жұмыртқадан,  сосын  мүшелері  белгілі-белгісіз  тірі

98
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
(қарттыққа) дейін жеткізілетіні сонша, білетін адам 
болған  соң  ештеңе  білмейтін  халге  келуі  үшін!  Сен 
жер бетін де күрғақ не өлі халде көресің; бірақ біз оған 
жаңбыр  жаудырғанымызда,  ол  қыбырлайды,  өсіп, 
әртүрлі  (немесе  жұптан)  көңіл  ашатын  өсімдіктерді 
өндіреді». 
(Хаж сүресі 5)
«Ант  етеміз,  біз  адамды  балшықтан  (сүзіліп 
алынған) маңыздан жараттық.
Сосын  оны  берік  орында  (жатырда)  түратын 
шөһуәт тамшысына айналдырдық.
Сосын  ол  тамшы  суды  ұрыктанған  жұмыртқаға 
(алақа)  айналдырдық.  Артынан  алақаны  бір 
жапырақ  ет  халіне  келтірдік,  осы  бір  жапырақ  етті 
сүйекке (қаққа) айналдырдық, осы сүйектерді етпен 
қаптадық. Сосын оны басқа бір жаратумен адам ха-
ліне өкелдік. Жасап-жаратушылардың ең тамашасы 
Аллаһ - өте ұлы». 
(Мүминун сүресі 12-14)
Канадалық  профессор  Кейт  Л.  Мооре,  эмбрио-
логия  алаңында  жазған  кітабында  құрсақтағы  са-
тыларын  баяндағаннан  кейін  осы  мағлүматтарды 
аят  кәримәлермен  салыстырып,  ғылымның  Құран 
Кәриммен  сәйкестікте        екендігін,  тіпті  Құранның 
мысалдары танытымдарымен медицина ғылымынан 
да  алда  екендіпн  мойындаған.  Кейт  Құрандағы  бір 
тамшы  су  (нүтфә),  үйыған  қан  (алақа),  және  бір 
жапырақ ет (мұдға) сөздерінің яғни осы үш сатының 
ерекшеліктері дө ғылыми шындықтарға сай болуымен 
қатар, медицина әлеміне үлкен бағыт бергендігін ай-
тады. Бір тамшы су (нүтфә) деп аталған саты ғылыми 
зерттеулердің барлық салаларын қамтиды. Алақа са-
тысы  -  үйыған  қан  түрінде.  Сәбидің  барлық  өмірлік 
ерекшеліктері  осы  ұйыған  қанда  жинақталған.  Бір 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
99
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
жапырақ  ет  (мұдға)  болса,  шайналған  ет  сияқты  де-
генді  білдіреді.  Түріне  қарағанда,  оның  бейне  бір 
шайналған ет екендігі көрінеді. Бейне бір онда тістің 
ізі  бар.  Осы  зеттеулер  нәтижесінде  Кейт  Құран  мен 
Хазіреті Пайғамбарға қайран қалып, Құранның 1400 
жыл бұрынғы осы мүғжизасын үлкен сенімділікпен 
қүптайды да, мұсылман болады.
Осы және осыған ұқсас құптауларды Құран Кәрим 
мұғжиза түрінде баяндайды:
«(Хабибім!)  Нағыз  ілім  иесі  -  Раббыңнан  саған 
түскен  иләһи  уахидің  толықтай  ақиқат  екендігін 
және  мадақгалған  Аллаһтың  жолына  жеткізетінді-
гін, әлбетте, көреді!» 
(Сәбә сүресі 6)
Саусақ  ізін  зерттейтін  ғылым  саласы  да,  саусақ 
үшының  өмір  бойы  өзгермей,  сол  қаппында 
болатындығын, ешбір адамның саусақ ұшы басқасына 
үқсамайтындығын ашқан. Сол себепті қауіпсіздік пен 
қүқықта ең сенімді құжат - анықтау, саусақ үшының 
табымен жасалуда. Бұл ақиқат XIX ғасырдың соңына 
қарай  табылып,  қолданыла  бастаған.  Алайда  Құран 
Кәрим:
«Адам бізді өз сүйектерін бір жерге жинай алмайды 
деп ойлай ма? Иә, жинаймыз: Оның саусақ үштарын 
да  дүрыстап,  орны-орнына  келтіруге  күшіміз  жете-
ді!» 
(Қиямет cүресі 3-4)
 деп, саусақ ұштарының ерекшелі-
гіне ғасырлар бұрын назар аудартқан.
Яғни Құран алдында, ғылым оның соңында кетіп 
барады. Аят кәримада былай делінеді:
«Айт:  Адамдар  мен  жындар  бір-бірлеріне 
көмектесіп, осы Құранның ұқсасын шығару үшін бір 
жерге жиналса, ант етеміз, сонда да үқрасын жасай 

100
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
алмайды». 
(Исра сүресі 88)
Өйткені  Құран  әлсіз  бір  адамның  ілімі  емес,  осы 
дүниедегі  барлық  ілімдердің  қағидаларын  қойып, 
адамдарға  берген  Раббтың  ілімі.  Сонымен  қатар 
ғылыми  жаңалықтарға  дәнекер  болған  сананы  да 
жаратқан сол сөздердің иесі болған Хақ Тағала.
Барлық  пайғамбарлар  мен  әулиелер  ілімді  Құран 
ақиқаттарынан  алады.  Сондықтан  алдыңғы  иләһи 
кітаптардың  мағынасы  да  Құран  Кәрим  бағытында. 
Адам қалаиша әлемнің кішкене ғана бір үлгісі болса, 
Құран  да  солай,  барлық  әлемді  қамтыған  иләһи  бір 
кітап.  Сол  себепті  ондағы  ілімдер  уақыт  пен  мекен 
шартына бағынбайды, барлық уақытты қамтиды.
Осы  түсінікпен  Хақ  достары  оның  әрбір  сезінен, 
тіпті әрбір әрпінен әртүрлі сырлардың көріністеріне 
ие болған. Және де Хақ достары барлық ілімдерінің 
және  барлықжазган  кітаптарының  Құран  нұрының 
бір көрінісі екендігін айтқан.
Һижраттан  бір  жарым  жыл  бұрын  және  Ре-
жеп  айының  27  түнінде  болған  «Исра»,  яғни 
Пайғамбарымыздың  Меккедегі  Харам  мешітінен 
Қүдыстағы  Ақса  мешітіне  сапары  және  «Миғраж», 
яғни соңсыз ғарышқа көтерілуі - уақыт пен мекеннен 
тыс болған үлкен бір иләһи көрініс.
Аятта осы қасиетті сапар былай баяндалады:
«Бір  түні  оған  аяттарымыздың  (белгілеріміздің, 
құдіретіміздің) 
бір 
жартысын 
көрсету 
үшін 
(Мұхаммед)  құлын  Харам  мешітінен  айналасын 
қасиетті еткен Ақра мешітіне жеткізген Аллаһ нүқсан 
сипаттардан пәк. Ол, расында, естуші, көруші». 
(Исра 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
101
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
сүресі 1)
Басқа  бір  аят  кәримәда  да  осы  иләһи  сапардағы 
хикметті көріністерді былай баяндайды:
«Сол сәт Сидрәні бір фәйіз қүшактады, одан бетер 
қүшактай түсті. Пайғамбардың көзі тайсалған жоқ, 
сасқан жоқ, шектен де шыққан жоқ. Уаллаһи көрді, 
әрі  Рабының  аяттарының  ең  үлкенін  көрді». 
(Нәжм 
сүресі  16-18)
  (Сидрәні  құшақтап  қоршаған,  періштелер 
немесе  Аллаһтың  нүры  болғандығы  риуаяттары  да 
бар)
(Аяттағы  бұл  сөздер:  «Хазіреті  Пайғамбар 
(саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  Раббысына  бет 
бүрғаны соншалық, аспан кеңістігінен тамашалаған 
сансыз тамашалар, Оның назарын аудармады» - деп 
тәпсірленген.)
Миғраж  оқиғасы  барлық  айбынымен  тәфәккүр 
етілсе  (ойланса)  айқын  түсінілетін  жәйт,  түннің  бір 
сәтінде  болған  осы  иләһи  көрініс  Расулуллаһтың 
(саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) Хақ Тағаланың шек-
сіз  құдіретінің  үлылығын  тамашалауы  үшін  өткен 
«Хабиб пен махбуб» кезігуі. Осы иләһи шақыру мен 
қабылданудың  терең  хикметтері,  ерекше  сырлары 
мен  көріністері  ақыл  шеңберінде,  адам  ақылының 
шегі  ішінде  лайықты  түсінілуден  пәк.  Осыған  орай 
осы атақты сапардың ішкі хикметтері айтылған шек-
теулі мағлүматтардан басқасы Хабиб пен Махбуб ара-
сында сыр болып қалған.
Миғраж  түнінің  үммет  үшін  ең  жоғары  есте-
лігі,  еш  күмәнсізі  –  намаз.  Намаз  -  діннің  тірегі, 
көздің  нұры,  жүректің  шаттығы,  Жаратушы  мен 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
жаратылған, қысқасы, мүмин көңілдердің миғражы. 
Аллаһқа  құл  және  Расулына  үммет  болушамамызға 
қарай әрбіреуіміз жеке миғраж жасауға қабілеттіміз. 
Құлдың  өмірінің  миғражы  әсіресе,  намазбан  іске 
асатындығына  байланысты  айқын  ишараттар  бар. 
Сондықтан,  намаздың  жағдайы  миғражымыздың 
дәрежесін  көрсетеді.  Осы  миғражға,  яғни  қасиетті 
қауышу сапарына күніне бес рет шақырылудамыз.
Аллаһ  Тағала  осы  мүбәрәк  түнді  барлық  үммет 
үшін бақыттылық көзі етсін.
Аллаһым! Бізге рахметіңе бөленетін бағытты нәсіп 
ет.  Бізді  нәпсінің  дүние  теңізінде  тұншығудан  сак-
та.  Ей,  кеңшілігі  мол  Раббымыз!  Бізге  ақиқаттарды 
түсінетін  сана  мен  түсінік  бер.  Жүректерімізді 
махаббатыңмен толтыр.
Аллаһым!  Бізді  Құранның  ілімімен  безендір. 
Оның  шексіз  тәфәккүр  аясында  және  Хазіреті 
Пайғамбардың  (саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  ма-
хаббат гүл бағында көңілдерімізді сергек қыл; сөйтіп, 
сеніңұлы құзырыңа таза жүрекпен келейік!
Әмин!
102

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Зәрредей  бір  шынар  дәнінің  құнарлы 
топырақ  арқылы  үлкен  бір  ағашқа  айна-
лып,  үлкен  айбынға  ие  болғаны  сияқты, 
біздегі  тәфәккүр  сезімдерің  Құраннан  нұр 
алып,  күшеюінің  нәтижесінде  жететін 
жүрек сезімі мен ақиқаттар сондай үлкен. 
Осы  орайда  Құранның  бітпейтін  фәйізді 
және  ұлық  бағыты  болмағанда  тәфәккүр 
мен  сезімдеріміз  құнарлы  топырақтан 
мақрұм, жәй бір дәнек сияқты қалар еді.
3

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
 
                                 
-3-
Адамға  құлдық  жүктеген  Аллаһ  Тағала,  көк 
пен  жердегілердің  барлығын  оғаи  қызметкер  еткен 
(Қараңыз.  Жасия  сүресі,  13)
  және  осы  құлдықты  терең  се-
зіммен  үстана  білуі  үшін  тәфәккүр  қабілеті  сияқты 
жүрек  сезімдерімен  де  безендірген.  Және  адамның 
иманда  кемелденіп  қауышуға  қол  жеткізуі  үшін 
«Үсуә-и  Хасәнә,»  яғни  «ең  тамаша  өнеге  мен  бағыт 
беруші түлға» ретінде пайғамбарларды жіберген.
Пайғамбарлар арқылы атқарылған иләһи жәрдем 
Ақырзаман  Пайғамбары  және  ол  арқылы  барлық 
адамзатқа берілген Құранмен шыңынажеткен.
Сондықтан  бізге  берілген  осыншама  иләһи 
нығметке  қосымша  Мүхаммед  үмметі  болып  және 
Құранға  ие  болғандығымыздан  Аллаһ  Тағалаға  де-
ген  шүкіршілік  борышымыз  шексіз.  Өйткені  бір 
шынар  дәиінің  қүнарлы  топырақ  арқылы  үлкен 
ағашқа айналып үлкен айбынға ие болғаны сияқты, 
біздегі тәфәккүр мен сезімдердің Құраннан нәр апып 
күшеюінің нәтижесінде жететін жүрек сезімдері мен 
ақиқаттары  сондай  үлкен.  Сондықтан  да  Құранның 
бітпейтін  фәйізі  мен  үлық  бағыты  болмағанда 
тәфәккүр  мен  сезімдеріміз  қүнарлы  топырақтан 
мақрүм,  жәй  бір  дән  сияқты  қалар  еді.  Сондықтан, 
104

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
біз,  құлдар  үшін  Құранның  арқасында  іске  асқан 
иләһи  сыйдың  үлкендігі  мен  шексіз  айбынын 
түсінуден үлкен нығмет болмайды. Бұл шындықты, 
ғарыш  шағы  болған  осы  жиырма  бірінші  ғасырда 
иләһи  уағыздардан  мақрұм  алғашқы  қауымдардың 
тәфәккүр  мен  сезімдеріндегі  дәрежесіздік  айқын 
түрде  көрсетеді.  Әлі  де  болса  бүрмаланған  дін-
дерді  үстанатын  миллиондаған  адамдардың,  тіп-
ті  тастан  жасалған  Бүдда  мүсіндеріне  табынатын 
Буддистердің,  әлсіз  бір  жануар  сиырды  қасиетті 
санайтын  үнділердің  және  осындай  әлсіз  жараты-
лыстарды  тәңір  еткен  миллиардтаған  адамдардың 
болуы  біздегі  Мүхаммеди  нығметтерді  түсінуіміз 
үшін  қандай  ғибратты  көріністер.  Алайда,  бүдан  да 
жаманы иман нығметіне ие бола түра, ортаға кірген 
нәпсілік пен дүниелік кейбір себептермен ақиқаттың 
айбарлы дауысын қорқынышты саңыраулықпен есті-
меуде. Әр дәуірде болатын мұндай адамдарды Құран 
Кәрим:
«Олар  саңырау,  сақау  әрі  соқыр...» 
(Бақара  сүресі  18)
 
деп танытады.
Сол  себепті  Аллаһ  Тағала  аят  кәримәлерінін  ал-
дында мүминдердің ояу, көреген және терең сезімде 
болғандарын қалайды. Аятта былай делінеді:
ً���َ�ْ�ُ� َو ��� ُ� �َ�ْ�َ�َ� او�� ِ�َ� ْ�َ� ْ�ِ�ِّ�َر  ِت�َ�َ�ِ� اوُ���ُذ اَذِإ َ��ِ���ا َو
«Ол  мүминдер  оларға  Раббыларының  аят 
кәримәлері  ескертілген  кезде  оларға  соқырлықпен, 
саңыраулықпен қарамайды». 
(Фұрқан сүресі 73)
Мұндай бір кезеңде мүмин үшін екі маңызды мін-
дет бар:
105

106
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Біреуі  -  тастың  жарығынан  көгеру  мүмкіндігіне 
қол  жеткізген  сирек  гүлдер  сияқты  басымыздағы 
нығметтердің  қадірін  біліп,  шүкіршілік  сезімін-
де  болу.  Екіншісі  болса,  осы  иләһи  сыйлар  мен 
нығметтердің  табиғи  түрде  тудыратын  хақ  пен 
ақиқаттан  мақрүмдарға  жан  ашу  сезімімен  сол 
ақиқаттарды уағыздауда ынталы болу.
Аят кәримада былай делінеді:
«Сендерді жақсылыққа шақырып, жамандықган 
тыйған бір қауым болсын. Міне, солар құтылғандар». 
(Әли Имран сүресі 104)
«(Адамдарды)  Аллаһқа  шақырып,  салих  амал 
жасаған  және  «Мен  мұсылманмын»  дегендерден 
жақсы сөзді кім болады?» 
(Фұссиләт сүресі 33)
Уағыздау  ынтасының  күтілген  дәрежеде  жемі-
сті  болуы  үшін  Құранның  терең  мағынасына  әр 
уақыттағыдан  да  көбірек  көңіл  бөліп,  ойлану  және 
Құранмен  бағыт  беріп,  Құранның  ахлағымен  без-
ену  шарт.  Бұл,  Құран  Кәримнің  терең  рухани-
ят  пен  мағынасы  жайында  табиғатты  зерттеуші 
ғалымдардың  материалдық  дүниені  зерттеуіндегі 
ұқыптылығы  мен  ынтапарынан  да  жоғары  бір  ынта 
мен жүрек қабілетіне ие болуға мәжбүрміз деген сөз.
Барлық 
материалистік 
түсініктердің 
адамды 
құлдырату  мен  азғындыққа  әзірлеуден  басқа  бір 
нәтиже тудырмағаны белгілі. Осы
 қайғылы 
нәтиженің 
себебі  адам  ақиқатын  тек  ақылмен  ғана  өлшеуден 
туған. Құран Кәрим болса уахидің аясында бағаланған 
ақылды  меңзеп,  он  алты  рет
 
ب����ا ��وأ ��
  яғни  «Әй, 
ақыл  иелері»  үндеуімен  қатар  жиі  қайталанатын: 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
107
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Ақылға  салмайсыңдар  ма,  ойланбайсыңдар  ма, 
түсінбейсіңдер ме?» - түріндегі ескертулерге ие.
Барлық 
ілімдердің 
басында 
тұрған 
Құран 
адамның  тәфәккүр  және  зерттеушілік  ынтасын 
қаннағаттандыру  турасында  қияметке  қарай  әр  күн 
өткен сайын қайтадан қандай үлкен және фәйізді бір 
қайнар көз болғандығы ақиқатын ортаға салуда.
Біз, мұсылмандар, Құранның кәмілдігін адамдарға 
түсіндіріп, оларға ескерту турасындағы әрекетіміздің 
жеткіліксіз болып, оларға үлгі бола алмаудың жауап-
кершілігін ойлап, қорқуымыз қажет. Сонымен бірге 
адамзат жаратылғаннан бері ашылған барлық ғылыми 
жаңалықтардың Құранда көрініс тапқандығын, бірақ 
солай  бола  тұра  осы  ақиқаттың  иманды  қажет  ете-
тіндігін, Құранға және ислами діни ілімге сүйене от-
ырып лайықты түрде тарата алмасаң, дүниенің төрт 
бүрышында  ғапылдықта  өмір  сүрген  адамдар  қүдай 
алдында  біз  туралы  шағымданады.  Бұл  да  біздің 
жауапкершілігімізді  арттырады.  Өйткені,  діннің 
көбінесе метафизикалық ақиқаттарын түсіндіру мен 
дәлелдеу  бабында  қазіргі  кездің  көптеген  ғылыми 
жаңалықтары  өткен  ғасырларға  қарағанда  көп 
жеңілдік тудыруда.
Әлемдегі кейбір шындықтар тек белгілі бір ғылыми 
дәрежеге  жеткенде  ғана  түсінілетіндей  түрде  Құран 
Кәримде  орын  алуда.  Яғни  Құран  қияметке  дейін 
әрбір  ғасырдың  ғылыми  дәрежесі  мен  адамдардың 
түсінігіне  қарай  ақиқаттарды  ашуда.  Сөзсіз  бұл  іс 
иләһи мархабаттың көрінісі.
Өйткені  адамныңжаратылысындағы  ғажайып 
ерекшеліктер,  үлкен  медициналық  жаңалықтар, 

108
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
аспан  картасындағы  және  жер  бетіндегі  ақылды 
қайран қалдыратын тәртіп пен жүйе сияқты қаншама 
ақиқаттар,  егер  ғылыми  түрде  ашылмай  тұрып, 
Құранда  айқын  әрі  анық  айтылғанда,  адамдардың 
сол кездегі ақылы мен ғылыми дәрежелері бойынша 
мұны  қабылдап,  мойындауы  және  соның  нәтижесі 
ретінде иманға келуі мүмкін болмас еді.
Бұл  жөнінен  Құран  Кәрим  бейне  бір  қазған  сай-
ын  шыға  беретін  ескі  топырақ  сияқты.  Оның  терең 
мағынасы үшін қажет мөлшерде ойланып, оны көңіл 
көзімен оқи алсақ болғаны.
Әлем  кітабымен  терең  сезімталдыққа  жету  неме-
се  жаһанның  хикметі  мен  сырларын  көру  тек  қана 
көңіл иелерініңтәфәккүрінің арқасында болмақ. Раб-
бымыз төмендегі аят кәримәде барлық адамзатты осы 
тәфәккүрге шақырады:
«(Расулым!  Саған  қарсы  шығушылар)  еш  жер 
бетінде  кезбей  ме?  Егер  кезгенде,  әлбетте  ойлай-
тын  жүректері  мен  еститін  қулактары  болар  еді. 
Ақиқатында,  көз  соқыр  болмайды,  бірақ,  кеудедегі 
жүрек соқыр болады». 
(Хаж сүресі 46)
«Жер  бетінде  бір-біріне  көрші  құрлыктар,  жүзім 
бақшалары,  егіндер,  бір  немесе  өртүрлі  тамырлар-
дан шыққан құрма ағаштары бар. Бұлардың бәрі бір 
сумен суарылады. (Осылай бола түра) жеміс жағынан 
олардың  бір  бөлегін  екіншісінен  жоғары  етеміз. 
Міне,  бұларда  ақылдарын  қолданған  қауым  үшін 
ғибраттар бар». 
(Рағд сүресі 4)
Нағыз  бір  мүмин  болу  жүректі  әрекет  еттірумен 
және  сол  жүректің  тәфәккүр  мен  сүю  ынтасын  оян-
дырудан басталады.

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
109
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Адамды адам ететін ми және жүрек қызметтері. Тек 
қана миға салмақ салып, жүрек әлеміне қаралмаған 
кезде, адам, бәлкім, дүниеде жақсы адам болар. Бірақ 
нәзік,  сезімтал  мүмин  болу  үшін  жүректің  қамыр 
сияқты жүмсарып, жүқаруы және терең сезімге ора-
нуы шарт. Жүрегі осы қалыпта жүмыс істеген мүмин 
үшін  барлық  нәрсе  «хал  тілімен»  сөйлейді.  Адам, 
өзінен  бастап  беті-жүзі,  үсті-басы  көрме  сияқты. 
Барлық  жаратылыстардың  «хал  тілі»  деп  аталатын 
бір тілі бар. Барлық нәрсе осымен баяндалуда.
Анадан соқыр болып туған адам көзі бірден көріп 
кетсе қалай таң-тамашаға қалады. Былай қарағанда, 
теңізді, 
ағаштарды, 
ұшқан 
қүстарды 
көріп, 
қаншалықты  таңданар  еді.  Өйткені,  еш  көрмеген 
нәрселері...  «Раббым  қандай  тамаша  жаратқан!» 
деп  таңданар  еді.  Осы  тамашалардың  күн  сайын 
мыңдаған түрлерімен кезіккен адам баласы көбінесе 
осылардың  парқына  бармай,  терең  тәфәккүр  мен 
нәзік сезім аясына жол таба алмай, бейне бір береке-
лі көктем жаңбыры үстінен ақса да нәсіп ала алмаған 
қатты жартастар сияқты, ғапылдықпен өтіп кетеді.
Құран аяттары бізді қандай тамаша бір сергектік-
ке шақыруда:
«Түн  мен  күннің  ауысуында,  Аллаһ  көктен 
түсірген рызықга (жаңбырда) жөне өлімнен соң жер-
ді  сонымен  тірілтуінде,  желді  әр  түрлі  бағыттардан 
соқгыруында  ақылын  қолданған  қауым  үшін 
сабақгар бар». 
(Жәсия сүресі 5)
«Оларға  түннің  өзі  бір  нышан:  одан  күндізді 
ажыратсақ,  олар  тас  қараңғыда  қалады.  Күн  де  өз 
жолында жүзіп барады. Бұл өте күшті және барлық 
нөрсені  білетін  Аллаһтың  белгілемесі.  Ай  үшін 

110
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
соңында қураған қүрма сабағына (тырнақша) айна-
латын  аралық  белгілегенбіз.  Күн  айға  жете  алмай-
ды. Түн күндізді басып оза алмайды. Әр қайсысы өз 
жолында жүзеді». 
(Ясин сүресі 37-40)
«Біз  осы  мысалдарды  адам  үшін  береміз;  бірақ 
оларды  тек  білетіндер  ғана  ойлап,  түсіне  алады». 
(Әнкабут сүресі 43)
Адам  өмірінде  тәфәккүр  мен  сезім  тереңдігін 
қаншалықты  көтеріліп,  қабілетке  ие  болса,  иләһи 
махаббаттан  соншалықты  нәсіп  алып,  өлімнен 
соңғы  бақыт,  соншалықты  дәрежеде  артады.  Тарих 
бойы  пайғамбарлар,  әулиелер  және  ойшыл  салих-
тар, әлемді түсінудегі қабілеттің жанды мысалдары. 
Адамның  жаратылысында  және  ұжданның  түбінде 
мағрифатұллаһ, яғни Рабты жүрекпен тану қабілеті, 
хақ  сезімі,  қатты  сену  мен  байлану  қажеттілігі 
жасырылған.
Басына 
іс 
түскен 
ғапылдардың, 
өмір 
қиыншылықтарын  басынан  өткізген  кәпірлердің 
қиналып жалғыздықпен бетпе-бет келген сәтінде осы 
табиғи  қасиеттің  жетелеуімен  Аллаһқа  бет  бұруы, 
иләһи  құдіреттен  көмек  сұрау  қажеттілігін  сезіну-
лері  -  адамның  жаратылу  мақсатының  қажеттілігі. 
Алайда  осы  қабілетті  өлтіріп,  осы  әлемде  иләһи 
құдірет  ағысынан  және  өнер  ғажайыптарынан  алыс 
әрі  немк,үрайлы  қарағандар,  осы  ғибрат  әлемінде 
түнеріп  өмір  сүргендер,  дүниеде  ойнаған  соқыртеке 
ойынын  ақыретте  де  жалғастыратын  болады.  Аят 
кәримәлерде былай делінеді:
«Тек көз ғана соқыр болмайды, кеудедегі жүректер 
де соқыр болады». 
(Хаж сүресі 46)

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
111
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Осы  дүниеде  жүрегі  соқыр  болған  (адам), 
ақыретте де соқыр, тіпті одан да азғын болады». 
(Исра 
сүресі 72)
z
Құран Кәримді жүрегі иләһи махаббатқа толы, са-
лих мұғалімдерден үйрену шарт, сонда ғана сол фәйізді 
жүректерден  бір  хап  шағылысып,  тыңдаушыларды 
терең сезім мен тәфәккүрге жетелейді. Сондай-ақ:
«Құран  оқу  үшін  қандай  дауыс  және  мақам 
жақсырақ?» 
- 
деп 
сұрағандарға 
Расулуллаһ 
(саллаллаһу аләйһи уә сәлләм):
«Құран 
оқығанын 
естігенде 
Аллаһтан 
қорыққандығыңды  сезінген  адамның  дауысы  мен 
мақамы»
 (Дарими, Фәдайлул-Құран, 34) -
 деп жауап берген.
Әйтпесе, тамақтан жүрекке жетпеген бір мақамның 
(дауыстың)  адамды  Құранның  шексіз  тәфәккүр 
көкжиегіне және терең сезімге жеткізбесі хақ.
Бұл  туралы  мына  бір  пайғамбар  ескертуіне  де 
құлақ  асуымыз  керек.  Аллаһ  Расулы  (саллаллаһу 
аләйһи уә сәлләм) былай дейді:
«Араларыңнан  намаздарыңцы  олардың  намазы-
нан,  оразаларыңды  олардың  оразаларынан  жәнө 
басқа  амалдарыңыэды  олардың  амалдарының 
қасында  аз  көретін  бір  топ  шығады.  Олар  Қуран 
оқиды,  бірақ  оқығандары  тамакгарынан  төмен 
түспейді. Олар оқгың садақган шыққанындай діннен 
шығады...» 
(Бұхари, Фәдайлул-Құран, 36)
МІне,  бұл  пәлекетке  тап  болмау  үшін  де  Құранға 
байыптылықпен қарап, әят кәримәлерінің тәфәккүр 

112
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
әлеміне 
кіруге 
және 
олардың 
мағыналарын 
көңілімізге тоқып, Құранның ахлағымен безенуге ты-
рысуымыз керек. Өйткені, Құран Кәрим, әр жағдайда 
мүминді үнемі ойланып, сезінуге шақырады. Сондай-
ақ аят кәримада:

жүктеу/скачать 3,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: