Какова  же  роль  концертмейстера  в  музыкальном  воспитании  детей

10
 
 
твердо  знает,  что  на  уроке  он  будет  выступать  как  настоящий  артист  в 
сопровождении  опытного  пианиста.  Между  учеником  и  концертмейстером 
возникает  творческая  связь,  сотрудничество,  которое  будет  направлено  на 
раскрытие художественного образа каждого музыкального произведения.   
По  словам  Е.М.  Шендеровича  «…в  деятельности  концертмейстера 
объединяются  педагогические,  психологические,  творческие  функции». 
Концертмейстер  помогает  ученику  обогащать  музыкальные  представления, 
лучше  понять,  усвоить  и  передать  содержание  произведения,  укрепляет 
интонацию,  развивает  ритмическую  дисциплину  ученика  и  согласованность 
исполнения  партий.    Разнообразие  репертуара  обязывает  концертмейстера  
владеть    различными    приемами  игры,  богатством    нюансировки,    быстрое 
схватывание,  свободное  ориентирование  в  ансамбле,  оркестре,  запоминание 
всего произведения в целом и деталях,  развитым чувством ритма и стиля. Он 
должен знать специфические особенности солирующего инструмента – законы  
звукоизвлечения, дыхания, техники. 
Необходимый  набор  знаний  и  умений  для  успешной  деятельности 
концертмейстера: 
1.
 
Цифры  
2.
 
Способы записи сокращений 
3.
 
Повторений 
4.
 
Вступления инструментов 
5.
 
Отсчѐт пауз 
Как  же  добиться  лучших  результатов  для  убедительной  игры  на 
публике?   
Ведь  главная  роль  в  ансамблевой  игре  достается  ученику. 
Концертмейстеру  важно  помочь  воспитаннику  почувствовать  себя  настоящим 
солистом. В решении данной задачи помогает грамотно проделанная работа на 
занятиях. 
Необходимо найти корень проблемы:  
1.
 
Технические недоработки. 
2.
 
Слабые физиологические данные. 
3.
 
Психологический дискомфорт на занятиях.  
4.
 
Неудобство при игре с аккомпанементом. 
Список  возможных  причин  для  возникновения  трудностей  широк. 
Большое  значение  для  эффективности  классной  работы  имеет  характер 
общения  концертмейстера  и  педагога,  так  как  от  этого  зависит  не  только 
музыкальное продвижение ученика, но и воспитание его как человека.  
Самые распространенные причины волнения перед сценой: 
1.
 
Является мысль о возможном провале. 
2.
 
Во время выступления возможны разные неприятности. 
Но  концертмейстеру  и  педагогу  важно  проявить  в  этом  вопросе 
педагогическую  деликатность  и  мобилизовать  ученика  к  следующему  выходу 
на сцену. 

11
 
 
Роль концертмейстера особенно важна на концертных и экзаменационных 
выступлениях.  Спасет  ли  он  слабую  игру  ученика,  или  испортит  хорошую  – 
зависит  только  от  концертмейстера. Пианисту  необходимо  продумать  все 
организационные  детали,  включая  моменты переворота  нот.  Пропущенный  во 
время переворота  бас  или  аккорд,  к  которому  привык  ученик  в  классе,  может 
вызвать  разную  реакцию  -  вплоть  до  остановки  исполнения.  «Аккомпанемент 
часто  договаривает  невысказанное  солистом»,  -  сказал  Е.  Шендерович. 
Действительно,  ансамбль  предусматривает  слаженность  игры  солиста  и 
аккомпаниатора:  единство  штрихов,  динамических  оттенков,  звуковой  баланс 
между инструментами. При аккомпанировании следует быть особенно чутким, 
чтобы уметь компенсировать,   где это необходимо, темп, настроение, характер. 
О работе концертмейстера в классе духовых инструментов. 
Обучающиеся  и  преподаватели  духового  отделения  принимают  активное 
участие  в  многочисленных  концертных  мероприятиях.  Концертмейстер, 
работающий  в  классе  духовых  инструментов,  должен  постоянно  находиться в 
состоянии концертной готовности.  
В  классе  духовых  инструментов  необходимы  такие  навыки  творческого  
музицирования  как  транспонирование  и  подбор  по  слуху.  Основное  качество, 
которым должен обладать концертмейстер в классе духовых инструментов - это 
умение «держать» темп и метроритм.  
При  работе  в  классе  духовых  инструментов нужно  учитывать  и  моменты 
взятия  дыхания, и жесты дирижера ( педагога),  то есть постоянно воспитывать  
ансамблевое музыкальное мышление. Следует прорабатывать  и оговаривать с 
учеником  такие  особенности  исполнения,    как  распределение  дыхание  на 
фразу,  места  взятия  дыхания.  При  этом  необходимо  учитывать  возможности 
аппарата солиста. Динамика фортепианного звучания в ансамбле  с каждым из 
инструментов 
отличается 
большей 
или 
меньшей 
плотностью, 
и  
насыщенностью.  Например,  аккомпанируя  саксофонисту,  фортепианную 
партию следует исполнять гораздо ярче, чем блокфлейты. 
Флейты  –  является  одним  из  самых  древних  по  происхождению 
музыкальных инструментов.  Флейта  относится  к  группе  деревянных  духовых. 
В  отличие  от  других  духовых  инструментов,  у  флейты  звуки  образуются  в 
результате  рассекания потока воздуха о грань, вместо использования язычка.  
Особенности и проблемы концертмейстера в классе флейты. 
1. Флейта – инструмент нежный. Особенность в том, что с флейтами нужно 
играть  утонченно  и  аккуратно  по  сравнению  с  другими  инструментами  как 
тромбон, труба и.т.д.  Нужно работать над поиском тембра.  
2.  Во  время  игры  на  флейте  происходит  очень  большой  затрат    воздуха, 
флейтист  устает быстро потому, что дует не в мундштук как в других духовых 
инструментов, а во флейту. Поэтому композиторы пишут очень много пауз, для 
того  чтобы  восстановиться  флейтисту.  И  конечно  же  эти  паузы  дополняет 
пианист. 

12
 
 
3.  Флейта  –  инструмент  техничный,  виртуозный.  Аккомпанемент  очень 
сложный.  Аккордовой  фактуры  нет,  в  основном  мелкая  техника. 
Концертмейстер должен быть технически сильным.  
4. Пьесы для детей в основном не техничные, чтобы они умели держать и 
тянуть длинные звуки. А пианист должен чувствовать дыхание  солиста. Дышать 
одновременно с духовиком.  
Что может сделать концертмейстер в рамках своей методической работы? 
Это  постоянный  самоанализ,  слуховой  контроль,  чтение  специальной 
литературы,  знакомство  с  опытом  коллег  –  лично  и  при  помощи  Интернет  – 
ресурсов,  обобщение  и  распространение    собственного  опыта.  Посещение 
концертов,  слушание  музыки  в  исполнении  различных  инструментов, 
вокальных произведений.  Все это стимулирует  концертмейстера к неустанной 
творческой    работе  и  желанию  анализировать  свою  деятельность.  Те,  кто 
выбирают  эту  профессию,  как  правило,  любят  свою  работу  и  со  временем 
достигают  высокого  профессионализма.    Выбирая  эту  профессию,  нужно 
обладать  многими  качествами,  во-первых,  очень  любить  выступать  на  сцене. 
Во-вторых, любить общаться с людьми, или с детьми, если работаешь в школе. 
У концертмейстера не должно быть боязни сцены. Обязательно такое умение,  
как схватывать на лету пропущенные места, если вдруг солист пропустил какое-
то  место  в  пьесе.  Таким  образом,  в  деятельности  концертмейстера 
объединяются 
творческие 
(исполнительские), 
педагогические 
и 
психологические  функций  и  в  образовательном  процессе,  концертных  или 
конкурсных ситуациях их трудно отделить друг от друга. Концертмейстер – это 
призвание,  которое  по  своему  предназначению  не  уступает  труду  педагога. 
Работа  концертмейстера  уникально  и  увлекательна,  его  роль  в  учебном 
процессе детских музыкальных школ неоспоримо велика. И, в конечном счете, 
нужно всегда понимать функции своей партии в ансамбле, уметь играть ярко, 
но  не  противоречить  другим  исполнителям,  быть  и  ведомым  и  ведущим, 
держать баланс звучания и по вертикали, и по горизонтали. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.
 
Шендерович, Е.М  В концертмейстерском классе [Текст]: Размышления 
педагога/ Е.М.Шендерович - М.: Музыка,1996. 206с. 
2.
 
Романова,  Н.В  В  помощь  начинающему  концертмейстеру  [Текст]: 
методическое пособие./ Н.В. Романова, С.В. Костевич. Усть-Каменогорск,2004 
с.5-10 
3.
 
Кубанцева,  Е.И.  Концертмейстерство  –  музыкально-творческая 
деятельность // Музыка в школе. - №2. – С. 38-40. 
4.
 
Шендерович,  Е.М.  О  преодолении  пианистических  трудностей  в 
клавирах: Советы аккомпаниатора. – М.: «Музыка», 1971. 
5.
 
Смирнов М.А. О работе концертмейстера. – М.: «Музыка», 1974.  
6.
 
Шендерович Е.М. Об искусстве аккомпанемента. М., 1969. - №4. 
 

13
 
 
ӘОЖ 780.64 
АХМЕТОВА Д.С., КАБДУАХИТОВА Н.С. 
Ӛскемен қаласы әкімдігінің «№26 орта мектеп» КММ, Ӛскемен қ., 
Қазақстан 
 
БІЛІМ БЕРУ ЖҤЙЕСІН ДАМЫТУДАҒЫ ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІНІҢ РӚЛІ 
 
Ақырын жҥріп анық бас, 
Еңбегің кетпес далаға.  
Ҧстаздық еткен жалықпас,  
Ҥйретуден балаға. 
Абай 
 
Қазақстан  Республикасы  ӛз  тәуелсіздігін  алғалы  бері  25  жылдан  астам 
уақыт  ӛтсе де, жан-жақты реформалар жҥргізу ҥрдісі аяқталған жоқ.  
Елбасы Жолдауында: «Ҧлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның 
білімділік деңгейімен айқындалады» деп айтылған.  
Жер  кӛлемі  кең,  халқы  аз,  табиғи  байлығы  мол,  бірақ  білікті  ҧлттық 
мамандары  және  ӛндірістік  жаңа  технологиялары  қалыптасып  ҥлгермеген 
Қазақстан  мемлекетінің  жаһандану  ҥрдісіндегі  бәсекелестікке  тӛзіп,  саяси-
экономикалық, рухани-әлеуметтік іргелі және тҥйінді проблемаларын шешуші, 
ел ішінде және басқа елдермен бейбіт ӛмір сҥруді, яғни тҧрақты даму жолына 
тҥсуді қамтамасыз ету ҥшін ең пәрменді және сенімді қҧрал есебінде отандық 
білім жҥйесін дамытудың ӛзектілігі ерекше екендігі анық. 
Кӛптеген  дамыған  елдерде  ӛткен  ғасырдың  ортасында-ақ  білімді  дамыту 
мәселесін мемлекет саясатының басым бағыты есебінде белгіленеді. 
Еліміздің  білім  моделі  ҧлттық  идеяға,  ҧлттық  қҧндылықтарға  негізделіп 
қҧрылып,  ҧлт  мҥддесін  басым  бағытта  бере  отырып  дамытылуы  тиіс. 
Жасӛспірімдерге  берілетін  білім  мен  тәрбие  мазмҧны,  ҧлтымыздың  ҧрпақ 
тәрбиесіндегі  даналығынан,  тарихи  мәдени  мҧраларынан,  асыл  дәстҥрлерінен, 
ҧлы  педагогтеріміз  бен  ғҧлама-гуманистеріміздің  классикалық  философиялық 
ой  толғауларынан,  ғҧламалық  бҧлақтарынан,  яғни  тереңге  бойлаған  тҥп 
тамырынан  нәр  алып,  табиғи  таза  мәдени-рухани  қҧндылықтармен  қаныққан 
болуы  тиіс.  Білімі  мен  технологиясы  жедел  ӛрлеп,  экономикалық  және 
қоғамдық  тҧрақты  даму  жолына  тҥскен  Жапония,  Франция,  Финляндия, 
Швеция сияқты елдердің тарихи тәжірибелері осының айқын дәлелі. 
Кез келген мемлекетте білім беру жҥйесі толық реформаланып болған жоқ 
және  болмайды  да.  Ӛйткені,  заман  талабына  сай  ол  ӛз  талаптарын  да  ӛзгерте 
бермек.  Сондықтан  біздің  еліміз  де  бҧл  ҥрдіске  бар  белсенділігімен  қатысып, 
Ҥкіметтің  шешімімен  «12  жылдық  білім  беру  тҧжырымдамасы»  қабылданды, 
оған  сәйкес  оқу  бағдарламалары  мен  байқау  оқулықтары  жазылып, 
эксперименттік тексеруден ӛткізілді. 
Жалпы  білім  беретін  орта  мектептегі  оқу  мерзімін  неліктен  бір  жылға 
ҧзартуымыз керек? Дҥние жҥзі елдері, атап айтсақ, барлық елдердің 80 пайызы 

14
 
 
12  жылдық  оқу  жҥйесімен  жҥреді.  Аса  дамыған  елдерде,  Мысалы,  АҚШ-та, 
Англияда,  Швейцарияда,  Канадада,  Германияда  орта  жалпы  білім  беру 
ҧзақтығы  12 не 13 жыл,  ал Жапонияда,  Италияда-12 жыл.  Шет  елдерде  біздің 
орта білім туралы қҧжатымыз-аттестатымыз танылмай отыр. Екіншіден, шет ел 
мектептерінде  12-13  жылда  оқитын  білімді  біз  11  жылға  сиғызып  береміз. 
Сондықтан  қазір  11  жыл оқитын балаларға оқу  жҥктемесі кӛп  тҥседі. Жоғары 
сыныптарда,  ӛз  қалауымен  пәндерді  таңдап  оқу  уақытын  қоса  есептегенде, 
оқушыға  тҥсетін  оқу  жҥктемесі  36  сағат  емес,  41-42  сағатқа  жетті.  Егер  12 
жылдық мектепке кӛшетін болсақ, оқу жҥктемесі біршама жеңілдейді. 
Әлемдік тәжірибе кӛрсеткендей, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу 
12 жылдық жалпы білім беретін мектептер жағдайында мҥмкін болады, ол білім 
туралы  қҧжаттардың  айырбасталуын,  бейіндік  оқытуды,  кӛп  тілдікті 
қамтамасыз етеді.Қазақстанда 12 жылдық білім беруге кӛшуді 6 жастан бастау 
кӛзделеді,  бҧл  жас  мектепте  білім  алуға  неғҧрлым  қолайлы,  адам  дамуының 
физиологиялық  ерекшеліктеріне  сәйкес  деп  есептелінеді.  Бастауыш  мектепте 
оқу жҥктемесін ҧлғайтпай-ақ, шетел тілі мен информатика негіздері енгізіледі. 
Негізгі  мектепте  базалық  білім  беру  10-сыныпта  аяқталады,  біріктірілген 
курстар, алдын ала бейіндік даярлау енгізіледі. 
11-12 сыныптарда әлеуметтік-гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми және 
техникалық бағыттар бойынша бейіндік даярлау алдындағы жҧмыстар міндетті 
болып  есептелінеді.  Кәсіптік  мектептер  мен  лицейлерде  білікті  жҧмысшы 
кадрларды  даярлау  жҥзеге  асырылады.  Бҧдан  да  жоғары  біліктілік  алу  ҥшін 
қосымша бір жылдық оқу мерзімі кӛзделіп отыр. 
Орта білім берудің мазмҧны мектеп бітірушінің дербес және лайықты ӛмір 
сҥруі,  білім  алуын  едәуір  жоғары  деңгейде  жалғастыруы  немесе  еңбек 
рыногында  ӛзінің  орнын  табуы  ҥшін  қҧрылады.  Бҧл  жерде  мемлекеттің  12 
жылдық ақысыз білім беруге кепіл болатынын айту керек. 
Тағы  бір  ҥлкен  мәселе,  ол  12  жылдық  мектептердің  қҧрылымы  туралы. 
Дҥниежҥзі  елдері  тәжірибесінде  әр  елдің,  әр  мемлекеттің  ӛзіне  тән  орта  білім 
жҥйесі  мен  мектеп  ҥлгісі,  орта  мектептердің  әрқайсысының  қалыптасқан 
ӛзіндік ішкі қҧрылымы бар. Мҧны тӛмендегі кестеден кӛруге болады. 
Жалпы орта білім беретін мектептердің қҧрылымы                   //2 кесте// 
Елдер 
Мектеп сатылары / Білім беру ҧзақтығы 
Бастауыш 
Негізгі 
жалпыға 
міндетті 
Орта жалпы 
Венгрия 
4 
8 
12 
Болгария 
4 
9 
12 
Куба 
6 
9 
12 
Ӛзбекстан 
4 
9 
12 
Чехия 
4 
9 
12 
Щвеция 
6 
9 
12 
Жапония 
6 
9 
12 
Ресей Федерациясы 
4 (3) 
9 (10) 
11 (12) 
Германия 
4 (6) 
9 (10) 
12 (13) 
Литва 
5 
10 
12 

15
 
 
АҚШ 
6 
10 
12 
Франция 
5 
10 
12 
Эстония 
5 
10 
12 
Ҧлыбритания 
6 
10 (11) 
12 (13) 
Қазақстан (бҥгін) 
4 
11 
11 
Қазақстан 
(келешекте) 
4 
10 
12 
  
 Жалпы  алғанда,  дҥниежҥзі  елдерінде  орта  мектеп  ҥш  сатыдан  тҧрады: 
бастауыш  оқу  3-6  жылдық,  негізгі  орта  мектеп  3-6  жыл  және  жоғары  орта 
мектеп  2-4  жыл.  Біздің  елде  12  жылдық  мектептердің  бастауыш  сатысы  4 
жылдық болады деп шешілді. Дҥниежҥзінде міндетті негізгі білім жҥйесі де әр 
тҥрлі.  Мысалы,  Германияда  барша  оқушыға  алғашқы  4  жылдық  оқу  ғана 
міндетті  деп  айтуға  болады,  ӛйткені  одан  әрі  балалар  ӛз  қалаулары  және 
қабілеттеріне қарай оқуларын кәсіптік мектептерде жалғастыра береді. 
Францияда 5 жылдық элементар мектепті бітірген бала оқуын жалпы білім 
беретін 4-5 жылдық колледждерге жалғастырады. Жалпы айтқанда міндетті оқу 
мерзімдері тҥрліше: 8 жылдық (Италия, Венгрия, Канада), 9 жылдық (Швеция, 
Жапония, Куба, Болгария, Чехия, АҚШ) және т.б.  
 Барлық  оқушыларға  11-12  жылдық  білім  беруді  ешбір  ел  міндетіне  алып 
отырған  жоқ.  Зерттеу  барысында  20-дан  астам  елдің  55  пайызында  міндетті 
оқу-9 жылдық, 32 пайызында 10 жылдық, қалғандарында 8 жылдық.  
Дҥниежҥзі елдері мектептерінің біразында жоғары мектепке оқушылар оқу 
ҥлгеріміне  қарай  және  мектеп  берген  мінездеме  негізінде  арнайы  мемлекеттік 
комиссияның шешімімен қабылданды. 
Ӛз  ойым  бойынша,  Болон  конференциясына  кіруге  ҧмтылу,  білім  беру 
саласының  әлемдік  стандартқа  сай  келуі  ҥшін  12  жылдық  білім  жҥйесін 
қабылдау қажеттігі ӛмір талабынан туындап отыр.  
Білім  беру  саласындағы  бағдарлы  мектептердің  пайда  болуы,  лицей, 
мектеп-гимназиялардың білім беру жҥйесін жаңа деңгейге кӛтеру ҥшін жҥргізіп 
жатқан  жҧмыстары,  ондағы  оқытудың  жаңа  әдістері-дистанциялық  оқыту, 
электронды оқыту жҥйесі, тағы басқалары да елеулі жетістігіміз. 
Білім  берудің  жаңа  парадигмасы  бойынша,  кҥннен  кҥнге  кең  етек  алып 
отырған білімді жҥйелі тҥсіндірумен бірге, ӛз бетінше ізденіс әдістеріне басты 
назар аудару да орын ала бастаған. Бҧл білім берудің әлемдік стандарттарына 
сәйкес  келеді.  Мҧндағы  ең  басты  міндет-оқушы  алған  білімін  ӛз  бетінше 
дамытып, іс-жҥзіне асыруға қабілетті тҧлға ретінде қалыптасуын ҧйымдастыру. 
Бҧл жӛнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында 
«Білім  беру  жҥйесінің  басты  міндеттерінің  бірі  –  оқытудың  жаңа 
технологияларын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық 
коммуникациялық  желілерге  шығу»  деп  атап  кӛрсеткен.  Елбасымыз  Н.Ә. 
Назарбаев  жолдауында  айқандай:  «Болашақта  ӛркениетті  дамыған  елдердің 
қатарына  ену  ҥшін  заман  талабына  сай  білім  қажет.  Қазақстанды  дамыған  50 
елдің  қатарына  жеткізетін,  терезесін  тең  ететін  –  білім».  Сондықтан,  қазіргі 
даму кезеңі білім беру жҥйесінің алдында оқыту ҥрдісінің технологияландыру 

16
 
 
мәселесін  қойып  отыр.  Оқытудың  әртҥрлі  технологиялары  сарапталып, 
жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі зерттеліп, мектеп ӛміріне енуде. 
Қазіргі білім беру жҥйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау. 
Мектеп  –  ҥйрететін  орта,  оның  жҥрегі  -  мҧғалім.  Жаңа  формация  мҧғалімі- 
рефлекцияға  қабілетті,  ӛзін-ӛзі  жҥзеге  асыруға  талпынған  әдіснамалық  , 
зерттеушілік, 
дидактикалық 
- 
әдістемелік, 
әлеуметтік 
тҧлғалы,коммуникативтілік,  ақпараттық  және  тағы  басқа  қҧдыреттіліктердің 
жоғары  деңгейімен сипатталатын рухани-  адамгершілікті,  азаматтық  жауапты, 
белсенді, сауатты, шығармашыл тҧлға. 
Қазіргі  білім  беру  парадигмасы  «білікті  адамға»  бағытталған  білімнен 
«мәдениет  адамына»  бағытталған  білімге  кӛшуді  кӛздейді.  Бҧл  білім  беру 
жаңаша  ҧйымдастыру-  оның  философиялық  ,  психологиялық,  педагогикалық 
негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді. 
Сондықтан  бҥгінгі  кҥні  еліміздің  білім  жҥйесінде  оқыту  ҥдерісін  тың 
идеяларға негізделген жаңа мазмҧнын қамтамасыз ету міндеті тҧр. 
Қазақстандағы  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 
мемлекеттік  бағдарламасы  жобасында  Қазақстанда  оқитындарды  сапалы 
біліммен  қамтамасыз  етіп,  халықаралық  рейтингілердегі  білім  кӛрсеткішінің 
жақсаруы  мен  қазақстандық  білім  беру  жҥйесінің  тартымдылығын  арттыру 
ҥшін,  ең  алдымен,  педагог  кадрлардың  мәртебесін  арттыру,  олардың  бҥкіл 
қызметі бойына мансаптық ӛсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды 
қамтамасыз  ету,  сондай-  ақ  педагогтердің  еңбегін  мемлекеттік  қолдау  мен 
ынталандыруды арттыру мәселелеріне ҥлкен мән берілген.  
Әр ҧстаз – ХХІ ғасыр мҧғаліміне сай болу ҥшін – ізденімпаз ғалым, нәзік 
психолог, жан-жақты шебер, тынымсыз еңбекқор, терең қазыналы білімпаз, кез-
келген ортаның ҧйытқысы болу керек. 
Бҥгінгі  жаңа  қоғамда  мҧғалімнің  ішкі  жан  дҥниесі  де  жаңаша,  демек 
болашақ ҧрпақтан ҥлкен ҥміт кҥтілуде. 
Білім  ордасы  -  жас  ҧрпаққа  сапалы  білім,  саналы  тәрбие  беру,  бірнеше 
ғасырлар бойы жиналып сақталған мҧраларын келешек ҧрпақ игілігіне жеткізе 
алатын мәдени ошақтар, ҧлттық тәлім – тәрбие орталығына айналмақ. Ҧлттық 
мектеп тағдыры қай қилы заман да да, қай ҧлттың болсын кӛзі ашық, кӛкірегі 
ояу, ҧлтжанды азаматтарын толғандырып келген ең ӛзекті мәселелердің біріне 
саналды. 
Қазіргі  таңда  Қазақстан  бҥкіл  әлемдік  білім  кеңестігіне  ену 
табалдырығында.  Ӛмір  ағымына  қарай  білім  беру  жҥйесінің  моделі  кҥрделі 
ӛзгерістерге ҧшырап отыр. Сондықтан заман талабына сай жаңа мазмҧнда білім 
беруді ҧйымдастыру 12 жылдық оқытуға кӛшумен тікелей байланысты. Ондағы 
ӛзекті  мәселе  әлемдік  білім  кеңестігіне  шығудағы  Қазақстанның  жаңа  ҧлттық 
білім моделін қалыптастырудың тиімді жолын анықтауында. 
Елбасы Н.Ә.Назарбаев білім мен ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде 
«Болашақта еңбек етіп, ӛмір сҥретіндер – бҥгінгі мектеп оқушылары. Мҧғалім 
оларды  қалай  тәрбиелесе,  Қазақстан  сол  деңгейде  болады.  Сондықтан 
жҥктелетін  міндет  ӛте  ауыр»  деген  болатын.  Осы  ғылым  мен  білімнің  негізін 

17
 
 
тереңдету  нәтижесінде  ғана  еліміз  ӛзінің  елдігін  басқа  елдер  алдында  кӛрсете 
алады.  Ал  ел  тағдыры  оның  келешекте  кемелді  ел  болуы  мектептің  қандай 
негізде қҧрылуына байланысты болмақ. 
«Біздің  стратегиялық  міндетіміз  –  бәсекеге  қабілетті  елдердің  қатарынан 
лайықты  орын  алу»  деп  елбасымыз  әңгіменің  басын  ашып  айтқаны  бар 
12  жылдық  білім  берудің  негізгі  мақсаты  еліміздегі  білім  беру  жҥйесінің 
қҧрылымы мен мазмҧнын толықтай ӛзгерте отырып, заманына сай мектеп қҧру. 
Олардың  білімді  де,  білікті,  парасат  пайымы  мол,  саналы  да  сарабдал  азамат 
боп жетілуі тәлім мен тәрбие беретін мҧғалімге тікелей байланысты. Мҧғалімге 
артылатын сенім жҥгі соншалық ауыр дей отыра, сонымен қатар оның ҧлағатты 
ҧлы  жол  екенін  естен  шығарып  алмаған  жӛн.  Демек,  ӛз  ісіне  берілген, 
жаңалықты  жатсынбай  қабылдайтын,  ҧлттық  қасиеттеріміздің  асылдарын 
асқақтата  отырып,  шәкіртінің  жанына  қҧятын  ҧстазды  ғана  бҥгінгі  кҥннің 
лайықты тҧлғасы деуге болады . 
Бҥгінгі кҥнде жалпы орта білім беретін мектеп – жаңа қоғам мектебі,яғни 
болашақ  мектебі.  Халықтық  мәдениетке  интеграцияланған,  баланың  жеке 
басының  дамуына  педагогикалық  жағдай  жасайтын,  рухани  жағынан  таза, 
дҥниеге  тік  қарайтын,  қоршаған  ортамен  жҥйелі  байланыс  тҥзетін,  білімнің 
жаңа мазмҧнымен байланысқан, бәсекеге қабілетті жаңа ҧрпақ ӛсіріп, дамытып 
жетілдіретін  мектеп  болуға  тиіс.  Елге  танымал  ғҧламалардың  бірі  Әл-
Фарабидің «Тәрбиесіз қолға білім салма» деген бағдарлы ойын тек қана ескеріп 
қана қоймай, педагогиканың діңгегіне, мектеп жҧмысының тірегіне айналдыру 
баршамыздың міндетімізге айналуы тиіс. Менің ойымша, білім беруді тәрбиеге 
негіздеудің  екі  қанаты  бар.  Олар білімді ҧлттық  қҧндылықтар  мен ӛркениетке 
негіздеу.  Шәкіртті  ӛз  кҥш-жігерін  пайдалануға  баулу.  Бҧл  екеуі  қҧстың  қос 
қанатындай, бірінсіз бірі шәкіртті самғау биікке кӛтере алмайды. 
Бҥгінгі  кҥнде  мектептің  жаңа  реформалық  жҥйесі  12  жылдық  білім  беру 
турасында әрбір ӛзін кәсіби деңгейі жетілген деп есептейтін кез келген мҧғалім, 
білім  беру  қызметкері  бҧл  жҥйенің  қыр-сырын  тҥгел  меңгермей,  бала 
дамуының  мәселелерін  тҥгелімен  меңгере  алмайды.  Сондықтан  да,  білімнің 
жаңа  ҥлгісі  ӛзіне  сәйкес  жаңа  мҧғалімдерді  талап  етеді.  Сіздің  білім  беруге 
қосар қҧнды ҥлесіңіз – ҧнамды қатынас болмақ. Ендеше қазіргі заман мҧғалімі 
шығармашылықпен жҧмыс істей алатын жеке тҧлға, педагогикалық қызметінің 
барлық  келеңді-  келеңсіз  жақтарын  зерттеп  меңгеруге  ынталы,  ӛзінің  пәнін 
жетік  меңгерген,  кез-  келген  педагогикалық  жағдайда  ӛзінің  білімділігі, 
іскерлігі, шеберлігі арқасында шеше алатын, педагогикалық ҥрдістің нәтижесін 
жақсартуға ҧмтылатын мҧғалім болуы керек. 
12  жылдық  білім  беру  жҥйесіне  кӛшу  қарсаңында  мҧғалімнің  кәсіптік 
жетілуі мен дамуы тҧрғысында кӛп мәселелер қарастырылуы қалыпты жағдай 
болып  табылады.  Себебі,  Ы.Алтынсарин  «Мҧғалім  -  мектептің  жҥрегі»,-  деп 
айтпақшы,  барлық  кҥш  салмағы  оқытушыға  тҥспек.  Егер  мҧғалім  ӛз  саласы 
бойынша  пәндік  білімі  жетік  болса,  педагогика  мен  психологияны  толық 
меңгерсе, әр уақытта ӛз әрекетін дҧрыс ҧйымдастырып отырса, онда біртіндеп 
ӛзінің педагогикалық шеберлігін кәсіби тҧрғыдан шыңдай тҥседі.  

18
 
 
Ҧлы  педагоктердің  еңбектерін  оқығанда,  жауапсыз  қалған  сҧрақтың 
шешімін  табуға  тырысып  бағады  екенсің.  Сӛзге  тиек  ететін  болсақ,  сонау  ӛз 
заманының тҧсында « Ҧлы дидактика» деген еңбекті жазып шығараған педогок 
Янна  –  Амонс  –  Каменский  ойыма  оралып  отыр.  Белгілі  педагог  ӛз  еңбегінде 
«Нені  оқыту  керек?  Қалай  оқыту  керек?  Не  ҥшін  оқыту  керек?»  деген 
сауалдарға ӛз жауабын нақты тҥрде бере білген. Ендеше бҥгінгі кҥн талабының 
мектеп реформасында 12 жылдық білім беруге кӛшу мәселесінің ерекшелігі сол 
–  12  жылдық  білім  беру  орталығы  ғалымдарының  зерттеулері  бойынша  жаңа 
қоғамдық  формациядағы  мектеп  пен  мҧғалімдер  алдында  тҧрған  негізгі 
мәселелер «Баланы оқуға қалай ҥйрету керек?» «Ойлауға қалай ҥйрету керек?» 
«Қалай  ӛз  ӛмірінің  менеджері  болуға  ҥйрету  керек?»  деген  сҧрақтарға  жауап 
табатындай білім нәрін беруге бағытталып отыр.  
12  жылдық  білім  жҥйесіне  кӛшуде  мектеп  алдында  негізгі  ҥш  бағытты 
басшылыққа  алады.  Олар:  бірінші  бағыты  -  оқушының  жеке  қабілетін  есепке 
ала  отырып  жеке  даралық  бағытта  оқыту,  екінші  бағыты  -  оқушының 
потенциалдық мҥмкіндіктерін есепке ала отырып жеке даралық бағытта оқыту, 
ҥшінші бағыты - ішкі қажеттіліктерді есепке ала отырып жеке даралық бағытта 
оқыту.  12  жылдық  білім  жҥйесі  бойынша  бҧл  бағыттарды  жҥзеге  асыру  ҥшін 
мҧғалім  негізгі  ҥш  компонентпен  таныс  болуы  тиіс.  Олар:  инварианттық 
компонент  –  мемлекеттің  базалық  оқу  стандарты  жҥйесіндегі  талаптар  мен 
мазмҧндарға  жауап  беретіндей  жалпы  міндетті  оқу  жоспарының  бӛлімін 
меңгеру,  профильдік  компонент  –  профильдік  оқу  стандарты  талаптарының 
мазмҧнында  кӛрсетілгендей  оқу  курстарының  тереңділігін,  оқытылатын 
пәндердің  ӛзара  байланыстылығын  меңгеру,  тҧлғалық  компонент  – 
оқушылардың  ӛзіндік  зерттеушілік  дағдыларын  қалыптастыруға  байланысты 
мектеп ҧсынған арнайы таңдау курстарын, оқу жоспарларын меңгеру. 
Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстан-2030»  Қазақстан  халқына 
арналған  жолдауында  «Біздің  жас  мемлекетіміз  ӛсіп-жетіліп,  кемелденеді, 
біздің  балаларымыз  бен  немерелеріміз  онымен  бірге  ер  жетеді.  Олар  ӛз 
ҧрпағының жауапты да жігерлі, білім ӛрісі биік, денсаулықтары мықты ӛкілдері 
болады.  Олар  бабаларының  игі  дәстҥрлерін  сақтай  отырып,  қазіргі  заманғы 
нарықтық  экономика  жағдайында  жҧмыс  істеуге  даяр.  Олар  қазақ,  орыс, 
ағылшын  тілдерін  еркін  меңгереді,  олар  бейбіт,  жылдам  ӛркендеу  ҥстіндегі 
кҥллі  әлемге  әйгілі,  әрі  сыйлы,  ӛз  елінің  патриоттары  болады»,  -  деп 
кӛрсетілгендей-ақ,  ертеңгі  келер  кҥннің  бҥгінгіден  де  нҧрлы  болуына  ықпал 
етіп, адамзат қоғамын алға апаратын кҥш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын 
ӛсіп  ӛркендеуі,  ӛркениетті  дҥниеде  ӛзіндік  орын  алуы,  оның  ҧлттық  білім 
жҥйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. 
Осыған  орай,  оқу  ҥдерісі  барысында  барлық  адамзат  жетістіктерін 
жеткіншек  ҧрпақтың  бойына  сіңіру  мҥмкін  емес,  сондықтан  басқа 
мемлекеттермен  қатар  біздің  мемлекетіміздің  білім  саласы  да  оқытудың 
инновациялық әдістерімен қатар тҥрлі технологияларды пайдалануда. 
Қазақстанның  2020  жылға  дейін  стратегиялық  даму  жоспары  бойынша 
электрондық оқып-ҥйрету жҥйесі қарастырылған.  

19
 
 
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру барлық азаматтарға сапалы білімнің 
қолжетімділігін  арттыруға  жағдай  жасау  арқылы  білім  жҥйесінің  серпінді 
дамуына ықпалын тигізеді. 
Себебі жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білім алу арқылы 
ӛз бетінше дамуын қойып отыр. Бҧл мақсатқа жетуде ӛз бетінше жҧмыстардың 
алар орны ерекше. Қазақстан әлемдік қауымдастық қатарында басқа елдермен 
терезесі  тең  дәрежеге  қол жеткізуі  ҥшін,  жас ҧрпақтың  нҧрлы болашағы ҥшін 
осындай  батыл  қадамдарға  бару  қажет.  Қоғам  игілігі,  елдің  ӛркендеп  дамуы 
ҥшін  жасалып  жатқан  осы  маңызды  бастамаға  білім  беру  және  ғылым  саласы 
қызметкерлерінің,  жалпы  барша  халықтың  қолдау  кӛрсетіп,  барынша  ат 
салысатынына сенеміз. Сол сенім бізді алға жетелейді.  
Халқымыздың  ғасырлар  бойы  армандап,  екі  ғасыр  тоғысында  қол 
жеткізген бақыты ол біздің  – тәуелсіздігіміз. Оның іргетасының мықты болып 
,нығаюы жас ҧрпақтың терең білімі мен тәлімді тәрбиесіне байланысты болмақ. 
Ендеше  12  жылдық  білім  беруге  кӛшуде  барлығымыз  біріге  кҥш  жҧмсап,  ел 
ертеңіне сеніммен қарайық, аяулы да ҧлағатты ҧстаздар! 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.
 
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010.6-б 
2.
 
Қазақстан  Республикасында  2015жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту 
тҧжырымдамасы//Астана. 2004. 3-4б. 
3.
 
Б.А.  Тҧрғынбаева.  Мҧғалімнің  шығармашылық  әлеуметін  біліктілікті 
арттыру жағдайында дамыту.: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005, 174-бет 
4.
 
Г.Қ.  Нҧрғалиева,  С.Мусин.  Салыстырмалы  педагогика.  -Алматы: 
Ғылым, 1999. 
5.
 
Қ.Жарықбаев, С.Қалиев. Қазақтың тәлім-тәрбиесі. - Алматы: Сана, 1995. 
 
ӘОЖ 780.64 
БАЙЫРХАНОВА Ж.Ж. 
Ӛскемен қаласы әкімдігінің №18 «Еркетай» балабақша-бӛбекжайы КМҚК,  
Қазақстан 
 
БАЛАНЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІН ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫН 
АРҚЫЛЫ ДАМЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ 

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: