48
нуы мүмкін. Алайда, жіберілген қателер үшін формативтік бағаны кеміту-
ге болмайды. Мысалы, мұғалім оқушыларға «Химия» пәнінен сабақта ба-
қылау жұмысын (эссе) жүргізу алдында келесі критерийлерді айтады:
Эссе 6 немесе одан да көп сөйлемнен құралуы керек; 2) эсседе қала-
лардың аттары болуы керек; 3) эсседе ғалымдардың есімдері айтылуы
керек. Тексеруден кейін мұғалім бағалау критерийлері бойынша қолжет-
кен нәтижелерге, жіберілген кемшіліктерге тоқталып кетеді. Тағы да қан-
дай суреттемелерің бар. Бұл мысал жұмыстарды тексеру барысында баға-
лаудың критерийлеріне сүйенетіндігін көрсетеді. Яғни, ол алдымен оқу-
шының дұрыс орындағанын, соңынан оның кемшіліктерін және қандай
жағдайларға көңіл бөлу керектігін айтады. Пән мұғалімі бағалаудың кри-
терийлерін алдын-ала дайындауы керек. Ал мақсаттар функционалдық
сауаттылығын қалыптастыру үшін критерилерді олармен бірге құрасты-
руы керек. Ол үшін мұғалім жасалған критерийлерді топта және сыныпта
талдауды ұсынады. Соңынан ең маңызды критерийлер таңдалады және
алдын-ала тапсырма берілген кезде тақтада немесе плакатта жазылып,
көрнекі түрде түсіндіріледі. Критерийлердің мазмұны түсінікті болуы
керек.
Бағалауды пайдалану барысында мұғалім келесі жағдайларға сенімді
бола алады:
–
бағалау барысында егер мұғалім сол сыныпта қолданған кұралды
екінші
рет пайдаланса, онда ол сол нәтижелерді қайтадан алады;
–
елшеу құралы белгілеген нәтижені немесе нысанды өлшеуі керек;
мысалы, химиялық реакцияны орындау және оның нәтижесін суреттеп
беру; ал егер де элементтердің тотығу дәрежелерін сұрап қалса, онда бұл
ережеге сай
болмайды;
–
бағалаудың құралының дұрыс пайдаланылғанын басқа мұғалім
бақылай немесе тексере алады; ал егер құралды қолданбай ауызша сұраса,
онда мұғалімнің критерийлерді дұрыс немесе дұрыс емес пайдаланғанын
басқа мұғалім дәлелдей алмайды. Яғни, критериалды бағалаудың өзінің
дұрыс орындалуы арнайы топтың мүшелерімен белгілеген нәтиже жоспар
бойынша қадағалануы керек;
–
бағалау барысында бағалаудың бірнеше факторлары болуы керек;
мысалы баяндама жасауды қарастырайық. Баяндаманың жазылуы 25%;
оның баяндалуы 25%; баяндау барысындағы ақпараттың түсінікті айты-
луы 25%; және де өз сыныптастарының көңілдерін өзіне аудара алуы 25%
оқушылар бағалаудың критерийлерімен таныс болуы. Сонымен, крите-
риалдық бағалау дегеніміз оқушының оқужетістіктерін алдын-ала нақты
белгілеген нәтиже, ұжыммен талқыланған, алдын
–
ала білім беру үрді-
сінің барлық қатысушыларына белгілі, оқушының оқу
–
танымдық құзы-
реттіліктерін қалыптастыруына ықпал етуші білімнің мақсаттарына және
49
мазмұнына сай негізделген бағалау үрдісі. Критериалдық бағалаудың тех-
нологиясының педагогикалық негізі оқушылардың оқу-танымдық құзы-
реттіліктерін қалыптастыруға негізделген.Мақсаттар оқу-танымдық құзы-
реттіліктері:
–
оқушы өз бетінше оқу-танымдық қызметті іске асыра ала-
ды, оқушының оқу-танымдық қызметі білімді игеруге бағытталған және
ол үшін тәсілдер қажет;
–
сананы бағыттау; критериалды ойлау; оқушы-
ның өзінің мүмкіндіктерін және оқу жетістіктерін бағалай алуы; - мақсат-
тар өзара бағалауды орындауы. Мақсаттар өзіндік бағалауы олардың
өздерініңжетістіктерін бағалау арқылы өзін-өзі ұйымдастыру және дамуы
үшін іске асырылады (оқушылардың жетістіктерін өзіндік бағалау және
есепке алу үшін портфолио). Бағалау жүйесі берілген нәтиже тақырыптың
немесе бөлімнің қаншалықты тиімді нәтижесін, белгілеген нәтиже
тәжірибелік дағдының қаншалықты қалыптасқанын анықтауға мүмкіндік
береді.
Достарыңызбен бөлісу: