«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Шокан Абай Ыбырай
| 1
Валиханов Ч. Ч. Собр. соч. Т. 1. С. 524. 2 Прошлое Казахстана. Алма-Ата-Москва, 1936. С. 118. 3 Уэлиханов Ш. Тандамалы. 148-бет. 37 XIX ғасырдық алпысыншы жылдарында патша өкі- меті солтүстік облыстардағы қазақтардың біразын хрис тиан дініне шоқындыруға кірісті. Ол кезде қаншама қазақтың христиан дінін қабылдаганы жайлы мәлімет болмағандықтан, ағартушы өзінің байқауына сүйенген: «Кейбір қазақ-орыс станцияларындағы халықтың жартысына жуығы шоқынған қазақтардан тұрады, мы- салы: Ямышевская Чистая және тағы басқа кейбіреуле- рінде, 1861 жылы ма, әлде 62 жылы ма, онша есімде жоқ, облыстық басшылар бірінші рет шоқынған қазақ- тардың кейбіріне қырда өзінің бұрынғы бұратана еркін- де қала беруіне рұқсат етті»1 Шоқынуға халықты тарту, қызықтыру үшін шоқын- ғандарды үкімет жарлығымен «мещандар мен қазақ- орыстар сословиесіне» жазу заңды түрДе бекітілді. Бұл мәселенің қайшылығын Шоқан дұрыс түсінді. Жақсы жағы — отырықшылыққа, егін салуға әдеттену болса, Жаман жағы — елдік ерекшеліктен айрылу болды. Пат ша өкіметінің шоқындыру саясатын бағалай келіп: «Христиандык тұрғыдан бұл шара кұптарлық іс, ал саясп жағынан аса ірі қате болып шықты, өйткені шо- қынған қазақтардың қырдан кету әдеті қазақ халқы үшін еінқандай әсерсіз қалды»2,— дейді. Зорлыққа негізделген шаралар халықтардың ара ка- тынасын жақсартпайтынын ескертіп, Шоқан патша үкі- метінен: «Құдайға сиынудың үрей мен таяққа негіздел- ген зандарын сахарада күшпен енгізбеуін сұрайды жә- не талап етеді». Қазақ даласында миссионерлік саясатты күшпен (армия күші, үкіметтің зандары, бұйрықтары, т. б.), жүргізумен қатар, рухани, идеологиялық тәсілдермен де ыкпал ету катар қолданылды. Христиандандыруды күшпен жүргізушілер: генерал Скобелев, патша үкіме- тінін өте үлкен чиновнигі, орыстың мемлекеттік және саяси қайраткері, Александр I патша болып тұрған дә- уірдің бас кезіндегі мемлекетті кайта құру жобасының авторы, Россия зандарын жинақтап, бір жүйеге келтіру ісіне көп ецбек сінірген М. М. Сперанский болса, казак даласында миссионерлікті рухани жолдармен жүргізу- шілердің бірі К. И. Ильминский болды. Қ. И. Ильмин- ский орыс графикасымен казак тілінде бірталай кітап- жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|