7 .2 . Е К П І Н Н І Ң О Р Н Ы Екпіннің фонетикалық типтерінен тыс оның
сөздің қай буынына орналасу ы ңғай ы н а қарай
бөліңетін құры лы мды қ (структуралық) типтері
бар. 'Ёкпіннің құрылымы ф онологиялы қ және
м орф ологиялы қ болып екі түрге бөлінеді. Ф о-
нологиялық екпін
тұрақты екпін, еркін екпін болып екіге бөлінеді.
Тұрақты екпіндеп создің
нақтылы бір буынында ғана келетін екпінді ай-
тады.
Еркін екпіндеп сөздің кез келген буынына
түсе беретін екпінді атайдьі^г
Қ азақ екпінінің ж оғары да айтқаны мыздай
кей грамматикалық формаларды ажыратуға қаты-
сының болуы - оның сөз ішіндегі орныны ң анау
айтқандай сонш алы қты тұрақты емес екенін
аңғартады. Осы ыңғайда мына бір жайдың ба-
сын ашып айта кетуіміз керек. Ол - қазақ тіліндегі
екпіннің денірек ұшырайтын орны - сөздің соңғы
буыны екендігі. Екпіннің өзге буындар, айта-
лы қ, аяққы буы нға тете тұрған буында байқа-
луы оның көбіне-көп грамматикалық формалар-
ды ажырату қызметіне байланысты.
Екпіннің қызметіне орай ж оғары да әңгіме
етілген бір түбірден, со н д ай -ақ әр түбірден
өрбіген, бірақ дыбыстық құрамы бірдей грамма-
тикалы қ тұлғалардағы екпін орны н кестемен
көрсетуге болады.
Екпіні соңғы буынға түсетін түлғалар біздің
балам ы з (тәуеддік жалғау)
көретін (аны қтауы ш ) көз
, көзі
қарайды (м ағы насы - шаршады)
тісі
қанады (өткен ш ақ)
біздің
қойшы (зат есім)
өгізше (зат есім) өкірді
қалыңыз (зат есім) қалай
баласыз (сын есім)
ақы лсы з (сын есім)
ол
барғанш а (етістік), сен бар
ол
