Шакиров К. Н., Тапалова Р. Б. Мергембаева Н. Б. «Қазақстан республикасындағы сот сараптамасы: Ұйымдастырылуы және өндірісі»

98 

зерттелуге ұсынылған фонограммадағы «...» сөздің басталуымен «...» 
сөзбен аяқталатын сөз Н. немесе К. есімді субъектінің сөйлеміне 
жатады ма ? 
 
Материалдарды дайындау мен рәсімдеу 
Сараптамаға келесі материалдар жіберіледі: 

сөйлеу және өзге де дыбыс ақпараттары бекітілген тасушы 
материалдар, басқа да дыбыс жазатын құралдар; 

сараптамалық зерттеу үшін қажет дауыстар мен сөздердің үлгілері 
(эксперименталды және еркін үлгілер); 

жедел-іздестіру шараларын жүргізу барысындағы бейне, дауыс 
жазбаларды қайтарудың немесе тапсыру хаттамаларының көшірмелері; 

дауыс немесе сөздің салыстырмалы үлгілерін алу хаттамаларының 
көшірмелері; 

фонограмманы тыңдау хаттамаларының көшірмелері (жедел жазудың 
стенограммасы); 

зерттеліп отырған фонограмма бойынша маманның қорытындысы (егер 
зерттелетін фонограмма мәтінінің сөзбе-сөз мазмұны анықталса); 

егер техникалық құралдардың монтажы және диагностикасына 
қатысты сұрақ анықталуы қажет болса, дыбыс жазбаның техникалық 
құралдарын ұсыну керек (алғашқы не салыстырмалы жазба жазылған). 
Сараптаманы тағайындау туралы қаулыда келесі мән-жайлар 
көрсетіледі: 
дыбыс тасушының типі, оның маркісі, зерттелетін мәтін сөзінің шекаралары 
(қандай сөзбен басталып қандай сөзбен аяқталуы), дыбыс жазбаның 
акустикалық жағдайы, зерттеліп отырған фонограмманың алыну жағдайы – 
егер жазба кезінде тұлғаның психофизиологиялық жағдайы туралы 
мәліметтер болса (маскүнем, есірткі немесе наркотикалық заттар қолдану 
күйі, ауыру т.с.с.), сөйлеу материалын алдын-ала жаттап айту сияқты 
мәліметтер туралы сарапшыға хабарлау қажет. 
Эксперименталды үлгілерге келесі талаптар қойылады: 

тасушыда үлгілерді алуға қатысты процессуалдық рұқсаты көрсетілуі 
керек; 

нысаны бойынша ауызша мәтіндер еркін түрде баяндалуы қажет 
(өмірбаяны, әңгімелесу, іс бойынша сұрақтарға жауап беру), парақтан 
оқу немесе өз өмірбаянын айтуға тыйым салынады; 

ауызша сөйлеу уақытының ұзақтығы 10 минуттан кем болмауы керек; 

кейбір жағдайда үлгілер үш реттік сөз айтудан болуы мүмкін (жылдам, 
орташа, баяу темпте айтылады), даулы фонограммадағы жеке сөздер 
немесе сөйлемдер әр түрлі темпте айтылады; 

зерттеліп отырған фонограммадағы дауыс не сөз үлгілерінің тілі бірдей 
болуы керек, егер жазба кезінде тұлғалар қазақ тілінде сөйлесе, үлгілер 
сол тілде ұсынылуы керек, егер аралас тілде сөйлесе, онда сөйлеген әр 

99 
тілге үлгі алу кезінде барлық талаптар сақталуы қажет (әр тілдің сөйлеу 
ұзақтылығы 10 минуттан кем болмауы); 

техникалық жағдайларының ұқсас болуы (егер дыбыс диктофонмен 
жазылса, үлгі дәл осындай құралды қолдану арқылы алынады). 
Сарапшы келіп түскен материалдарды алдын-ала тексеруді келесі түрде 
жүзеге асырады: 

ұсынылған 
дыбыс 
тасушыларда 
зерттелуге 
жататын 
фонограммалардың болуы; 

фонограмманың сапасын (түскен дыбыс сигналдардың деңгейін, 
репликаның түсінікті болуын т.с.с.); 

сөйлеудің тілін (қазақ, орыс, ағылшын); 

зерттелуге жататын фонограмманың жазылу жағдайын; 

салыстыру 
үшін 
алынған 
фонограмманы 
зерттелетін 
фонограммамен ұқсас болуын. 
Жоғарыда көрсетілген талаптар сақталмаса, сарапшы ол кемшіліктерді 
жою туралы сұраныс жасай алады, кері жағдайда сараптаманы жүргізуден 
бас тарта алады. 

жүктеу/скачать 1,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: