«Көрмейсің  бе?  Аспандағылар  мен  жердегілер

68
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Сөзсіз, иләһи жақындықтың жолы - құлдың Раб-
бысын  ұмытпауы.  Көреген  мүминдер  қай  жаққа 
қараса да Оның зікір нұрын көріп, неге құлақ салса 
оның  зікір  дауыстарын  естиді.  Біз  де  осы  дүниеде 
Раббымызды  қаншалықты  түсінсек,  ертең  ақыретте 
Аллаһқа сол дәрежеде қауышамыз.
Таза  ұжданмен  емір  сүрудің,  иманмен  өліп, 
мәңгілік  шаттық  пен  зейнетке  қауышудың  жолы 
-  Раббты  ұмытпау.  Өйткені,  Раббысын  үмытқан 
адамның өмірі ғапылдық иірімінде зая болып кетеді. 
Ол ғапылдықтан тек өліммен оянады. Алайда, ол кез-
де барлық нәрсе бітіп, үлкен қасіретке тап болады.
Аят кәримада былай айтылады:
«Аллаһты ұмытып, сол себепті Аллаһ та олардың 
өздерін  ұмыттырған  адамдар  сияқгы  болмаңдар. 
Олар жолдан шыққан адамдар». 
(Хашр сүресі 19)
Сахабалардың біреуі:
«Уа,  Расулаллаһ!  Ислами  үкімдер  көбейді.  Маған 
Аллаһтың  ризашылығы  мен  ақырет  бақытына  оңай 
қол жеткізетін бір нәрсе үйрет. Соны істейін» деген-
де,  Пайғамбарымыз  (саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм) 
оған:
«Тілің Аллаһ зікірімен үнемі сулы болсын» 
(Тирмизи, 
Дәауат, 4; Ибн Маже, Әдеп, 53) -
 деген.
Аллаһты  зікір  ету  Аллаһ  сөзін  қайталаудан  ғана 
тұрмайды. Зікір тек сезу қабілетінің орталығы болып 
табылатын  жүректе  орныққан  кезде  ғана  ниет  пен 
амалдардың  белгілі  дәрежеге  жетуіне  себеп  болады. 
Осындай  зікір  құлдың  «әлмисақтан  «Иә!  Сен  біздің 
Раббымызсың!»  деп,  Аллаһ  Тағалаға  берген  сезінде 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
69
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
тұруы және сол сөзге сенімділіктанытып, Раббысын 
ешқашан ұмытпауы деген сөз.
Зікірден  ғапыл  қалу  өте  қауіпті  болғандықтан 
Аллаһ  Тағала  құлдарына  бұл  жайында  көптеген 
ескертулер жасаған. Тіпті, Хазіреті Мұса мен Хазіре-
ті һарунды (аләйһимәссәләм) пайғамбар болғаны-мен 
Аллаһ Тағала оларды Перғауынға жіберген кезінде:
«Сен  бауырың  екеуің  бірге  аят  кәримәлерімді 
жеткізіңдер. Мені еске алуда селқостық істемеңдер» 
(Таһа сүресі 42)
 - деп, оларға да осы ескертуді жасап, осы-
лайша біздерге бір өнеге мен ғибрат болуын қалаған.
Мүмин  кеңілдердің  ғапылдық  қараңғылығынан 
қүтылып,  иләһи  ризашылыққа  жете  алатын 
сезімталдыққа  жетуінің  бірден-бір  жолы  үнемі  зі-
кір  етуден  өтеді.  Бұл  белгілі  бір  уақыт  немесе  бел-
гілі  бір  мерзім  емес,  өмір  бойы  әрбір  дем  алып,  дем 
шығарғанда  Аллаһты  зікір  ету  сезіміне  ие  болумен 
іске асатыны сонша, тек осы арқылы ғана рухани сер-
гектік пайда болады.
Аллаһ Тағала Құран Кәримде:
َ�ِ� َلَ�َ� �َ� َو ِ�ا ِ�ْ�ِ�ِ� ْ�ُ�ُ��ُ�ُ� َ� َ� ْ�َ� ْنَأ ا�ُ�َ�َا َ��ِ���ِ� ِنْ�َ� ْ�َ�َأ 
ِّ� َ�ْ�ا
«Иман  етушілердің  Аллаһтың  зікіріне,  Одан 
түскен Құранға жүректері үрейленетін уақыт әлі кел-
ген жоқ па?...» 
(Хадид сүресі 16) - 
дейді. Бұл аятта Меккеде 
қиыншылық пен қорлықта емір сүрсе де, һижрәттен 
соң мол ризық пен нығметке жетіп, босаңсыған кей-
бір сахабаларды ескерту үшін түскен. Сондықтан біз 
де Раббыға шексіз сүйіспеншілікпен қарап, дүниеуи 

70
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
ашкөзділік  пен  фәни  пайдалар  жоя  алмайтын  руха-
ни  сергектікке  жетуге  тырысуымыз  қажет.  Өйткені 
сүйген  адам  сүйіктісін  жүрегінен  тастамайды, 
ешқашан  есінен  шығармайды.  Сүйіспеншілігі  жоқ 
жүрек қүнарсыз топырақ сияқты. Батырлық - сүюде. 
Өйткені  жаратылыстың  себебі  махаббат.  Аллаһ 
Тағаланың  өз  затына  деген  махаббатының  себебі-
мен өзгелер танып, білсін деп, осы әлемді жаратқан. 
Сүйіспеншіліктің  мәртебесі  сүйіктінің  жолында 
жасалған жанқиярлықпен өлшенеді. Міне, таңсәріде 
оянып, Хақ Тағалаға мінәжат ету де осы жағдайдың 
айқын мысалы.
Мүминдердің үздіксіз түрде Аллаһты зікір ету сезі-
міне ие болулары керек. Сондай-ақ зікірдің ең береке-
лі уақыты «таңсәрі» уақыты. Аллаһ Тағала түннің осы 
бір бөлігінде жасалған зікірге басқа уақыттағылардан 
артық  мән  береді.  Өйткені  таңсәріде  зікір  және 
ғибадатпен айналысу басқа кездерден қиынға түседі. 
Сол  себепті  таңсәріде  зікір  етіп,  құлшылық  жасау 
пенденің  Раббысына  деген  шынайы  сүйіспеншілігі 
мен тағзымының белгісі.
Раббымыз  өзі  разы  болған  бақытты  мүминдер  ту-
ралы былай дейді:
«Аллаһқа қарсы келуден сақганған тақуалардың 
Раббылары  бағыштаған  нәрселерді  (иләһи  сыйлар-
ды) алып, жәннаттарда, (сарқырап аққан) бұлақ ба-
старында болатыны даусыз. Сөзсіз, олар бүдан бүрын 
дүниеде ізгі іс істеушілер еді. Олар түнде аз ұйықтап, 
таңсәріде  (Раббыларынан)  кешірім  сүраушы  еді». 
(Зәрият, 15-18)
Аллаһ Тағала:

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
71
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Ол түнде намазға тұрғаныңды, сәжде еткендердің 
арасында жүргеніңді де көріп тұр». 
(Шуара сүресі 218-219)
 
дейді.
Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) осы 
аят  кәрима  түскен  соң  түнде  сахабалардың  үйлерін 
аралап, ол үйлердің Құран оқумен, зікір дауыстары-
мен араның үясы сияқты ызыңдағанын керетін.
Көңілдегі  сүйіспеншілік  пен  иләһи  махаббат 
қаншалықты күшті болса, әлбетте, түнгі намазы мен 
зікірге  деген  ынта  да  соншалықты  көрініс  табады. 
Бұл тұрғыдан түнгі намаз бен зікір, бейне бір жармен 
қауышып, сұхбаттасу мәніне ие.
Аят кәрималарда былай делінеді:
«Түннің біраз бөлігінде Оған сәжде қыл, түннің көп 
бөлігінде Оған тәсбих айт. Мына адамдар тез өтіп ке-
тетін дүниені жақсы көріп, алдарындағы қиын күнге 
(ақыретке) немқұрайды қарайды». 
(Инсан сүресі 26-27)
«Ол  тақуалар  түнде  намаз  оқып,  истиғфар  жа-
сау үшін жамбастарын (жылы) төсектен ажыратып, 
Раббыларының  азабынан  қорқып,  рахметін  тілеп, 
дұға етеді. Өздеріне берген ризықгарымыздан қайыр 
жолдарына жұмсайды». 
(Сәжде сүресі 16)
Расында, рухани кемелденген мүминдер үшін түн 
тыныштық пен фәйізге толы болғандығынан ерекше 
ғанибет.  Бұл  ғанибеттің  қадірін  дүрыс  түсінгендер, 
әсіресе,  түн  ортасынан  кейін,  яғни  әлемді  тұңғиық 
тыныштық  жапқан  сәтте  дұға,  ғибадат  және  Хақ 
Тағалаға зарлы мінәжаттарының қабыл болуы үшін 
Раббыларына  бет  бүрудың  фәйізді  уақытын  таба-
ды.  Қалай  күндізгі  уақыт  тән  қорегін  қамтамасыз 

72
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
етү  үшін  еңбек  уақыты  болса,  олардың  назарында 
түндер де рухқа қорек беріп жүректі иләһи фәйізбен 
нүрландырудың кезі.
Бір  Хақ  досынан  шәкірттері  хикметін  түсіне 
алмаған бір мәселені сүрайды:
«Тақсыр, айналамызға қарасақ, иттер басқа жану-
арлар сияқты еті үшін сойылмай, ажалымен өлгенін 
байқаймыз. Сөйте тұра, басқа хайуандарға қарағанда, 
күшіктегенінде көп күшік әкелсе де, еш көбеймейді.
Бірақ  адамдар  құлшылык,  мақсатында  көбінесе 
қойлар  сойып,  етімен  қоректенеді.  Қойлар  осынша-
ма сойылса да, көбіне бір ғана қозы туады. Сонда да 
сандары азаймайды, керісінше, артады. Қойлардағы 
осы берекеттің хикметі не екен?»
Ол адам сұрақты күлімсірей тыңдаған соң, мына-
хикметті жауапты береді.
«Жануарларда  байқалған  бұл  жағдай  қандай 
ғибратты жайт. Таңсәрінің берекетіне айқын ишарат. 
Өйткені,  таңсәрі  уақыты  рахмет  пен  фәйіздің  сіркі-
реп жауатын берекетуақыты. Иттер түні бойы үреді. 
Тек таңсәріде ғана ұйықтайды. Қойлар таңсәріде ояу 
болады. Сол себепті таңсәрі уақытының берекетінен 
тиесілі пайдаларын алады».
Көріп  отырғанымыздай  таңсәрілерін  ұйқыға  бер-
гендер  шөлге,  теңізге,  жартастарға  жауған  берекелі 
көктем жаңбырының босқа кеткені сияқты, осы бере-
кет пен фәйізден құр қалады.
Уа,  Раббым!  Біз  -  құлдарыңды  бір  сәт  болса  да 
Сенен  ғапыл  етпе!  Күндеріміз  бен  түндерімізді 
зікірұллаһтың 
берекетімен 
нұрландыр! 
Таң 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
73
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
сәрінің  фәйізді  жаңбырларымен  көңілімізді  тірілт! 
Зікірүллаһтың  айбынды  ақиқатынан  пайда  алу-
ды  бәрімізге  нәсіп  ет!  Сенің  иләһи  үлылығыңды 
түсінуден  мақрүм  қалғандарға  да  һидайят  бер! 
Таңсәріде  сені  зікір  етушілердің  қүрметіне  отаны-
мыз бен халқымызды жаман адамдардың кесірі-нен 
сакта!
Әмин!

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
1
Аспан 
қалайша 
жұлдыздармен 
қияметке  дейін  салтанатты  бір  құдірет 
пен ұлылықтың көрінісі ретінде қалатын 
болса, Құран да адамзаттың бағыты мен 
келешегінің  аспаны  сияқты  «аят  кәрім» 
жұлдыздарымен 
жарқырап, 
қияметке 
дейін  тұрады.  Осы  тұрғыдан,  әлемнің  ең 
қайырлы  және  бақытты  адамдары  Құран 
саясының  астында  жиналып,  оның  өмір 
нұрынан нәр алғандар.

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
-1-
Аллаһ Тағаланың иләһи есім - сипаттарының осы 
әлемде нақты көрініс тапқан үш жері бар:
Адам, Құран және Әлем...
Адам барлық иләһи есімдердің көріністерінен несі-
бе алған жаратылыс болып әлемнің негізін құрайды. 
Сол  иләһи  есімдер  көрінісінің  сөз  түріндегі  көрінісі 
де  -  Құранды  білдіреді.  Құран  адамға  қарағанда 
түсініктірек. Бірақ, негізіндегі бірлігі үшін:
«Адам мен Құран егіз...» - делінген.
Иләһи  есімдердің  үшінші  көрініс  мекені  болған 
әлем  болса,  Құранның  тәпсірі  іспеттес.  Әлем  үнсіз 
Құран,  Құран  да  сезге  оранған  әлем.  Адам  негіз-
гі  гауһары  жағынан  осы  үнді  және  үнсіз  Құран 
нұрларының ішінде кемелденген көрініс сұлтаны ор-
нында.  Бұл  тұрғыда  «адам,  Құран  және  әлем»  тура 
бір тәухид жанұясы.
Аспан,  қалайша  жұлдыздармен  қияметке  дейін 
салтанатты  бір  құдірет  пен  ұлылықтың  көрінісі  ре-
тінде  қалатын  болса,  Құран  да  адамзаттың  бағыты 
мен  келешегінің  аспаны  сияқты,  «аят  кәрима» 
жұлдыздарымен жарқырап, қияметке дейін түрады. 
76

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Осы  тұрғыдан,  әлемнің  ең  қайырлы  және  бақытты 
адамдары,  Құранның  саясының  астында  жиналып, 
оның өмір нұрынан нәр алғандар.
Әрбір сыр, әрбір хикмет пен ақиқат Құранда жасы-
рын,  әрбір  бақыт  иманда  көрінеді.  Осы  ұшы-қиыры 
жоқ әлем де, Аллаһ Тағала қаласа, бір зәррәда теңізді, 
қаласа теңізде зәррәні жасыратынын не көрсететінін 
білдіреді.
Осы ақиқаттарға сүйеніп Хазіреті Мәуләнә былай 
дейді.
«Бір күні мен Аллаһ Тағаланың нүрын адамдардың 
жүзінен көргім келді. Бұл бейне бір теңізді тамшы-
да, ал Күнді зәррәда көргім келгендей еді...»
Бір  қарағанда  ақиқатқа  жету  тілегі  мен  ынтасы 
және  ақиқаттың  тереңдігін  білдіретін  бұл  сөздерде 
ортаға  қойған  шындық,  адам  баласын  шыңға  же-
телейтін  ең  үлкен  дәнекердің,  ақиқатты  ойлау 
(тәфәккүр)  болғандығы.  Өйткені,  ақиқатқа  жетудің 
бір  ғана  жолы,  бір  сөзбен  айтқанда,  күре  тамыры  - 
тәфәккүр мен зерттеу.
Әлемге  көңілмен  қарағанда  нәзік  мақсаттар  мен 
нәзікхикметтер  көрінеді.  Әлем  -  сынақ  аясындағы 
иман  дәрісханасы  екендігі  белгілі.  Иләһи  тәрбие 
мен  басшылық  үкімін  жүргізіп  тұрған  бұл  дүниеде 
өзгешеліктер  мен  қайшылықтар  танытқан  адамдар 
болса, нәпсі мен жеке құндылықтарын Жаратушының 
ризашылығынан  тыс  өмірмен  өткізіп,  қажетті 
мәңгіліктің қорын жинай алмаған жағдайда қандай 
үлкен қасіретте қалады.
Адам баласы Хақ Тағалаға құлдықтың қасиетімен, 
77

78
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
абыройымен  өмір  сүріп,  болашақтың  түйінін, 
яғни  өлім  тылсымын  шешіп,  оны  уахи  шеңберінде 
тәфәккүр етіп, ақиқатына жетуі керек. Өйткені әрбір 
адамды  өмірінде  отты  иірім  түрінде  қоршаған  өлім, 
еш айырмай, басқа түсетін ең қатты болашақ ақиқаты 
болғандықтан оны ойлап, қажеті бойынша өмір сүріп, 
тыныштыққа  қауышу  -  адами  мақсаттардың  ең  ба-
стысы.
Сондықтан  адам  баласы  әлемді  танып,  ондағы 
иләһи  сырлар  мен  хикметтерді  білу  жолында  зерт-
теулер  мен  тәфәккүрге  (ойлауға)  лайықты  жол  табу 
үшін Құранның бағдарына мұқтаж.
Өйткені  Құран  Кәримсіз  адамның  санасы  шын 
мәнінде  ақыл,  түсінік  және  сана  таныта  білгенде 
Аллаһ Тағала құлдарына қосымша көмек үшін не бір 
пайғамбар жіберіп, не бір ұлы кітап түсірмес еді. Де-
мек, адамның жаратылысындағы (бойындағы) іздену 
мен  ойлау  қабілетін  лайықты  түрде  қолдануы  үшін 
осындай  иләһи  көмек  қажет.  Егер  адам  Құранды 
оқымаса, мәселен, Аллаһтың «әхадият» және «сама-
дият»  сияқты  сипаттарын  түсіне  алар  ма  еді?  Міне, 
Құран  адамдағы  ойлау  мен  зерттеуге  негіз  болатын 
барлық  ақиқаттардың  дариясына  шыға  білу  үшін 
сансыз  насихаттар  мен  ескерту  арқылы  сол  табиғи 
қорға ең дұрыс және ең тамаша түрде бағыт береді.
Құран  Кәримнің  бізге  ашқан  тәфәккүр  есігі 
болмағанда, көптеген ақиқаттарды әрі түсінуден, әрі 
түсіндіруден мақрұм қалар едік. Сондықтан Құранның 
шексіз мағынасы туралы ойлануымыз шарт. Әрине, 
бұл да белгілі мөлшерде болуы керек. Өйткені, Құран 
Кәрим, «жас, құрғақ барлық нәрсе» өзінде бар екен-

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
79
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
дігін  баяндағандықтан,  ондағы  ақиқаттар  тізбегінің 
әлем сияқты шегіне жету мүмкін емес.
Бұл  тәфәккүр  мен  іздену  сезімін  қалай  қолдану 
қажеттігі туралы Құранның көптеген бағыт беруі мен 
ескертуі арқылы адам баласына сызған бір көкжиегі 
бар деген сез. Бұл мәселені жақсы түсініп, оның қай 
жерлерге дейін бар екендігін білген жөн. Өйткені біз-
ге  берілген  ақыл,  бір  қол  таразысы  сияқты;  бірақ, 
тартатын  ақиқат  алып  таулардың  үлкендігіндей. 
Сол  үшін  ақылды  уахидың  аясында  ерітіп,  оны 
мойынсұнушылықпен безендіру шарт.
Сол  себепті  әлсіздігін  түсініп,  шамасын  білген 
тәпсіршілер,  кез  келген  аят  кәримәнің  мағынасын 
шамасынша түсіндірген соң:
«Ең  дүрысын  Аллаһ  біледі...»  -  деп,  оның  Аллаһ 
Тағала алдындағы ақиқаты қалай болса, солай екен-
дігіне сену керектігін баяндаған.
Өйткені,  ас  үйдегі  қандай  да  бір  ыдыстағы  су-
мен  мұхиттағы  судың  арасында  құрамы  жағынан 
айырмашылық  болмағанымен,  мөлшер  жағынан, 
әрине шексіз айырмашылық бар.
Екінші  жағынан  анадан  соқыр  болып  туылған 
адамға  түрді,  өңді  түсіндірсе,  оның  санасында 
қалайда  бір  із  қалдырады.  Бірақ,  бұл  ізбен  түрдің 
арасында  қандай  үлкен  мағыналық  айырмашылық 
бар?! Бұл өлшенбейді.
Сондықтан  Құрандағы  сөздерге  осы  тұрғыдан 
қарап, ол жерден адамдық шарттар арқылы түсінілген 
мағынаның тура әрі кәміл мағына болғандығын айту-
дан аулақ болу керек.

80
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Қысқасы, барлық бұл нәрселер ақиқатқа жету үшін 
тәфәккүр мен ізденуден адам санасымен түсінілуі ке-
ректігіне  назар  аударады.  Енді  осы  бағытта  қажет 
болған  қабілет  үшін  Құранның  ескерту  мен  бер-
ген  бағытынан  бірнеше  мысал  ұсынуға  тырысып 
көрейік:
Теңдесіз  һидайят  пен  бағыт  бағдаршысы  болған 
Құран Кәрим, көптеген аят кәримәлерінде адамның 
жаратылысындағы  хикметтерді,  әлемдегі  ғажайып 
тәртіпті  және  Құран  Кәримнің  сез  мұғжизасы 
болғандығын ойлауға шақырады. Адамдық қасиетке 
лайық өмір сүргісі келгендер Құран Кәрим бағыт бер-
ген осы тәфәккүр әлеміне кіруі шарт.
Әлем оқиғалары туралы ойланған адам санасы:
«Бұл  әлем  не?  Не  үшін  жаратылдым?  Фәни 
күндердің  ақиқаты  мен  мәні  неде?  Бақыт  жолы 
қайсысы?» Қысқасы: «Кімнің несімін?..
Қалай  өмір  сүруім  керек?  Қалай  ойлауым  керек? 
Және бұл фәни әлеммен қоштасуға қалай әзірленуім 
қажет?  деген  сияқты  сансыз  сұрақтардың  жауабын 
іздейді.
Бүкіл әлем нәзік құдірет ағысы, нәзік бір есеппен 
жүріп жатса, әлемнің ең абыройлы жаратылысы мен 
келбеті  болған  адамның  есепсіз,  қалай  болса  солай, 
нәпсіқұмарлығына  бой  алдырып  тірішілік  етуіне 
жол бар ма?
Аят кәримада былай делінеді:
َن�ُ� َ�ْ�ُ� َ� �َ�ْ�َ�ِإ ْ�ُ���َأ َو ً��َ�َ� ْ�ُ��َ�ْ�َ� َ� �َ���َأ ْ�ُ�ْ� ِ� َ�َ�َأ

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
81
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Біз  сендерді  босқа,  бір  ойын  мен  ермек  үшін 
жараттық,  ал  сендер  бізге  қайтарылып  келмейміз 
деп ойлайсыңдар ма?»
 (Мүминун сүресі 115)
ىً� ُ� َكَ�ْ�ُ� ْنَأ ُ� َ� ْ�َ�َأ
«Адам  баласы  өзін  басы  бос  қаламын  деп  ойлай 
ма?» 
(Қиямет сүресі 36)
Адамның  бейкүнәлік  кезі  кәмелетке  жетумен 
аяқталады. Лайықты құлшылық жасауға тырысқан 
мүминдер  үшін  осы  екінші  сатыда  жаңа  жауапкер-
шілік  кезеңінде  ақылмен  қатар,  көңіл  көзімен  де 
тәфәккүр  жасауы  керек,  сонда  әлем  иләһи  сырла-
рын, қасиетті хикметтерін, шынайы түрін тек иман-
ды  көңілдерге  ғана  ашады.  Аят  кәримәлерде  былай 
делінеді:
«Олар 
үстеріндегі 
аспанды 
қайтып 
(ті-
реусіз) 
жаратқанымызға, 
(жұлдыздармен) 
әшекейлегенімізге,  онда  ешқандай  саңылау-сызат 
жоктығына назар салмай ма? Біз жерді көсілте жай-
ып,  оған  тауларды  орналастырдық  және  онда  сан-
алуан  тамаша  өсімдіктер  өсірдік.  Мұндағы  мақсат 
- Аллаһқа жүгінетін пенделерге ой салу әрі тәлім-на-
сихат беру..» 
(Қаф сүресі 6-8)
Тіреусіз қойылған күннің батуы мен шығуы, күн-
діз-түні туып, аққан жұлдыз, ай мен ғаламшарлардың 
көріністері  мен  безендірілген  салтанатты  аспанның 
астында неше түрлі нығмет пен ләззаттың ішінде ра-
хаттанып, бұл әлемнің өнерпазын, осы нығметтердің 
шынайы  иесін  іздеуге  ерінген,  опасыздық  пен 
соқырлықта  өмірін  өткізгендер  жайында  аят 
кәримәлер қандай үлкен бір ескерту мен бағыт-бағдар 
берген!
81

82
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Көкті,  жерді  жөне  екеуінің  арасындағыларды 
босқа жаратқан жоқпыз...» 
(Сад сүресі 27)
«Біз 
көктерді, 
жерді 
жөне 
екеуінің 
арасындағыларды ойын-сауық болсын деп жаратқан 
жоқпыз. Біз оларды тек қана лайыкгы түрде шындық 
бойынша  жараттық.  Мүны  соқыр  адамдардың  көбі 
білмейді.» 
(Духан сүресі 38-39)
Әлем  иләһи  ұлылық  керіністердің,  таңғажайып 
өнер туындысының көрмесі. Бұл атақты мекенді са-
налы түрде аралаған әр бір иманды жан, пікір оянуы-
на, әлемдегі құдірет ағысы алдындағы қорқынышқа 
және  де  үлкен  рухани  ләззаттарға  ие  болады.  Аят 
кәримәлерде былай делінеді:
«Көрмедің  бе,  Аллаһ  аспаннан  жаңбыр  жауды-
рып,  оны  жердегі  қайнарларға  салды,  содан  соң 
алуан  түрлі  егін  шығарды,  артынан  оны  қуратып, 
сарғайтты.  Онан  соң  (Аллаһ)  оны  топан-қоқымға 
айналдырады.  Ақыл  иелері  үшін  осының  өзінде  де 
ғибрат бар». 
(Зүмәр сүресі 21)
«Сөзсіз,  көк  пен  жердің  жаратылуында,  күн 
мен  түннің  іуысуында,  адамдарға  пайдасы  тие-
тін  нөрселерді  көтеріп,  теңізде  жүзген  кемелерде 
Аллаһтың көктен түсіріп, өлі жағдайдағы топырақты 
жандандырған суда, жер бетінде әртүрлі тіршілік ие-
сін жаюында, жел және көк пен жер арасында өмір 
күткен бұлттарға бағыт беруі жайында ойланған бір 
қауым  үшін  (Аллаһтың  бар  болуы  мен  бір  болуын 
белгілейтін) көптеген дәлелдер бар». 
(Бақара сүресі 164)
Расында  да  көретін  көз  үшін  аспаннан  махаббат 
нұры  жауып,  топырақтан  мөлдір  іңкәр  атқылауда. 
Тіпті,  аспан  мен  жер  беті  сияқты  екі  махаббат 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
83
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
шеңберімен  қоршалған  терең  тәфәккүр  иесі  әрбір 
адам,  сырттай,  іштей  сезімдерін,  шарасыздықтан 
иләһи сүйіспеншілікпен біріктіріп, рухани кемелде-
нуді өзіне жол етеді. Аллаһ Тағала былай бүйырады:
«Жерді көсілтіп кең жаратқан, онда орнықгы та-

жүктеу/скачать 3,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: