З. Е. Колумбаева

13 
3-ші тақырып. ҤЙСІН, ҚАҢЛЫ, ҒҦН ДӘУІРІ 
 
Дәуірдің ерекшеліктері: 
- Ерте таптық қатынастардың қалыптасуы; 
- Ертемемлекеттердің қалыптасуы; 
- Орталық Азия тайпаларының жаппай кҿшуі жҽне Қазақстанның шығыс-
ирандық тайпаларының тҥркіленуі. 
Ертетаптық қоғамның белгілері: 
- тапқа бҿліну шығу тегіне, айналысқан кҽсібіне байланысты жіктелуі; 
- жеке меншік ҽлеуметтік жіктелудің басты критерийі емес; 
- салық жҥйесінің болуы немесе билеуші топ, мемлекет алдында, билеуші 
топтар алдында бағынышты топтың белгілі бір міндеттер атқаруы. 
Ғұн, үйсін, қаңлы қоғамдарында мемлекеттік белгілердің қалыптасуы: 
1.
Малға деген жеке меншіктің қалыптасуы; 
2.
Монархиялық билік институты, биліктің мҧрагерлік жолмен берілуі; 
3.
Тҧрақты ҽскердің болуы; 
4.
Рулық негізге негізделген ҽкімшілік жҥйесінің қалыптасуы; 
5.
Қоғамдағы адам қарым- қатынасын реттейтін хҧқҧқтық ережелердің 
қалыптасуы; 
6.
Бюрократиялы-шенеунікті аппараттың болуы. 
3.1 Ғҧн ертетаптық бірлестігі және олардың әлемдік тарихтағы орны
 
Б.э.д. I мыңжылдығы ортасында Алтай, Оңтҥстік Сібір мен Шығыс 
Қазақстан территориясында «ғҧн» деген атпен белгілі ертемемлекеттік 
бірлестік қалыптасты. Б.э.д. 70ж. ҥйсін, ухуань, динлиндер кҿшпелі тайпалары 
Қытаймен одақтасып ғҧндарға қарсы шықты. 55ж. Ғҧн мемлекеті Оңтҥстік 
жҽне Солтҥстікке екіге бҿлінді. 
Батысқа жылжыған ғҧндар 4ғ. 70-ші жылдарында оңтҥстік- шығыс 
Еуропаға аяқ тіреді. 376ж. Римге жақындады. Атилла бастаған ғҧн ҽскері Рим 
империясының орталық бҿлігін талқандады. 
Ғұндар бастаған «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» әлем тарихында 
жаңалықтар әкелді: 
1.
ҽлем тарихында ортағасырдың қақпасының ашылуы; 
2.
феодалдық дҽуірдің басталуы; 
3.
қҧл иеленуге негізделген Рим империясы ыдырап Еуропада ҧлттық 
мемлекеттердің пайда болуы;
4.
Қазақстанның шығыс-ирандық тайпаларының тҥркіленуі. 
Ғұн қоғамы: ж
оғары биліктің атқарушысы - "шаньюй" (жҽңгір, шоң – 
кҿктің ҧлы). Негізгі қҧрамы 24 кҿшпелі рудан тҧрады (билер, ру басылар) 
руларға "тҥмен басылар" бекітілді.
III-VI ғ. Орталық Азиядағы ғҧн ҥстемдігі тиылды. 453ж. Атилла ҿледі. 
Шаруашылығы – мал ҿсіру (жылқы), аңшылық кҽсібі, саудасы –
керамикадан жасалға қҧмыралар жҽне қытай жібегі. 

14 

жүктеу/скачать 1,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: