-кесте. Буаздық мерзімі (күнмен есептегенде)

416

да ерекшіліктер туындайды. Фолликулалардың дамуы үстінде 

аналық безден бөлінген эстроген гормоны жатыр еттерінің өсуін 

күшейтіп (гиперплазия), оның кілегейлі қабығында торшалардың 

көбейе өсуін (пролиферация) туындатады. Ал сары денеден 

бөлінген прогестерон гормонының əсерімен ұрық жатырға бекиді 

(нидация, имплантация). Бұл гормон жатыр етінің окситоцинге 

сезімталдығын төмендетіп, жатыр қимылын баяулатады, аналық 

безде фолликулалардың жетілу процесін, овуляцияны тежейді. 

Буаздық кезеңінде жолдас та көп мөлшерде эстроген жəне про-

гестерон гормондарын бөледі. Сонымен қатар тақ тұяқты жа-

нуарларда көбею процесін нейрогуморальдық реттеуде түліктік 

ерекшеліктер де байқалады. Мысалы, биелерде буаздықтың 

алғашқы айында гипофиздің гонадотроптық гормондар бөлу 

қабілеті күшейіп, сары дене онша көп белсенділік көрсетпейді. 

Осымен байланысты биелерде буаздықтың алғашқы айларын-

да аналық безде фолликулалар жетіліп, овуляция процесі де 

байқалуы мүмкін. Сонымен қатар қанда фолликулаларда түзілетін 

эстрогендер концентрациясы өседі де, жатырға ішіндегі бласто-

циста ерекше əсер етеді. Осыдан жатырдың кілегейлі қабығында 

эндометриялық ойыс деп аталатын арнаулы құрылым пайда бо-

лып, ол уақытша эндокриндік без қызметін атқарады. Бұл құрылым 

торшалары гонадотропин түзіп, оны қанға бөледі де, қосымша 

фолликулалардың өсіп-дамуына ықпал етеді. Олар жарылған соң 

орындарында пайда болған сары денелер көп мөлшерде прогесте-

рон гормонын бөледі. Бұл ұрықтың жатырға бекуіне мүмкіндік 

туғызады. Прогестеронның əсерімен эндометриялық ойыстар 

бұзылып, жатыр гонадотропинінің бөлінуі тиылады. Буаздықтың 

3-3,5 айлық кезеңінен бастап, прогестерон мен эстрогендердің 

ара қатынасын жолдас реттей бастайды.

Буаздықтың алғашқы жартысында ас қорыту ағазаларының 

қызметі күшейіп, азық жақсы қорытылады, оның сіңімділігі ар-

тып, малдың қоңы жақсарады. Бірақ буаздықтың екінші жарты-

сында мал арықтай бастайды. Буаздық кезінде бауырда гликоген 

көп жинақталып, қан құрамында бейтарап майлардың, липидтер 

мен холестериннің концентрациясы жоғарылайды. Буаздықпен 

байланысты қанның жалпы мөлшері көбейіп, бірақ оның мор-

фологиялық құрамы айтарлықтай өзгерістерге ұшырамайды, қан-

ның ұйығыштығы артып, эритроциттердің тұну жылдамдығы 

шапшандайды, гемоглобин деңгейі көп ауытқымайды, қанда каль-

ций мен фосфор мөлшері төмендеп, калий деңгейі жоғарылайды. 

Іштөлдің мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін жүректің жұмысы 

417

күшейеді, тыныс жиілейді, бүйрек қызметі артып, зəр мен нəжіс 

бөлу жиілейді. Желінде де күрделі өзгерістер байқалады (келесі 

тарауды қараңыз).

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: