Оценка  объективная, стимулирующая  воспитывает, сопоставляет, заставляет  Это степень соответствия эталону.  достижения  Что даѐт

87
 
 
 
Рисунок 3 – Скриншот фрагмента базы данных «Виды простых задач» 
 
Тест  также  соответствует  следующему  уровню  таксономии  целей  в 
познавательной сфере – уровню понимания. Студент, отвечая на вопросы теста, 
тестовые  задания  которого  составлены  в  формате  ВОУД  (тестовые  задания 
закрытого  типа  с  несколькими  правильными  ответами),  демонстрирует 
понимание учебного материала.  
 
 
Рисунок 4 – Скриншот тестового задания из теста «Простые задачи» 
 
Одной  из  сложных  тем  курса  является  тема  «Обучение  решению 
составных  задач»,  т.к.  в  отличие  от  простых  задач  составные  задачи  бывают 
самых  разных  видов,  и,  следовательно,  не  может  идти  речи  о  некотором 
алгоритме решения задачи. В этом случае студентам предлагается для изучения 
общий подход работы над любой задачей. Общий подход основан на том, что 
есть  общего  при  решении  любых  задач  –  этапы  решения,  которые  вычленил 
Д.Пойа.  Количество  этапов  и  их  содержание  примерно  одинаково  у  разных 
авторов, 
что 
говорит 
об 
объективном 
характере 
существования 
соответствующих  этапов  в  деятельности  решающего.  Базовыми  считаются 
четыре этапа решения задачи. Знания об этапах решения предлагаются в виде 
таблицы  1,  в  которой  выделены  четыре  этапа,  цель  и  приѐмы  выполнения 
каждого из них. 

88
 
 
Таблица 1 – Этапы работы над задачей 
Название этапа  Цель этапа 
Приемы выполнения этапа 
Восприятие 
задачи 
Понять задачу, т.е. 
выделить все множества и 
отношения, величины и 
зависимости между ними, 
числовые данные, 
лексическое значение 
слов. 
Драматизация, обыгрывание задачи. 
Разбиение текста задачи на смысловые части. 
Постановка специальных вопросов. 
Переформулировка. 
Построение подходящей модели (предметная 
модель, рисунок, краткая запись, схема, 
чертеж, таблица). 
Определение вида задачи выполнение 
соответствующей краткой записи (частный 
подход). 
Поиск плана 
решения задачи 
«Связать» вопрос и 
условие. 
Рассуждения (арифметический, 
алгебраический и геометрический методы): 
-от условия к вопросу; 
-от вопроса к условию; 
-по модели. 
Составление уравнения (алгебраический 
метод). 
Название вида, типа задач и определение 
алгоритма решения (частный подход). 
Выполнение 
плана 
Выполнить операции в 
соответствующей 
математической области 
(арифметика, алгебра, 
геометрия, логика и др.) 
устно или письменно. 
Запись и оформление арифметических 
действий:  
-выражением; 
-по действиям (с пояснением, без пояснения, 
с вопросами). 
Решение уравнения. 
Измерение, счѐт на модели. 
Выполнения алгоритма решения (частный 
подход). 
Проверка 
Убедиться в истинности 
выбранного плана и 
выполненных действий, 
после чего сформировать 
ответ задачи. 
До решения: 
-прикидка ответа; 
-установление границ ответа с точки зрения 
здравого смысла. 
Во время решения: 
-по смыслу полученных выражений; 
-осмысление хода решения по вопросам. 
После решения задачи: 
-решение другим способом; 
-решение другим методом; 
-подстановка результата в условие; 
-сравнение с образцом; 
-составление и решение обратной задачи. 
 
Также в качестве эталона предлагается работа с одной из составных задач, 
во  время  которой  реализуются  все  четыре  этапа  с  использованием  всех 
возможных приемов его выполнения. 
Студент,  изучив  предлагаемый  учебный  материал,  должен  выполнить 
аналогичную  работу  с  другой  составной  задачей,  что  является  демонстрацией 
уровня применения по таксономии  целей в познавательной сфере. 

89
 
 
Много  времени  уделяется  заданиям  для  самостоятельной  работы, 
требующих аналитических умений. Примерами таких заданий могут служить: 
1)
 
Проанализируйте  учебную  программу  «Математика»  для  1-4  классов 
общеобразовательной школы. Распределите учебный материал каждого класса 
по 
группам: 
арифметический 
материал, 
алгебраический 
материал, 
геометрический материал, величины. Оформите таблицу. Сделайте выводы по 
выполненному анализу и по требованиям к обязательному уровню подготовки 
учащихся  к  концу  каждого  класса.  Познакомьтесь  с  проектом  новой  учебной 
программы. Какие изменения произошли в содержательной части? Какие новые 
темы добавились? 
2)
 
Изучив  содержание  материала  по  теме  «Сложение  и  вычитание»  в 
концентрах «сотня», «тысяча» и «многозначные числа». Заполните таблицу 2. 
 
Таблица 2 – Характеристика вычислительных приѐмов 
Класс, 
концентр 
Вычислительный 
приѐм, алгоритм его 
вычисления 
Теоретическая 
основа 
Подготовительные 
упражнения 
Например: 
Концентр 
100 
34+20=(30+4)+20= 
=(30+20)+4=50+4=54 
Разрядный состав 
числа, 
переместительное и 
сочетательное 
свойства сложения, 
поразрядный 
принцип сложения, 
сложение полных 
десятков. 
1. Представить число 48 в 
виде суммы разрядных 
слагаемых. 
2. Вычисли удобным 
способом: 
(8+5)+5= 
3. Вычисли: 
3дес.+4дес. = 
50+40= 
 
Но  особое  внимание  надо  уделять  заданиям,  требующих  проявления 
творческих способностей студентов. Это задания уровня «синтез» и «оценка». 
Учителю,  в  силу  специфики  профессии,  приходится  разрабатывать  конспекты 
уроков,  самостоятельные,  контрольные  работы,  планировать  внеклассную 
работу по предмету и т.п., оценивать найденный материал по предмету с точки 
зрения  его  методической  ценности.  Поэтому  во  время  обучения  надо 
предоставить  такую  возможность  будущим  педагогам.  Задания,  связанные  с 
разработкой  и  оценкой  учебно-методических  материалов  по  предмету, 
занимают  особое  место  в  системе  организации  самостоятельной  работы 
студента. 
При  организации  самостоятельной  работы  студентов,  обучающихся  с 
использованием  дистанционных  образовательных  технологий,  необходимо 
обязательно  практиковать  обратную  связь,  которая  зачастую  игнорируется 
преподавателем.  Поставив  оценку  студенту,  нужно  дать  хотя  бы  небольшой 
комментарий  по  выполненной  работе,  указав  на  плюсы  и  минусы  работы, 
возможно  отправив  задание  на  доработку.  Только  при  таком  подходе  студент 
будет выполнять задания не формально «ради галочки», а более ответственно и 
творчески. 
 

90
 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1  Басова  Н.В.  Педагогика  и  практическая  психология.  –  Ростов  н/Д: 
«Феникс», 2000. – 416 с. 
 
ӘОЖ 51:373.3 
САМЫРАТОВА Ә.Қ. 
Ӛскемен қаласы әкімдігінің №18, «Еркетай» балабақша-бӛбекжайы КМҚК, 
Қазақстан 
 
БАЛАНЫҢ КОММУНИКАТИВТІК ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІН АҚПАРАТТЫҚ 
ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ. «МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘШІК» 
ТӘСІЛІ. «ЕРТЕГІЛЕР ЕЛІНЕ САЯХАТ» 
  
Балалардың  ойлау  қабілетін,  шапшаңдығын,  жҥйелілігін,  диалектикалық 
қабілеттерін,  іздену белсенділігін, тіл байлығын, сӛздік қорын, жаңашылдыққа 
қҧлшынысын және шығармашылық қиялын  дамыту.    
Мемлекетіміздің  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 
бағдарламасының  қабылдануы  білім  саласындағы  ҥлкен  жаңалық.  Білім  беру 
жҥйесінен кҥтілетін нәтижелердің бірі – «ӛмірлік білімнен баршаға ӛмір бойы 
игерілетін білім». Бҧл ӛмірдің әртҥрлі талқысынан сҥрінбей ӛту, тҧлға ретінде 
дамуы  ҥшін  адамға  білім  қай  жаста  қажет  екенін  әр  адам  ӛз  ӛмірі  барысында 
ҥздіксіз  білім  алуға  тиіс  екенін  айқындай  тҥседі.  Бҥгінгі  таңда  адамзат 
қоғамына  ғылыми жаңалықтар  мен инновациялық  технологиялар  қаншалықты 
маңызды  болса,  мектеп  жасына  дейінгі  балаларды  тәрбиелеу  мен  оқыту 
саласында  заман  талабына  сай,  уақыт  сҧранысын  қанағаттандыратын    жаңа 
бағдарламалармен, сондай-ақ жаңа технологиялармен қамтамасыз ету қажеттігі 
туындап  отыр.  Жаңа  стандарттың жалпы  ережесінде педагогикалық  процестің 
жаңашылдығын  қамтамасыз  ету  кӛзделген.  Осы  стандартқа  сай  балабақшада 
тәрбиелеп  оқытудың  басты  қҧралы  –  бағдарламалар  жаңартылып,  оқу-тәрбие 
жҧмысының  мазмҧнына  елеулі  ӛзгерістер  әкелді.  Осы  ӛзгерістерге  орай 
мектепке дейінгі дайындықта оқытуды жетілдіру әр педагог-тәрбиешіден оқыту 
ісін оңтайландыру жолдарын тәжірибеге енгізуді талап етеді.  
 Білім  берудің  жаңа  ақпараттық  технологияларын  мақсатқа  сай  қолдана 
білу міндеті: 
-  баланың  шығармашылық  ойлауын,  бала  белсенділігін,  сӛздік  қорын, 
қиялын дамыту; 
- баланың ӛзіндік пікірінің қалыптасуына мҥмкіндік жасау; 
Балалардың  коммуникативтік  —  тілдік  қҧзіреттілігін  артыру,  балаларда 
тілдің  дыбыстық  мәдениеті  арта  тҥседі.  Мысалы:  дауысты  және  дауыссыз 
дыбыстарды  дҧрыс  айтады,  ана  тілінің  барлық  дыбыстарын  дҧрыс  айтады, 
сӛздерді  орынды  қолданады,  дыбыстарды  ажыратады,  мәнерлеп  оқудың  тҥрлі 
тәсілдерін пайдаланатынына кӛз жеткіздік. 
Сонымен  қатар  біз  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  жалпыға 
міндетті  білім  беру  стандартына  сай  коммуникативтік  -  тілдік  қҧзіреттілік 

91
 
 
саласы  бойынша  жҧмыс  атқарып  жатырмыз.  Яғни,  ауызша  қатынастың  алуан 
тҥрлі қҧралдарын ана тілінде және басқа тілдерде қарым-қатынас пен ӛзара іс-
әрекет  қҧрауда  пайдалануға  мҥмкіндік  береді.  Сонымен  қатар  кажетті 
лексикалық  және  грамматикалық  қҧралдарын  талдау  және  оларды  ойындарда, 
сӛздік  шығармашылықта  және  іс-әрекеттің  басқа  тҥрлерінде  пайдалануға 
мҥмкіндік  беруі  сӛзсіз.  Егер  мектепке  дейінгі  балалардың  коммуникативтік 
қҧзіреттіліктерін дамытуда  жаңа ақпараттық технологиялардың тиімді  жолын 
пайдаланса,  онда  топта  кӛп  сӛйлемейтін,  ойлау  дәрежелері  тӛмен  балалардың 
да қызығушылығы туып, олардың ӛз мҥмкіндіктеріне қарай оқу іс  – әрекетіне 
қатысуға  тырысуы  байқалады,  сонымен  қатар  ,адамдармен  ӛзара  әрекет  пен 
қарым-қатынас  тәсілдерін  білуі,  тҥрлі  әлеуметтік  топтарда  жҧмыс  істеу 
дағдыларын,  қоғамдағы  тҥрлі  әлеуметтік  рӛлдерді  орындауы,  ӛмірдегі  нақты 
жағдайларда  шешім  қабылдау  ҥшін  байланыстың  тҥрлі  объектілерін    қолдана 
алу білігін қарастыра алады.      Қазіргі таңда балалардың сӛздік қоры, қиялы, 
ойлауы  бәсеңдеп  барады.    Осы  проблеманың  алдын  алу  мақсатында    іс  –
тәжірибеде кӛптеген әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып жҧмыс атқардық. 
Марфологиялық  жәшік    тәсілі  –  ақылдылардың,  қҧрастырушылардың, 
ізденушілердің  символы,  яғни      балалардың  қаншалықты  ана  тілінде  сӛйлеу,  
қиялдауымен    бақылағыштығын,  зейіндерін  ертерек  дамытудың  жолы.   
Тапқырлық  тапсырмаларды  шешу      теориясы  арқылы  мектепке  дейінгі 
балалардың  коммуникативті  қҧзіреттіліктерін  дамытуды  арттыру  жолын 
қарастыруды  жӛн  кӛріп  отырмын.  Бҧл  теорияның  тілдік  қабілеттілерді 
дамытудағы ӛте бір маңызды орынды алатыны айқынды. 
 
 Морфологиялық  жәшік  тәсіл  арқылы  ертегі    тыңдатып,  ойын  ойнатып 
белсенділігін  дамыттық.  Морфологиялық  жәшік  тәсілі  дҧрыс  қиялдау  білуден 
дҧрыс  тіл  дамытуға  дейін,  қол  жетімді  тілде  балаларды  ӛмір  сҥруге,  ненің 
жақсы, ненің жаман екенін білуге ҥйретеді. Осы тәсілді ең алдымен семинар  –
практикумда  тәрбиешілермен  талдап  соны  іске  асыруға  ат  салыстық. 
Нәтижесінде қҧрылымы әртҥрлі ертегі қҧрастырылып жинақтар жинадық. Жас 
ерекшелігіне сәйкес әлі де  топтастырылып жиналуда. 
Морфологиялық  жәшік    тәсіл  арқылы,    бірнеше  әдістемелік 
тапсырмаларды орындатуға болады:  
 
ертегіні  тҥрлендіріп,  жаңа  қазақ  халқының  ертегілер  жинақтамасын 
шығаруға; 

92
 
 
 
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған тақпақтар (тілдік жаттығулар, 
дидактикалық ойындар) жинақтамасын қҧрастыруға; 
 
Шағын қимыл-қозғалыс ойындарын ойнатуға болады. 
 
Кҥнтізбелік  тақырыптық  жоспарға  сәйкес  апталық  тақырыптарды  да 
моделдеуге болады. 
 
Ата-аналар жиналысын ӛткізуге болады; 
 
 
 
Тиімділігі:  Қазіргі  таңда  қолданысқа  жиі  пайдаланатын  ―миға  шабуыл‖ 
әдісі  арқылы  танымдық  ойындарды  ҧйымдастыру,  проблемалық  және 
интегративті  ҧстанымдарды  жҥзеге  асыру,  пәнаралық  және  пәнішілік 
байланыстарды  тудыру,  балалардың  ӛздігінен  істейтін  жҧмыстарын  және 
ӛздігінен  білім  алуды  тиімді  ҧйымдастыру,  шығармашылық  және  зерттеу 
жҧмыстарын  белсенді  қалыптастыру,  білім  тексеру  мен  бағалаудың  алуан 
тҥрлерін ҧтымды пайдалану арқылы оқытудағы кері байланысты жетілдіру. 
Марфологиялық  жәшік    тәсілін  қолданудың  маңыздылығы  зор.Бҧл 
ойын,тапсырмалар,жаттығулар   балалардың коммуникативті қҧзыреттіліктерін  
жетілдіруге  ,балалармен  жҧмыс  барысында  практикаға  еңгізу.  2кіші 
топтарында  марфологиялық  жәшік    тәсілі  қолдану,тҥрлі  нысандар 
пайдаланып,суретке сҥйеніп,балалардың сӛздік қорын  кенейтеміз . 
Ортанғы  топтарында:  Марфологиялық  жәшік  тәсілі  арқылы  сӛздерді 
ойлап  табу,тірек  сызбалар  ,ҥлгі-кесте  қолдануға    болады.Тірек  сызбаларды 
сабақтың кез келген  бӛлімінде қолдана беруге болады .  
      Педагогтың  негізгі  міндеттерінің  бірі  –  баланы    ойын арқылы дамыту, 
дамыту ойындарды кең пайдалану және оған басшылық жасау,  тәрбиелік мәні 
бар  ертегіні    ҧйымдастыру.  Сонымен  бірге  әр  баланың  шығармашылық 

93
 
 
бастамасын,  кӛңілдегі  ойды  ӛздігінен  жҥзеге  асыра  білуін,  ойынның  мазмҧны 
мен  шартына  сәйкес  ӛзін-ӛзі  ҧстай  білу  қабілетін,  жолдастарына  сыпайы, 
достық ықыласпен қарау сезімін дамыту болып табылады. 
Сӛзімізді  қорытындылай  келе,  коммуникативтік  —  тілдік  қҧзіреттілігін 
арттыруда,  қазіргі  талап  —жан-жақты  ҥйлесімді,  жетілген  жаңа  адамды 
тәрбиелеу.  Балабақша  мен  ата-аналар  ынтымактастықта  жҧмыс  жҥргізсе, 
балаларға тиісті кӛңіл бӛліп, олармен санаса білсе, келешектің шын жанашыры, 
елдің арқа сҥйер азаматтары тәрбиеленіп шығары сӛзсіз. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.
 
Б.Баймҧратова.  Балалар әдебиетінің хрестоматиясы. А.,1988. 
2.
 
Балбӛбек бағдарламасы А.,2000. 
3.
 
О.С.Ушакова  Развтия  речи  детей  при  ознокомлении  худжественной 
летературой М.,1984. 
4.
 
Б.Баймҧратова.    Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  тілін  дамыту 
методикасы А.,1991. 
5.
 
7.Баймуратова Б.Б. Біздің кітап. А, 1991ж. 
6.
 
Бородич А.М. Методика развития речи детей. М, 1991г. 
7.
 
Алексеева М.А. Развития речи детей. М, 1998г. 
8.
 
Мектеп қарсаңындағы білім концепциясы. А, 1999ж. 
9.
 
Мектепке  дейінгі  тәрбиелеу  мен  оқытудың  жалпыға  міндетті 
мемлекеттік стандарты. А, 2009ж. 
10.
 
Бала мен балабақша журналы.//№1,2012. 
11.
 
 Бала мен балабақша журналы.//№4,2011. 
12.
 
Бала мен балабақша журналы.//№7,2011. 
13.
 
Бала мен балабақша журналы.//№5,2010. 
14.
 
Бала мен балабақша журналы.//№9,2010. 
15.
 
Бала мен балабақша журналы.//№12,2010. 
16.Қазақстан  Республикасының  Білім  және  ғылым  министрлігі  ҧсынған      
Балалардың мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларының негізгі мазмҧнын 
игеру  және  меңгеру  сапасын  бағалау  және  ӛлшеу  әдістемесі    Арман-ПВ 
баспасы, 2004ж . 
 
ӘОЖ 51:373.3  
СЕРІКҚАЗИНА  А.С.                                                                                                 
Ӛскемен қаласы әкімдігінің №18 «Еркетай» балабақша-бӛбекжайы КМҚК, 
Қазақстан                                                     
 
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ  
ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН ҚЫЗЫҚТЫ ОЙЫН ЖӘНЕ БАСҚАТЫРҒЫШТАР 
АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ 
 
Баланы  болашақ  ӛмірге,  белсенді  еңбекке  даярлауда,  оның  ақыл-ойы, 
адамгершілік-эстетикалық 
сезімдерін, 
логикалық 
ойлау 
қабілетін 
қалыптастыруда - балаға қҧрметпен қарау қажет. 
Бҥлдіршіндердің  логикалық  ойлау  қабілетін  дамытуда  қарапайым 

94
 
 
математиканың  алғашқы  ҧғымдарын  ойын  арқылы  ҥйретудің  математикалық 
жарыстар, заттарды әр-тҥрлі геометриялық пішіндерден қҧрастырудың, ауызша 
есеп  шығарудың,  қорыту  арқылы  салыстырудың,  қиялдаудың,  ойындар, 
жҧмбақтар жаттаудың маңызы ӛте зор. 
Белгілі психолог Л.С. Выготский: «Қандай да бір оқыту ҥшін тиімді, яғни 
ӛте бір қолайлы мерзімдер болады. Олардан жоғары, не тӛмен талапты ауытқу, 
яғни  тым  ерте,  не  болмаса  тым кеш оқыту  мерзімдері баланың  ақыл- ойының 
даму барысында қолайсыз әсерін тигізеді» деген. 
Осы  орайда,  «Балаларды  мектепке  дайындау  -  оларды  оқытып,  санатып, 
әйтеуір  білім  беріп  шығару»  -  деп,  білімдік,  тәрбиелік  ҥрдістердің  дәстҥрлі 
мектеп сабағы тҥрінде жҥргізу ойдағыдай нәтиже бермейтіндігі сӛзсіз. 
Мектепке  дейінгі  кезеңдегі  балаға  алғашқы  білім  беру,  тәрбиелеу 
жҧмыстары  барысында  тҥрлі  әдіс-тәсілдерді  ойын  тҥрінде  ҥйлестіре  қолдану, 
оқыту  мен  тәрбиелеу  мазмҧнын  жаңарту  арқылы  баланың  логикалық  ойлау 
қабілеттін арттыру. Баланың логикалық ойлауын дамыту бағытында тәжірибеде 
жҥргізілетін жҧмыстар:     
-оқыту  мен  тәрбиелеу  жҧмысын  баланың  жас  ерекшелігі  мен  ӛзіндік 
ерекшеліктерін ескере отырып, мектепке дайындау, мектепке дейінгі оқыту мен 
тәрбиелеудің  бағдарламасы  мен  ҚР  мемлекеттік  стандарты  талаптары 
негізіндерінде ҧйымдастыру; 
-
 
логикалық  ойлау  қабілеттеріне  арналған  тапсырмаларды  (жҧмбақ 
суреттер,  ситуациялық  тапсырмалар.  тест  тапсырмалары,  ертегі  негізіндегі 
тапсырмалар және т.б.) тҥрлендіре қолдану; 
-
 
балалардың  ӛздерінің  талаптануы,  ӛзіндік  қалауы  еркіндігіне  жағдай 
жасап ӛзіндік іс-әрекеттерді орындау, бастаған жҧмысты аяқтау іскерліктеріне, 
ӛз ойларын еркін жеткізуге бейімдеу; 
-
 
кӛмекті қажет ететін балалармен жеке жҧмыс тҥрлерін жҥргізу; 
-
 
психологиялық  ойындар,  жаттығулар  қолдану  арқылы  балаларға  жан- 
жақты жағдай жасау, жағымды микро ахуал туғызу; 
     Балалардың 
орындайтын 
логикалық 
тапсырмаларының 
бірі 
шығармашылық тапсырмалар мен логикалық ойындар, басқатырғыштар. 
Математика  сабағында  балалардың  шығармашылық  логикалық  ойлау 
қабілетін  дамытуда  әдетте  берілетін  логикалық  тапсырмалардың  қатарына 
мынандай жҧмыстардың тҥрлері жатады: 
-
 
кҥнделікті  сабақ  барысында  қолданылып  жҥрген  ҥйреншікті  әдіс-
тәсілдерді  қолданбай-ақ,  ӛзбетінше  жаңа  есептеудің  жолдарын  табу  арқылы 
логикалық тапсырмаларды орындау; 
-
 
санауға ҥйрету арқылы сабақта ойын санамақтарын, басқатырғыштарды 
пайдалана отырып, сабақты тҥрлендіру; 
-
 
математикалық-логикалық есептер мен суретті есептерді шешу; 
-
 
математикалық әзіл-жҧмбақтар шешкізу; 
-
 
логикалық ойлаудың белсенді әдістері, бақылау сҧрақтары әдісі, топтық 
пікір-талас, жарыстарды ӛткізу әдістерін кеңінен қолдану; 
-
 
шығармашылық қабілетті дамыту; 

95
 
 
- 
логикалық  ойлау  қабілеттерін  дамытатындай  тапсырмаларды 
тҥрлендіру,тапсырмаға сәйкес суреттер салғызу.  
Математика сабақтарында мынандай бастқатырғыштарды пайдаландық: 
1.Дымбілмеске ойыншықтарды жинақтауға кӛмектес 
 
2.Қҧлпынайдың  ең  кішкентай  кӛлемінен  ең  кӛлеміне  дейін  сызықша  мен 
қос 
 
Баланың  белсенді  шығармашылық  және  логикалық  ойлауын  дамыту 
тӛмендегілерді қадағалайды: 
1)
 
оқу  материалы  әрбір  баланың  белсенді  ойлау  және  практикалық  іс- 
әрекетінің пәні болуы қажет; 
2)
 
баланың ӛзін-ӛзі тануына, еркін болуына, ерік-жігерін кӛрсетуге және 
ӛзінің оқу-танымдық әрекетін басқара алуға жҧмсалуы қажет; 
3)
 
тәрбиеші  жалпы  белсенділік  емес,  керісінше,  іскер,  алдыңғы  қатарлы 
білім мен әрекет тҥрлерін меңгеруде шығармашылық белсенділігін дамыту. 
Баланың 
танымы 
мен 
қоршаған 
ортаны 
білудегі 
қарапайым 
қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  ізденісті  логикалық  ойындар  мен 
басқатырғыштар  кӛмектеседі.  Әр  тҥрлі  елдің  педагогтары  ресей  мен  шетелдің 
дидактикалық  қҧралдарын  (Б.  Никитиннің  дамытушылық  ойындарын, 
Дьеништің  блоктарын,  «Лего»,  Кюизенер  санау  таяқшаларын  т.б), 
технологияларын  қолданып,  әлемдік  білім  кеңістігін  кеңейтуде.  Қазіргі  таңда 
белгілі  бельгия  математигі  Кюизенердің  арнайы  таяқшалар  арқылы  балаларға 
математика  негізін  ҥйретудегі  тәжірибесін  мектепке  дейінгі  мекемелердің 
практикасында кездестіруге болады. 
Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  логикалық  ойлау  қабілетін  дамытуда 
сҧрақтардың алатын орны ерекше. Сондықтан балаға қойылатын сҧрақ жҥйелі, 
әрі  тҥсінікті  болу  керек.  Сҧрақтар  қоя  білу  қиялдаудың  ең  жоңарғы  сатысы 

96
 
 
және нәтежелі ойда негізгі рӛл атқарады. Логикалық тапсырмалар беру баланың 
ой - ӛрісін арттырады. Бала тек тыңдап қана қоймайды, әрі еңбектенеді. Әрбір 
сҧрақ  баланың  ойын  дамытуға  лайықтанып  берілуі  тиіс.  Балалар  жауап 
бергенде  бірін  -  бірі  толықтырып  ойланып  тҥзетіп  отыру  арқылы  есте  сақтау 
қабілеттерін дамытады. 
Мектеп  жасына  дейінгі  баланың  танымын  алғашқы  кҥннен  бастап 
дамытудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың қҧралы 
ойын  әрекеті,  яғни,  ойын  -  баланың  жетекші  әрекеті.  Бірақ,  ойын  тек  қана 
балаларды қызықтырып, уақыт ӛткізудің қҧралы болмай, балаға берілетін білім 
мен  тәрбиенің  қҧнды  негізі  болуы  керек.  Яғни,  оқыту-тәрбиелеу  жҧмысын 
бағдарлама  талаптарына  сәйкес  ойын  тҥрінде  ҧйымдастыра  отырып,  баланың 
логикалық ойлау қабілеттін арттыруға жағдай жасау негізгі міндет. Бала ойын 
барысында  айнала  қҧбылыс  сырын  танып  сезінеді,  себеп-салдарлық 
байланысты  және  тәуелділікті  анықтауға  тырысады.  Айналадағы  ӛмір 
кҧбылыстарын,  ерекшеліктерін  байқай  отырып,  білуге  қызығушылығы 
туындайды, осы сезім оны талпыныстарға жетелейді. 
Математика  сабақтарындағы  логикалық  ойындар  мен  басқатырғыштарды 
пайдаланудың негізгі міндеттері: 
1)
 
балалардың  практикалық  дағдылары  мен  білімдерін  кеңейту  және 
тереңдете тҥсу; 
2)
 
логикалық ойлау, тапқырлық, математикалық қырағылықты дамыту; 
3)
 
неғҧрлым қабілетті және дарынды балаларды кӛрсете білу; 
4)
 
олардың ой - ӛрісін ары қарай дамытуға кӛмектесу; 
5)
 
математика сабағына деген қызығушылықтарын арттыру; 
6)
 
еңбекке  деген  сҥйіспеншілікке.  ҧйымшылдыққа  және  ҧжымшылдыққа 
тәрбиелеу. 
Ойын  және  басқатырғыштар  негізінде  ойлай  отырып,  тапсырмаларды 
ӛзінше  зерттеп,  орындау,  ӛзінше  шешім  жасау  ӛз  ойындағысын  айту 
жағдайларына  мҥмкіндік  туғызылса  ғана  бала  еркін  ойлы,  ӛзіне  сенімді,  ерік- 
жігерлі,  дҥние  танымы  кеңейген,  сӛйлеу  тілі  жақсы  қалыптасқан,  болашаққа 
қызығушылығы оянған дара тҧлға ретінде жан-жақты дами алады. 
Қазіргі  таңда  балабақшаның  тәрбиешілері  балалардың  логикалық  ойлау 
қабілеттерін  жоғарлатуда.  Сӛзім  дәлелді  болу  ҥшін  баланың  логикалық  ойлау 
қабілетін дамытуға арналған бірнеше мысал келтіре кетсек: 
1.
 
«Ойнап жҥріп ойласақ» 
2.
 
«Жҧмбақ есептер» 
3.
 
«Нҥктелі қосу арқылы сандардың таңбасын таныту. Заттардың 
бейнесін жасау» 
4.
 
«Танграм ойындары» 
5.
 
«Математикалық диктант» 
6.
 
«Таяқшаларды қозғау арқылы әр тҥрлі заттардың бейнесін жасау». 
Бала  ойын  іс-әрекеті  ҥстінде  қандай  да  білімді  игеріп  жатқанын,  ал  оқу 
ҥрдісінің ӛзінде қалай ойынға ҧласып кеткенін аңғармай қалуы тиіс. Сонда ғана 
ойын  және  іс-әрекеттері  табиғи  бірлікте  болып,  пәндік  білім,  білік  және 

97
 
 
дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. 
Мысалы:  ересек  топтағы  балаларға  заттарды  санауға  және  олардың  екі 
тобын салыстыруға, ӛлшеміне, пішініне және тҥстеріне қарай ажыратуға ҥйрету 
мақсатында «Жеміс жинау» ойынын ойнатуға болады. 
Халық  ойындарын  математика  сабағында  пайдалану  оқушының  алған 
білімін кҥнделікті ӛмірмен берік ҧштастыруға қолайлы. Математика сабағында 
халық  ойындарының  тҥрлі  жолдары  бар.  Мысалы:  балалардың  ой-ӛрісін 
дамытатын  «Санамақ».  Басты  ерекшелігі  баланың  ойлау  қабілетін  жетілдіру. 
Санау арқылы бала сан ҥйренеді, санға аты ҧйқас заттарды танып біледі. 
Бір дегенім - білеу, 
Екі дегенім - егеу, 
Ҥш дегенім-ҥкі, 
Тӛрт дегенім - тӛсек т.б. 
Бельгия  математигі  Кюизенер  арнайы  таяқшалары  балалардың  алғашқы 
математикалық логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға арналған. 
Қҧрамында  әр  тҥрлі  санды білдіретін кӛптеген  таяқшалар топтамасы  бар. 
Бірақ барлық топтама ӛзіне тән бір ортақ принципке жҥгінеді: 
1.
 
Әр  тҥрлі  ҧзындықтағы  барлық  таяқшалар  тік  тӛртбҧрышты 
параллелепипед  пішінді  болып  келеді.  Оның  негізінде  қабырғаларының 
ҧзындығы 1 см тең шаршы болады. 
2.
 
Ҧзындықтары  бірдей  таяқшалар  бір  тҥспен  белгіленген.  Топтамада 
(қорапта)  10  тҥсті  таяқшалар  бар,  олар:  ақ,  кызғылт,  кӛгілдір,  қызыл,  сҧр, 
жасыл, кҥлгін, кӛк, сары, тоқсары; ең қысқа, ҧзындығы 1см таяқшаны «шаршы» 
деп атауға болады. 
3.
 
Әр таяқша алдыңғы таяқшадан 1см артық; яғни ақ таяқша 1 деген санды 
білдірсе,  келесі  2  санын  білдіретін  тҥс-  қызғылт,  3-  кӛгілдір  т.с.с.  Кюизенер 
таяқшалары  ҥш  жастан  асқан  балалармен  жҧмыс  істеуге  арналған.  Балалар 
ҥйренгенін ҧмытып қалмас ҥшін, іс - әрекеттерді жҥйелі тҥрде ӛткізген дҧрыс. 
Санау  таяқшаларының  балаларды  қызықтыратыны,  олармен  жазықтықта 
тігінен  де,  кӛлденеңінен  де  қойып  қҧрастыруға  болады.  Бҧл,  балаларға 
орындаған  модельдерін  бір  жазықтықтан  екінші  жазыктыққа  ауыстыруына 
мҥмкіндік береді.  
«Піл» ойыны. Мақсаты: Балаларға берілген таяқшалардан пілді қҧрастыру 
әдісін  ҥйрету;  заттарды  ҧзындығы  бойынша  салыстыруды,  салыстыру 
нәтижесін  сӛзбен  айтуды  (мысалы:  ҧзын  -  қысқалау,  ҧзындығы  бірдей); 
кеңістікті бағдарлау. Баланың қиялын дамыту. 
Қолданылатын  қҧралдар.  Тҥрлі-тҥсті  таяқшалар:  2  ақ,  1  қызыл,  4  кҥлгін 
қызыл, 1 кӛгілдір, 3 сары; шартты ӛлшеуіш. 
Барысы: Тәрбиеші балаларға «Піл» туралы жҧмбақты тақпақ оқиды.  
Ата - анаңмен барып сен, 
Пілді кӛрдің парктен. 
Осы атаулар, зер салшы, 
Басталған қай әріптен? 
Сҧрақтар 

98
 
 
-
 
Тақпақ не туралы? 
-
 
Пілдің алдыңғы жағында не бар? 
-
 
Алдыңғы аяғы нешеу? Артқы аяғы нешеу? 
-
 
Пілдің аяқтарының кӛлемі қандай? 
-
 
Мҧрнының (тҧмсығы) ҧзындығы қандай?  
Тапсырмалар 
-
 
Қызыл таяқшаны тігінен қойыңдар. Ол қандай санды білдіреді? (Тӛрт) 
-
 
Қызғылт таяқшаны қызыл таяқшаның оң жағына қойыңдар. 
-
 
Қызғылт тҥс қай санды білдіреді? (Екі) 
-
 
Қызғылт  таяқшаның  астына  бірінің  астынан  бірін  ҥш  сары  таяқшаны 
қойыңдар. Сары тҥс қай санды білдіреді? (Бес) 
-
 
Сарытаяқшаның жоғарғы оң жағына ақ таяқшаны қойыңдар. 
-
 
Сары таяқшаның астынғы сол жағына екі қызғылт таяқша қойыңдар. 
Дәл осылай оң жағына қойыңдар. Қызыл жолақтың тӛменгі бҥйіріне ақты 
қойыңдар. Піл дайын! 
-
 
Піл қай жаққа бара жатыр? 
-
 
Оны оң жаққа баратындай етіп қҧрыңдар. 
-
 
Оны орындау ҥшін қайтаяқшалардың орнын ауыстыру керек? 
-Ҧзын таяқшалардың нешеуін қолдандыңдар? 
-
 
Неше қысқа таяқша? т.б 
Қатырма  қағаз  таяқшаларымен  ӛздігінен  жабысатын  немесе  магнитті 
тақталарда жҧмыс істеген ыңғайлы. Олар, балалардын бӛлмеде еркін жҥруіне, 
бір - бірімен топ қҧрып әрекеттенуіне мҥмкіндік береді. 
Сандарды тҥс пен кӛлем арқылы символикалық таңбалау, балаларды санау 
мен  ӛлшеу  ҥрдісіндегі  сан  тҥсінігімен  танысуға  мҥмкіндік  береді.  Модельдеу 
барысында.  бала  шығармашылық  ойлау,  қиялдау  қабілетін  дамыта  отырып, 
нақты  заттарды  (ҥй,  ағаш,  адам  т.б)  санау  таяқшалармен  алмастырады. 
Таяқшалар  арқылы  ӛткізілетін  логикалық  ойындар  мен  тапсырмалар, 
басқатырғыштар  балаларды  қайраттылыққа,  алға  ҧмтылуға,  ӛз  мақсатына 
жетуге, ӛздігінен әрекеттенуге, дербестікке, ҧйымшылдыққа, ӛзіндік бақылауға, 
жігерлікке тәрбиелейді. 
Бос  уақытта  «Домино»,  «Кім  бірінші  сан  қҧрайды?»  ойындар  мен 
тапсырмаларды  орындау  барысында,  ата  -  ана  мен  бала,  педагог  пен  бала 
арасында интеллектуалды тығыз байланыс пайда болады. 

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: