«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин
Марғұланның мөлшерлеуінше, Асан Шыңғысханның замандасы
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Шокан Абай Ыбырай
| 1 Марғұланның мөлшерлеуінше, Асан Шыңғысханның замандасы
Майқы бндің алтыншы ұрпағы. Бұл шамамен айтқанда XV ғасыр. 22 өміріндегі материалдық жағдайлардың адам санасында- ғы фантастиканың, қиялдың бейнесі екендігін де ол анық ашып бере алмады. Адамның табиғат туралы ен- жар түсініктері дінді тудырады деп есептеуі діннің шы- ғуын түсіндірудегі Шоқан пікірлерінің әлсіз жағы. Шын- дығында, идеялардыд негізі адамның табиғатқа белсен- ді эсер етуінен туатындығын Шоқан аңғара алмады. Діндердің шығуыныд негізгі әлеуметтік себебі — қоғам өмірінің материалдық жағдайына да тығыз байланысты болғандығын білмеді. Діннің шығуы мен оның әлеуметтік және гносеоло- гиялык, танымдық мәндерін тек қана марксизм-лени низм классиктері терең де, жан-жақты, ғылыми тұр- ғыдан талдады. Маркстік-лениндік ілім бойынша дін — қоғамдық сананың бір түрі, адамды қоршап тұрған шындықтың, болмыстың фантастикалық бейнесі. Діннін қоғамдық сананың басқа түрлерінен айырмашылығы сол — ол қоршап тұрған болмысты, бұрмалап, қиялдап қате бейнелейді. «Дін атаулының бәрі,— дейді Ф. Эн гельс,— адамның күнделікті өмірінде оған үстемдік ететін сыртқы күштердің адамныд басындағы фантасти- калық бейнесінен — бұл дүниелік күштер, о дүниелік күштердід формасын алатын бейнесінен басқа ештеңе де емес»1 Шоқан өзінің «Сахарадағы мұсылмандық туралы» деген еңбегінде ислам дінінід қазақтарда қалай тараға- нын айта келіп: «мұсылмандық әзірше біздің сүйегіміз бен қанымызға сіңіп бола қойған жоқ... Қазақтардыд арасында әлі Мұхаммедтід атын білмейтіндер көп... Қа- сиетті Нестор заманында Русьте болғад сияқты, едді біздід сахарада қазір қос дін дәуірі болып тұр»2,— десе, «Сот реформасы жайындағы хатта»: «Орыстыд қол ас- тына көшкенге дейін қазақтар тек есімімен ғана мұсыл- ман саналып, Мухаммед үмбетінід суди тармағына сиынды. Мұсылман задын қазақтар ешқашад да қабыл- дағад емес, бұл қазақ даласыда үкіметтід қолдауымен, сырт бұйрықтыд, бюрократтықтыд ағымымен енгізіл- ген»3,— дейді. Шоқад өмір сүрген кезде қазақ даласында ресми түрде, әрине, ислам діні үстемдік жүргізді, қазақтар өз- жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|