Б. Адамбаев апық
жүктеу/скачать 4,19 Mb. Pdf көрінісі
|
adambaev baltabai khalyk danalygy
| Ш ЕШ ЕНДІК ТОЛҒАУ
Ше ше нд і к а рн ау а д а м д а р а р а с ы н д а ғ ы қ а р ы м -қ а т ы - нас пен көңіл күйін бейнелесе, ше шенді к т о л ғ а у ха л ы қ - тың т а б и ғ а т қ ұ б ы лы с та р ы мен ә л еум ет ті к өзгерістерге өзіндік к ө зқ а р ас ын көрсетеді, көп ж а с а ғ а н қ а р т т а р көр- ген-білгендерін қорытып, келесі ү р п а қ қ а а й т а р а м а н а т - а қ ыл ын, өсиет-насихатын баян д ай ды. Шеше нд і к толғау: ше шенді к н ақыл , ше шенді к м а қ а л , ше шенд і к мысал, ше шенді к ж ү м б а қ жә не ше шенді к жа - уап болып беске бәлінеді. Адам б ал а с ы өзінің ү з а қ ж ы л д ы қ т а р и х ы нд а ыстығы- на күйіп, суығына үсіне жүр і п т а б и ғ а т т ы ң сырын үқты, занын үйренді. Өмір сүру үін қ а р а ң ғ ы үңг ірде қ а р м а н а жүрі п т а л а й рет т аб ан ын т а с қ а тілдірді, м а ңд ай ын жа р- та с ка соқты. Т ұ р ып- жығ ыл ып, қ а қт ы ғ а - с о қ т ы ғ а жүрі п 4 * 99 оның с а у с а қ т ы қолы, с а н а л ы тілі шықты. Қол да, тіл де т і рші лі к перзенті. Қол с а н а ны ң о ры нд ау шы с ы болса, т і л — с ана мен қ о л д ы б а й ла ны с т ыр уш ы . Тіл — өзінен м ы ң д а ғ а н , м и л л и о н д а ғ а н ж ы л д а р бұрын өткен қа уым - мен де т ілдесетін қ ұр ал . С о нд ы қ т а н соңғы буынның а қ ыл - ойында, ө не рт а б ыс ын д а өткен қ а у ы м н ы ң тәжі рибесі , ақ ыл - ой үлесі б о л м а қ . Ол ү л е с а та б уыннан б а л а буын- ға ті л а р қ ы л ы жбтеді. Өйткені тіл — қ а т ы н а с қ ү р а л ы р а н а емес, а қ ыл - о й д ы ң қ а й н а р көзі, ү зі лмес қоры. Сол с и яқ т ы ше шен д і к н а қ ы л х а л ы қ т ы ң ү р і м - бү т ағ ын а, жет- кі ншек ү р п а ғ ы н а қ а л д ы р ғ а н өсиеті, өнегесі. Қ а р а ж е рд і ж а м а н д а м а , Көп т а б а д ы мініңді, К і ретүғ ын көріңді. Б і лг ен де рді ж а м а н д а м а , Қ а у ы м - ж ү р т т ы Б а с ш ы болған піріңді. ж а м а н д а м а , Б ү л сөзде туғ ан жері ңді , туғ ан еліңді сүйе біл, бас- ш ы ңд ы с ый ла й біл деген н ас и ха т бар. Ад ам үші н туып- өскен О т а ны мен х а л қ ы н а н каснетті не б ар? Соны х а л ы қ же т к і нше г іні ң қ ү л а ғ ы н а қүйып, өсиет қып қ а л д ы р ғ а н . Соңғ ы ж о л д а р д а сол з а м а н н ы ң е н - та ңб ас ы д а ж о қ емес. «Би ле у ші ң д і пір түт» деген емеуірін ж а т ыр . Ж а р басына қон б аң ыз, Д а у ы л соқса үй кетер. Ж а т қ а тізгін бермеңіз, Ж а л а л ы болса бас кетер, — деп х а л ы қ қауіпті же р г е қоныс с а лм а , ецбегің д а л а ғ а кетеді деп ескертеді. М ұ н да й н а к ы л д а р ж а с т а р д ы сак- т ы қ қ а ж ә не әр нәрсені ң а қ ы р ы н а байыппен қ а р а у ғ а бау- лиды. Биі көп елді д ау а р а ла й д ы , Д а у ы көп елді ж а у а р а л а й д ы , — деп елді ы н т ы м а қ т ы болуғ а ш а қ ы р а д ы . Дау-тартыс, ба- қастьіқ-бақкүндестік а р а ң д ы әлсіретіп, д ұ ш п а н ы ң а жол аиіады дейді. Ад ам қ о ғ а м ы үйден, әулеттен б а с т а ла ды . Үй тірегі — екі босағ а — ерл і -за йып ты ж ү б а й л а р . Ж ү м ы с т ы ң өнімді, өм ірің к ө ң і л д і б о л с ы н десең досы ң көп б о лс ы н және дос- тықтьі а л д ы м е н ж ұ б а йы ңнан баста дейді. 100 Әйеліңмен дос бол — берекең кіреді, Аз аматп ен дос бол — қ а ді рі ңді біледі. Бі лі мді ме н дос бол — ақ ыл - к е ң е с береді. Б е р ек е ы нт ы ма қт а , д ос т ық т а екенін әркім біледі, бір- а к достық, т а т у л ы қ өзінен-өзі келмейді. Ол үшін сиыса- с ы й л а са білу керек, ке кші л болмай, көпшіл, кеші рі мді болу қ а же т . Б а й - ш о н ж а р л а р әйелді кем с а н а йт ын болса, х а л ы қ жүктеу/скачать 4,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|