20
арқылы анықтайды. Легитимация (латынның заңды) – билiктi заңды тҥрде танып мойындау
және оған мҥлтiксiз бағыну деген мағынада қолданылады.
Билiк легитимациясы теориясының дамуына
М. Вебер
ҥлкен ҥлес қосты. Ол
бағыну
ниеттерiне (мотив) қарай билiк
легитимдiлiгiнiң
ҥш негiзгi тҥрiн ажыратты:
1 Дәстүрлi легитимдiлiк
,
сол елде ежелден қалыптасқан және халқының санасына әбден
сіңген салт-дәстҥрлерге сҥйенедi. Сондықтан да кейбір елдерде қазiр де хан, сҧлтан, патша,
шах, әмiр т.б. билiгiн халық қолдайды және заңды деп санайды. Олар билiктің мҧрагерлікпен
берілуін де дәстҥр деп мойындап отырады.
2 Харизматикалық легитимдiлiкте
батырлығымен, әділеттілігімен
немесе басқа да
ерекше қасиеттерiмен кӛзге тҥскен адамды басшы етiп жариялайды. Халық сол кӛсем сонынан
ередi және оған сенедi. Мысалы, Мҧхамед пайғамбар, М. Ганди, Аятолла Хомени т.б.
3 Ақыл-парасат пен құқықтық легитимдiлiкте
саяси билiк сол кездегі саяси қҧрылым
орнатқан қҧқықтық ережелерге, заңға сәйкес қалыптасады. Мҧнда
билік легитимдiлiгі
демократиялық талаптарға сәйкес келе ме, жоқ па сонымен анықталды. Бҧл биліктің
демократиялық сайлаумен қалыптасуы деген сӛз.
Легитимдiлiктiң алдынғы екi тҥрi қҧлдық және феодалдық қоғамдарға тән болса, ҥшіншi
тҥрі қазiргi дамыған елдерге тән. Демократиялық жағдайда билік легитимдi болу ҥшін мынадай
шарт қажет:
ол халықтың қалауы бойынша қалыптасуы және кӛпшiлiктiң
еркiне қарай орындалуы
керек, яғни мемлекеттiк билiктiң иесiн тӛте немесе жанама тҥрде белгiлi бiр мерзiмге халық
сайлауы керек және оның жҧмысын бақылап отыруға мҥмкiндiк болуы тиiс;
мемлекеттiк билiк конституциялық қағидаларға сәйкес жҥзеге асырылуы керек.
Соңғы кезде легитимдiлiктiң
идеологиялық
тҥрі туралы да айтылып жҥр.
Оның мәнi
билiктi халықтың санасына енгiзiлген идеология арқылы ақтау. Онда билiктi сәйкес келетiн
идеологиямен негiздей отырып, басқару қҧқығына ие болады. Бҧл идеологияның мазмҧнына
қарай идеологиялық легитимдiлiк топтық немесе ҧлтшыл болуы мҥмкiн.
Кеңес Одағында
топтық легитимдiлiк кеңiнен қолданылды. XX ғасырдың II жартысында ҧлтшылдық
легитимдiлiк кӛп елдерде басымдық танытты.
Достарыңызбен бөлісу: 
