кәзіргі , бірақ
қазіргі емес) қазақ жазуында
осы заңдылық толық сақталған ба? Жоқ деп бірден кесіп айтуға болады.
Бұл пікірімізді дәлелдейтін қазіргі жазуымызда бірнеше кереғарлық
бар.
Солардың бірі – қазақтың төл дыбыстарының сөз құрамында
қалай жазылуы. Мәселен, күллі қазақ тілі оқулықтары мен “емле”
(орфография) ережелерінің бәрінде
ә, ө, ұ, ү әріптері жалаң сөздердің
бірінші буынында жазылады. Мысалы:
ән, дәлел, дәрігер, өлең, көлем, ұлы, құлын, үндеу деп жазады да, ескерту жасап,
сірә, кінә, күнә, мағлұм, мақұл, мәжбүр, әңгүдік, дүлдүл деген сөздердің екінші
буындарында да жазылатынын айтады.
Оқулықтар, сөздіктер көрсеткендей, бұл дыбыстар санаулы ғана
сөздердің ғана екінші, үшінші буындарында айтылыпжазылмайды,
ондай сөздер қазақ тілінде аса көп. Біз “орысқазақ” әліпбиіне
негізделген емленің шылауына еріп кетіп, “қазыр” оларды жазбақ
түгіл, сөйлеу тілімізден де шығарып тастадық. “Қата”
( қате емес) емленің қырсығынан өз ана тіліміздің табиғи қалпынан айырыла
бастадық.
Кітәп, мұғалым, ділдә, ләзәт, Күләш, Жәмилә, тілмәш, ділмәр, кәусәр секілді т.б. қыруар сөздерді
кітап, мұғалім, ділда, ләззат, Күлаш, Жәмила, тілмаш, ділмар, кәусар деп жазыпоқитын,
сөйлегенде де солай айтатын болдық.
ISSN 2411-8745
Number 1 (2016), 35 - 44
ИзвестИя КазУМОиМя
серия «ФИЛОЛОГИЧесКИе НАУКИ»
40
Ө, ұ, ү дыбысәріптері де осындай шетқақпайды көріп, солардың
кебін киіп, өгейсіп қалды. “Орысқазақ” әліпбиі мен жасанды ережеге
қор болды.
Өлөң, көмүр, тұқұм, түлкү, бұуұн т.б. сөздердің екінші
буынына қысаң