы: 
айтар
сөз, 
көрер
көз
, барар 
жер, 
баса
р тау. 
–ар,-ер,-р 
жұрнақтары жалғанған етістіктің түрі үнемі алдағы кезде істелуге 
тиісті қимыл, амалды білдіріп, зат есім сөзінің алдына ғана қолданылып 
қоймайды. Етістіктің бұл тұлғасы кейде, әсіресе мақал- мәтелдерде, үнемі 
болып тұратын созылыңқы қимыл, амалды білдіріп, сөйлемнің баяндауышы 
қызметінде де қолданыла береді. Мысалы: 1. 
Көп біріксе, ел 
болар
, көп тілегі 
көл 
болар,
 2, Ауырлықты жер 
көтерер
, ауыр қазаны ер 
көтерер
. 3. Жаңбыр-
мен жер 
көгере
р, еңбекпен ер 
көгерер
. 4. Шаруа жазда 
жазылар
, қыста 
қысылар
.5. Жыртық үйді жел 
табар
, өтірік сөзді шын 
табар.
 6. Тауды, 


тасты жел 
бұзар
, адамзатты сөз 
бұзар.
7. Адам тілі тас 
жарар,
 тас 
жармаса бас 
жарар
.(М.М.) 
3. Ауыспалы шақтық есімше. Бірде осы шақтық, бірде келер шақтық
тіпті кейде өткен шақтық та ұғым беретін есімшенің түрін а у ы с п а л ы
ш а қ т ы қ е с і м ш е дейді. 
Есімшенің ауыспалы шағы етістіктің түбіріне
–атын, -етін,-йтын, -йтін
жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Есімшенің бұл түрінің шақтық 
ұғымы сөйлемдегі өзге сөздер арқылы дәлелденеді. Мысалы: 
Өткен жылы 
біздің ауылға Алматыдан 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет