Ўзбекистон республикаси


дан сўранг.  («Саодат») б) ўрин ҳоли:  Эшиги очиқ нариги хона дан



Pdf көрінісі
бет231/303
Дата03.12.2023
өлшемі3,07 Mb.
#133510
түріМонография
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   303
Байланысты:
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397

дан
сўранг. 
(«Саодат»)
б) ўрин ҳоли: 
Эшиги очиқ нариги хона
дан
пианино овози 
эшитилмоқда эди
.(П.Қодиров) 
в) сабаб ҳоли: 
Пиёзнинг аччиғи
дан
 кўзи қизарди.
(М.Муҳамедов) 
Жўналиш келишигидаги сифат иш-ҳаракат йўналган предметни 
белгиси билан англатади: 
 оғирига, яқинига
.
Жўналиш келишигидаги сифат гапда тўлдирувчи, ҳол каби бўлак 
вазифасида келади: 1. 
Қизнинг кўзининг
қорасига
ҳавасланиб боқди
. 2.
Бола ҳовузнинг 
тўласига
 югурди
.
Кўринадики, жўналиш келишиги сифат туркумида келишик 
категорияси умумий грамматик маъносини «олдинги сифатни кейинги 
феълга воситали тўлдирувчи ва ҳол вазифасида боғлаш» тарзида 
хусусийлаштиради.
Ўрин-пайт келишиги
 
сифат туркумида келишик категориясини 
«олдинги сифатни кейинги сўзга воситали тўлдирувчи ва ҳол вазифасида 
боғлаш» тарзида хусусийлаштириб, иш-ҳаракатнинг бажарилиш ўрни, 
вақти, шароити, ҳолати, сабаби, мақсади каби тажалли маънони 
ифодалайди: 
Одамнинг 
писмиғида
 гап кўп

Келишик категорияси сонда ҳам эгалик категорияси билан бирга 
қўлланади.
Бош келишикдаги сон эга вазифасида келади: 1. 
Дафтарнинг
 учтаси

менда
. 2. 
Дарвоза тепасига шохнинг 
иккитаси 
қўйилганди

Қаратқич келишигидаги сонда келишик категорияси умумий 
грамматик маъноси «сонни қаратқич аниқловчи вазифасида кейинги сўзга 
боғлаш» тарзида хусусийлашади: 
Сигирнинг иккитаси
нинг
 сути кўп
.
Тушум келишигидаги сон гапда иш-ҳаракатни қабул қилган 
предметга объект тусини беради ва тушум келишиги аффиксини қабул 
қилган сон воситасиз тўлдирувчи вазифасида келади. «Сонга объект 
тусини бериш ва уни феълга воситасиз тўлдирувчи сифатида боғлаш» 
тушум келишиги умумий грамматик маъносининг сон туркумидаги 
хусусийлашувидир: 
Гулнинг учтаси
ни
 ажратди
.
Чиқиш келишиги келишик категорияси умумий грамматик маъносини 
умуман «олдинги сўзни кейинги феълга ўрин-пайт ҳоли ва воситасиз 


409 
тўлдирувчи вазифасида боғлаш» тарзида, сон туркумида эса «олдинги 
сонни кейинги феълга ўрин-пайт ҳоли ва воситасиз тўлдирувчи 
вазифасида боғлаш» кўринишида хусусийлаштиради. 
Чиқиш келишигидаги соннинг вазифаси:
а) воситали тўлдирувчи:
Қарзни одамнинг иккинчиси


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   303




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет